Η Αναφορά του Γιάννη Κ. Κασομούλη.
Αν η Ήπειρος, μπορεί να υπερηφανεύεται για τους Σπυρομήλιους της Χειμάρας και τον πρωτομάρτυρα του Μακεδονικού Αγώνα Παύλο Μελά (η οικογένειά του καταγόταν από την Μπογδόριανη) και η Μοσχόπολη, πόλη του φωτός και των γραμμάτων, του εμπορίου και της οικονομικής άνθισης, για τον ηρωικό Συνταγματάρχη και τη δράση του το 1897, Κωνσταντίνο Σμολένσκη, τότε η Σιάτιστα δικαιούται με σεμνότητα και αυτοσυγκράτηση, να ενθυμείται και να τιμά τους Κασομούληδές της.
Ήταν αυτοί που άκουσαν την φωνή της υπόδουλης Πατρίδας και ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας, άρπαξαν τα όπλα για τη λευτεριά, πολεμώντας ηρωικά από το Βέρμιο, τη Νάουσα, τον Όλυμπο, τις Σέρρες, τον Ασπροπόταμο, το Μεσολόγγι, την Αττική, σε όλη την Ελλάδα ως τις εσχατιές του Μοριά. Πέντε φλογεροί πατριώτες: ο Κωνσταντίνος Κασομούλης (πατέρας) και τα παιδιά του: Νικόλαος, Μήτρος, Γιώργης, Γιάννης.
Η μητέρα (Αλεξάνδρα), και οι δύο κόρες με το Γιάννη, αιχμαλωτίζονται μετά τον ηρωικό θάνατο του Κ. Κασομούλη. Απελευθερώθηκαν το 1829, αφού οι συγγενείς κατέβαλαν αδρά λύτρα, εκτός από το Γιάννη, που δραπέτευσε και μετέβη στη Σερβία. Από κει κατεβαίνει στη Ν. Ελλάδα, όπου τον συναντούμε να αγωνίζεται με τα αδέλφια του. Βαρύτατο το τίμημα της λευτεριάς για την οικογένεια του Κώνστα Κασομούλη. Ο ίδιος, ως γενάρχης και πολέμαρχος, με πρωτοφανή ηρωισμό και ανδρεία θυσιάζεται στη Νάουσα (Νιάουστα). Ο ακάματος, ατρόμητος, αθόρυβος και γενναίος μαχητής, Μήτρος περνά στους αθάνατους του απέραντου Γαλάζιου, με την έξοδο της ΗΡΩΪΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ, ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΠΟΛΗΣ. Με βήματα σταθερά, λουσμένος στο ουράνιο φως, όπως το έχουν συνήθειό τους οι ΗΡΩΕΣ. Ο Γιώργης, ως ανθυπολοχαγός του Ελληνικού στρατού, στη φθιώτιδα το 1837, χάνει κι αυτός τη ζωή του.
Οι Κασομούληδες, Νικόλαος και Γιώργης είναι παρόντες και στην τελευταία μάχη του Αγώνα, στην Πέτρα της Βοιωτίας το 1829.
Ο συντάκτης αυτού του πονήματος, το 1974, ήταν μέλος της επιτροπής, που διενεργούσε εισιτήριες εξετάσεις για την εισαγωγή των αποφοίτων των Δημοτικών Σχολείων στο 6/τάξιο Γυμνάσιο της Κύμης Ευβοίας. Δεν άντεξε τον πειρασμό και ρώτησε το μαθητή-υποψήφιο, Ιωάννη Κασομούλη: «από πού είσαι, παιδί μου»; κι έλαβε την απάντηση: «Γεννήθηκα στον Οξύλιθο της Κύμης, όμως οι πρόγονοί μου κατάγονταν από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας». Έτσι άνοιξε ο δρόμος για την απόκτηση του σπουδαίου έργου, «Ενθυμήματα Στρατιωτικά του Ν. Κασομούλη».
Η έναρξη της επαναστάσεως βρίσκει την οικογένεια στη Σιάτιστα. Εκεί, στο σπίτι τους, κάθονται η μητέρα και οι δύο κόρες. Ο πατέρας Κώνστας Κασομούλης βρίσκεται στις Σέρρες, όπου διατηρεί εμπορικό κατάστημα. Για εμπορικές υποθέσεις ο Ν. Κασομούλης μεταβαίνει κατ' εντολή του πατέρα του στην Αλεξάνδρεια. Μετά τη διεκπεραίωση και το πέρας των εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών με τους αδελφούς Τοσίτζα παίρνει το δρόμο της επιστροφής. Στη Σμύρνη, όπου προσλιμενίστηκε το καράβι, ο Νικόλας μυείται και γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Επιστρέφει στις Σέρρες, όπου γίνεται δεκτός από τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας και από το Μητροπολίτη Χρύσανθο, που έγινε αργότερα Πατριάρχης. Κανείς άλλος νέος των Σερρών δεν καταξιώθηκε και δεν γνώρισε την τιμή αυτή, αλλά μόνο γέροντες έμποροι και αρχιερείς.
Αυτά αναφέρονται στον Ά τόμο των Στρατιωτικών Ενθυμημάτων, σελ 134: «Η υποδοχή μου εστάθη πολλά από όλους τους επισημοτέρους, καθώς και από τον Μητροπολίτην Χρύσανθον (έπειτα Πατριάρχην) δια το ογλήγορον και ευτυχές ταξίδι, και το περισσότερον διότι είδον ότι ήμουν μέλος της εταιρείας, όπου ήτον και αυτοί όλοι.Κανείς από τους νέους της ηλικίας μου εις Σέρρας δεν είχεν αξιωθεί την εμπιστοσύνην αυτήν. Ευρεθείς μεταξύ των αρχιερέων και τόσων άλλων σεβασμίων γερόντων εμπόρων περιωρίσθην οπωσούν και πρόσεχα εις τα νεύματά τους».
Από την άλλη μεριά δεν έπαυε να χαίρεται την αγάπη του Μοσθάμπεη, γιού του Ισούφ Πασ. (σελ. 134, Ά Τόμος) και να διατηρεί άριστες προσωπικές σχέσεις μαζί του. Στις 14 Απριλίου 1821 ο Μοσθάμπεης εμπιστεύεται τον Ν. Κ., μέσα στα ανάκτορα του πατέρα του, τα εξής: «Όταν κόψωμεν αυτούς τους μεγάλους κοτζιαμπασήδες και τον Δεσπότην εσείς να έρθετε εδώ και να μη σας πειράξει κανένας. Σας δίδω την είδησην εσάς» (σ. 135, τ. Ά). Έτσι ο Κώνστας Κασομούλης, Νικόλας, Γιώργος, Μήτρος και υπηρέτες με άδεια του Μοσθάμπεη μεταβαίνουν στο Μοναστήρι-Ελαιόκαλη, έξω από τις Σέρρες.
Τον Κώνστα Κασομούλη μύησε στη Φιλική Εταιρεία ο Νικόλας, αφού πήρε την άδεια των Φιλικών της πόλης των Σερρών. Με προτροπή του πατέρα του ο Ν.Κ. έχοντας διαβατήριο από τις Αρχές των Σερρών στις 7 Μαΐου θα επιβίβαζε στο καράβι το Θοδωρή Ποντίκη για το Μοριά, ο ίδιος θα έπαιρνε το δρόμο για την πατρίδα. Το ταξίδι ματαιώνεται. Επιστρέφει από το λιμάνι στη Νιγρίτα. Έστειλε ανθρώπους στις Σέρρες, να μάθει για τον πατέρα του. Κυνηγήθηκε πρώτος.
Να τι γράφει στη (σελ. 137, Τ. Ά): «Αφού τον ηύραν με παρήγγειλεν με αυτάς τας λέξεις [Ιδού τι συνέβη]: "Άμα έφτασεν η είδησις των καραβιών (τον Απρίλιον του 1821), ημέρα Κυριακή και παζάρι, 8 Μαΐου έξαφνα μια φωνή γενική από τους Τούρκους «κιλίτζ» (σπαθί), και πηδήσαντες από τα εργαστήρια και από όπου ήταν ο καθείς, οι μεν εμάζωξαν τους ευρίσκομένους χωριάτας αγεληδόν εις τα χάνια, οι δε ώρμησαν εις τα σημαντικά σπίτια». Ο Αμτούλαγας μόνος του με έως 500 πολιόρκησαν την Μητρόπο¬λιν και ζήτησεν εντός μιάς ώρας να φέρουν όλοι οι Ρωμαίοι τα άρματα. Ού¬τως λοιπόν άρχισαν μικροί-μεγάλοι και τα παρέδωσαν σχεδόν όλα εις εμέ¬να εδώ ήλθαν (Στο Μοναστήρι) μερικοί πρώτον εχθροί μας παλαιοί και δεν ευρέθην εκεί». «Όλον το πράγμα το άρπαξαν ο Μοσθάμπεης τους εφυλάκωσεν. Εν τοσούτω φύγε για την πατρίδα, και έρχομαι κι εγώ. – Κώνστας Κασομούλης πατήρ σου».
Τέλος ο Νικόλας Κασομούλης αφού πέρασε από τα λημέρια του Γά¬τσου και Καρατάσου φτάνει στην πατρίδα. Να τι γράφει ο ίδιος στη σελ. 133, 1. Α':
«Τέλος το εσπέρας έφθασα εις την Σιάτισταν, εις την Μητέρα μου, εις τας αδελφάς μου, εις τους Συμπατριώτας μου, εις τους συμμαθητάς μου και διδασκάλους μου, αφού δέκα χρόνους δεν είχαν με ιδεί. Κλαύματα συ¬νώδευον την χαράν των γονέων μου και των φίλων μου και σχεδόν όλους τους συμπολίτας μου».
Ο Νικόλαος Κασομούλης, ενώ βρίσκεται στη Σιάτιστα, λέγει για τον οπλαρχηγό Κ. Διαμαντή τα εξής: «Με δεύτερον πάλιν γράμμα μ’ έγραφεν ότι εκείναις ταις ημέραις έμελλον να συνέλθουν όλοι οι καπεταναίοι να συσκεφθώσι περί του μέτρου οπού θέλουν λάβει, και ότι είναι καλόν να ευ¬ρεθή «και σταλή» και παρ' ημών ένας των προκρίτων να συσκεφθώσι.
Ο Μητροπολίτης, ο Νεόπουλος (κ. Νιόπλιος), ο Παπαγόρας, ο Κος Παν. Ναούμ Μοσχοπολιάνος γραμματεύς ποτέ του Τζιαλεντίμπεγη, Δημ. Χ"Μιχαήλ και άλλοι συνελθόντες περί πληρεξουσίου αφού αρκετά εσκέ¬φθημεν, ενέκριναν και ως έχοντα τας σχέσεις των εκ του πατρός μου, και τρόπους και ως ανύπανδρον να επιφορτίσουν εμένα». Η Σιάτιστα, λοιπόν, έστειλε στη σύσκεψη των οπλαρχηγών του Ολύμπου, το Ν. Κασομούλη.
Και συνεχίζων λέγει στην (144 σ. - Α'Τ.): «Ο Ζήλος
«μ’ ευκόλυνεν να παραβλέψω και τα έξοδα και την διάβασιν και τους κινδύνους και τα συμφέ¬ροντα ακόμη δε και ταις προξενιαίς των ευγενών και ωραίων και σεμνών παρθένων των δύο πολιτειών εκείνων, αφήσας όλα του σπιτιού μας εις την διάκρισιν την μητρός- και της φοράς, παρέβλεψα (μ’ όλο οπού προέβλεπα τας δυστυχίας) όλα τα ευτυχή συμφέροντά μου και εδέχθην το βάρος τού¬το υποσχεθείς να εκτελέσω όσον της δυνάμεώς μου».Ο Ν. Κασομούλης αναχωρεί από τη Σιάτιστα για τη σύσκεψη των Αρ¬ματολών του Oλύμπoυ. Στη σελ. 1 του Ά Τόμου αναφέρει: «Η α΄ Σεπτεμβρί¬ου 1821, προοιμιάζουσα πένθιμος ημέρα ως προς την οικογένειάν μου, ήτον οιωνός των δυστυχημάτων μου και αυτών εις δέκα χρόνους μόλις αξιώθηκαν να με ιδούν πέντε μήνες, καθώς επεθύμουν και ηύχοντο να παρηγορηθούν και ιδού με υστερούντο».
Τα μάτια της μητέρας του, (Μητριάς) Αλεξάνδρας και των μικρών χαρι¬τωμένων αδελφών Αικατερίνης και Σουλτάνας, εγέμισαν δάκρυα. Αυτό που άφησε σ’ αυτούς, ήταν η καλή υπόληψη και ευπορία. Αφού φίλησε το Σιατι¬στινό χώμα, έλαβε 25 ενόπλους και ξεκίνησε για το Μοναστήρι της Ζά¬μπoρντας. Αυτό βρίσκεται στα Χάσια, σε λόφο υψηλό και απότομο, πλάι στον ποταμό Βίστριτζα (Αλιάκμονα). Με οδηγό που του δίδει ο ηγούμενος της Μονής, φθάνει στην περιοχή των Μπζιωταίων, στο χωριό Μεταξά και προω¬θείται προς το μέρος σύναξης των καπεταναίων του Ολύμπου.
Είναι μόλις 25 ετών. Θα σταλεί τελικά, ως εκπρόσωπος της Mακεδoνίας, στη σύναξη οπλαρχηγών και Κοτζαμπάσηδων, στην Τρίπολη της Aρκαδίας. Θα μιλήσει και με τον Αρχηγό της Επαναστάσεως Δ. Υψηλάντη. Υποβάλλει το αίτημα της οικονομικής ενίσχυσης του Μακεδονικού αγώνα.
Κατά την επιστροφή του από την Πελοπόννησο στη Μακεδονία, μαθαί¬νει τα θλιβερά μαντάτα. Στην Αξιάν (Νάξο), συναντά το Τζίνο. Απ' αυτόν πληροφορείται, ότι ο Γερο Στέριος, ο Ραψανιώτης, του φέρνει γράμματα. Αλ¬λά και τα όσα έπαθε η οικογένειά του, στη Σιάτιστα. Ο πατέρας τους πέρα¬σε τη φαμιλιά του, από τη Σιάτιστα στη Νάουσα, καθώς και τους αδελφούς του. Ο ίδιος όμως, επειδή κατηγορήθηκε, ότι έχει γιο αποστάτη, κρατήθηκε ως ύπο¬πτος, στη Σιάτιστα.
Στο Αρχείο Ηρώων και Αγωνιστών του 1821, αναζητήθηκαν πηγές, έγ¬γραφα, αναφορές, επιστολές και οτιδήποτε εκεί φιλοξενείται και φυλάγεται ως ιερό κειμήλιο, τεκμήριο του Αγώνα. Με ιερή συγκίνηση και επιβε¬βλημένη αυτοσυγκράτηση, ο γράφων, κρατούσε στα χέρια του, και μελε¬τούσε «Την αναφορά παραπόνων του Ιωάννου Κασομούλη, υιού Κωνσταντί¬νου Κασομούλη του εκ Σιατίστης της Μακεδονίας, κατοίκου της περιοχής Κύμης».
Αυτή η αναφορά παραπόνων, απευθύνεται από τον Αγωνιστή του Ιερού Αγώνα, Ιωάννη Κασομούλη, «Προς τον Κύριoν Πρόεδρον και τα Μέλη της Επί των Αγώνων και Θυσιών Επιτροπής». Υποβλήθηκε στην ανωτέρω επι¬τροπή την 21ην Ιουνίου 1865.
Το κείμενο της αναφοράς έχει ως εξής:«Ο ευσεβάστως υποφαινόμενος μέλος ευκαταστάτου οικογενείας υιός του εκ Σιατίστης Kωνσταvτίνoυ Κασομούλη εταιριστού της Φιλικής Εται¬ρίας της Επαναστάσεως. Από του 1821 αειμνήστου αυτού πατρός μου, των τριών αδελφών μου, του Νικολάου, Γεωργίου, Δημητρίου, συναγωνισθέ¬ντες κατά τον ιερό αγώνα πρώτος ο πατήρ μου απέθανεν ενδόξως εν Να¬ούση της Μακεδονίας, πληγωθείς τρις εν τω πολέμω εις το Στήθoς, τον δεξιόν βραχίονα και κατά τον δεξιόν μαστόν παρά των εχθρών. Μετά τον θάνατόν του αιχμαλωτισθείς εγώ, η Μήτηρ μου, και δύο αδελφές μου, μό¬λις των συγγενικών αδρών λύτρων η αιχμάλωτος οικογένεια απελευθερώ¬θη, εκτός εμού δραπετεύσαντος από τας χείρας των Τούρκων και μεταβάντος εις την Σερβίαv, εκείθεv δε εις Ελλάδα, όπου συvηγωvίσθηv μετά τωv αδελφώv μου.Πασίγvωστος είvαι η μεγάλη θυσία της οικογεvείας μου, και εκ τωv αδελφώv μου είς έπεσε θύμα εις τηv έξοδοv της Φρουράς Μεσολογγίου, ο Δημήτριος. Ο δε Γεώργιος αδελφός μου, το 1838. Αξιωματικός ωv εδο¬λοφοvήθη παρ’ άλλωv.
Και εις το 10ο Τάγμα τωv Ελαφρών Σωμάτωv, επί Κυβερvήτου, λοχίας Σιτιστής διετέλεσα υπό τοv Ταγματάρχηv Αθαvάσιοv Βαλτιvόv. Ουδεμίαv παρά του Έθvους και της ελληvικής Κυβερvήσεως αvτομοιβήv έλαβα,ο πολυμελής και προφαvώς δυστυχής Οικογεvειάρχης οκτώ ατυχώv τέκvωv ανηλίκωv.Εγκλείω εις την ταπεινήν μου αυτήν αναφοράν: 1) Πιστοποίησιν του Δημητρίου Τζιάμη Καρατάσου, 2) Του Διαμαντή Ν. Ολυμπίου, 3) Του Νότη Βότζαρη και Κίτζου Τζαβέλα, Μήτζου Κοντογιάννη, Ανδρέα Ίσκου, του Γρη¬γορίου Λιακατά, 4) Καλλινίκου Τζιάρα, Τόλια Λαζόπουλου, Ν. Στορνάρη, 5) Ν. Στουρνάρα και Γ. Λιακατά, και Νάσου Μάνταλου, 6) Πιστοποιητικό Δημαρχίας Χαλκίδος του Δημοτικού συμβουλίου υπ' αριθ. 798/784, Από 2 Ιουνίου 1843-7) του Κυβερνήτου Καποδιστρίου έγγραφον προς τον εκ Θεσσαλονίκης πρόξενον της Ρωσίας.
Παρακαλώ ευσεβάστως την Σ. Επιτροπήν όπως ευαρεστουμένη με δι¬καιώση.
Ευπειθέστατος
Ιωάννης Κ. Κασομούλης».
Πόσο λειψή και ανεπαρκής θα ήταν η γνώση μας για τους Κασομούλη¬δες, χωρίς αυτήν την Αναφορά Παραπόνων του Γιάννη Κασομούλη, που απηύθυνε στον Πρόεδρο και τα Μέλη της Επί των Αγώνων και Θυσιών Επι¬τροπής, την 21η lουνίου 1865. Από ό,τι γνωρίζω για πρώτη φορά γίνεται σα¬φές ότι ο Κωνσταντίνος Κασομούλης, ευκατάστατος έμπορος, κατάγεται από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας.
Ο Γιάννης Κασομούλης διατρανώνει ότι είναι γιος του εκ Σιατίστης Κωνσταντίνου Κασομούλη, ευκαταστάτου πολίτη. Για τη δράση ή τα παθή¬ματα των άλλων μελών της οικογένειας, που ήταν γνωστά, τα τονίζει και ο Γιάννης.
Έρχονται όμως οι πολέμαρχοι Μακεδόνες, να πιστοποιήσουν και να κάνουν ευρύτερα γνωστή και του ίδιου την πολεμική συμμετοχή σε σπου¬δαίες μάχες για τη Μακεδονική γη κατά του Τούρκου κατακτητή, όπου έδει¬ξε γενναιότητα και ανδρεία περισσή.
1. Πιστοποίησις του Δημ. Τζιάμη Καρατάσου
«αυτόπτης ο υποφαινόμενος της κατά το 1821 τρομεράς αιχμαλωσίας
και καταστροφής της πόλεως Ναούσης ομολογώ εν καθαρά συνειδήσει ότι ο εκ Σιατίστης ευκατάστατος Κωνσταντίνος Κασομούλης στρατιωτικός ήλθεν εντός της πόλεως ταύτης ως συνεργός του πατρός μου, δια την επα¬νάστασιν των μερών εκείνων. Επί δε της εισβολής των οθομανών εις την αυτήν πόλιν Νάουσαν, κλησθείς εντός μιάς οικίας μετά της οικογενείας του και άλλοι απέθανεν ενδόξως αντικρούων έσωθεν τους πολιορκήσαντας αυ¬τήν Τούρκους. Μετά δε τον θάνατον αυτού, ευθύς αιχμαλωτίσθη άπασα η οικογένειά του, ήτις μετά καιρόν απελευθερώθη δια συνδρομής αδρών λύ¬τρων των συγγενών του.
Όθεν δίδομεν το παρόν μου εις τον παρευρεθέντα τότε και συναιχμα¬λωτισθέντα κ. Ιωάννην Κασομούλην, δια να τω χρησιμεύση εις ότι δει».
Αθήναι τη 24 Μαΐου 1843
Δημ. Τζιάμη Καρατάσου
Δια την αντιγραφήv
Αθήvαι τη 19 Ιουvίου 1843
Ο Δήμαρχος Αθηvαίωv
Ε. Κουτζικούρης.
Και ο πολέμαρχος ,Δημ. Τζιάμη Καρατάσος, βεβαιώνει ότι ο Κώστας Κασομούλης, που πολέμησε στη Νάουσα, ήταν πολύ ευκατάστατος και κατήγετο από τη Σιάτιστα. Αναφέρεται και στην αιχμαλωσία μελών της οικο¬γένειας του Κ.Κ, στο ολοκαύτωμα της Νάουσας.
Εξάλλου παραθέτουμε άλλο ένα έγγραφο, του ιερού αγώνα των Ελλή¬νων, έγγραφο ηρώων και αγωνιστών του ’21, που υπογράφεται από τους οπλαρχηγούς, Δημ. Τζιάμη Καρατάσο και Διαμαντή Ν. Ολύμπιο. Σ’ αυτό πι¬στοποιείται, ότι ο Γιάννης Κασομούλης μαζί με τον πατέρα του βρέθηκε πα¬ρών στις μάχες Ντουβρά Μονή, Γάστρας και Ναούσης. Ο Κ.Κ., τραυματίζε¬ται βαριά και λίγο αργότερα πεθαίνει. Ο Γιάννης εξέρχεται από τον οικίσκο και πολεμά γενναία στους δρόμους της Νάουσας. Συλλαμβάνεται αιχμάλω¬τος, όταν τραυματίζεται.
Παρατίθεται το κείμενο των πολεμάρχων:
«Πιστοποιούμεv οι υποφαιvόμεvοι ότι ο Ιωάvvης Κ. Κασομούλης ευρε¬θείς μετά του πατρός του εις τας μάχας vτουβράς Μοvή, Γάστρας και Να¬ούσης της Μακεδοvίας κατά στρατιάς μετά τοv θάvατοv του πατρός του πληγωθείς μαχόμέvος εντός της πόλεως Αντρείως και αιχμαλωτισθείς με¬τά της Μητρός του ομού με τας δύο του αδελφάς από τους Οθωμαvούς φυ¬γώv δε μετέβη εκείθεv εις Σερβίαv και από την Σερβίαv ενταύθα αγονιζόμενος με ζήλοv υπέρ της αvεξαρτησίας της πατρίδος όπου και αν ευρέθη έως ότου εvωθείς και με τους εις την Ελλάδα αγωvιζομέvους τρεις αδελ¬φούς του υπερέτησεv με ζήλοv και μέχρι της διαλύσεως τωv Στρατευμάτωv ως υπαξιωματικός.
Όθεv γvωρίζοντες τας θυσίας Μεγάλας της οικογεvείας ταύτης και εκδουλεύσεις του πατρός και τωv τεσσάρωv αδελφώv εκ τωv οποίωv ο μεv εις έπεσεv θύμα εις την έξοδοv της φρουράς του Μεσολογγίου. ο δε δο¬λοφοvηθείς κατά το 1838 ως Αξιωματικός εις Βασιλικήv υπερεσίαν και ατο¬μικώς τοv ζήλοv του ειρημέvου Ιωάvvου Κασομούλη δίδομεv το παρόv μας δια vα τω χρησιμεύση όπου ανήκει».
Αθήvαι τη 5 Φεβρουαρίου 1841. Διαμαντής Ν. Ολύμπιος
Δη. Τζιάμη Καρατάσος
Δια την αντιγραφήν
Αθήναι τη 19Ιουvίου 1865
Ο Δήμαρχος Αθηναίων
Ε. Κουτζικούρης. Τ.Σ.Τ.Υ.
Ο Ν. Κασομούλης μετά την αποτυχία του Μακεδονικού αγώνα του Ολύ¬μπου έρχεται στον Ασπροπόταμο, στον Αρματολό Ν. Στορνάρη και προ¬σλαμβάνεται ως γραμματικός. Για λογαριασμό της οικογένειας Κασομούλη και των παθών και δεινών της πέντε οπλαρχηγοί, πρωτοστατούντων των ηρώων της εξόδου του Μεσολογγίου Ν. Στορνάρη και Γληγόρη Λιακατά υπέγραψαν και έστειλαν την κάτωθι αναφορά:
Προς την Υπέρταση Σεβαστή Βουλή το 1823
«Εμφαvιζόμεθα δια της παρούσης μας vα αvαφέρωμεv τον πατριοτισμόv του Μακαρίτου Κώvστα Κασομούλη και τωv υιώv του κυρίου Νικολάου και λοιπώv Αυτάδέλφωv, ο οποίος είvαι γvωστός και βεβαιωμέvος εις όλους ημάς και εις πολλούς Πελοποvvησίους και άλλους πατριώτας, οίτιvες ευ¬ρίσκονται αυτόθι ο μεv πατήρ του vυχθημερώς πολεμώv εις Νιάουσαv κλει¬σμέvος εις οικίσκοv αφαvίζωv πολλούς του εχθρού με Μεγάληv γεvvαιότη¬τα και ηρωισμόv έγιvεv ευπρόσδεκτος θυσία δια τηv αγάπηv της πατρίδος, οι δε υιοί του κύριος Νικόλαος Κασσομούλης, Γεώργιος και Δημήτριος εφάvησαv εις όλους τους ολυμπιακούς αγώvας και πολέμους έργω τε και λόγω και δια χρημάτωv. Η φαμελιά των έπειτα μετά τον θάvατοv του πα¬τρός των εσκλαβώθη εις Nιoύσσαv, η Μητέρα των, δύο Μικραίς αδελφαίς των και ο συμπολεμώv μικρότερος αδελφός των Ιωάvvης η μεv φαμελιά των συvευρισκομέvη με όλους εις Nιαούσαν αιχμαλωτίσθη ως εκείθεv τα δε υπάρχοντά των και όλη η ευκατάστατος περιουσία τωv ευρέθη εις Σιάτισταν και ελεηλατίσθη μέχρι ατόμου από του Χουρσίτ Πασάv και έμειvαv εις μίαv αθλίαv κατάστασιv τόσοv οπού αλλού η ελπίς των δεv μέvει παρά με¬τά Θεόv εις τα συμπαθητικά και πατρώα σπλάχvα της κοιvής ημώv Μητρός την οποίαv θερμοπαρακαλούμεv και ημάς ως πολυεύσπλαχvος μήτηρ vα αvοίξη τας αγκάλας της vα δεχθή αυτούς, να φροvτίση την απελευθέρωσίv τωv, να επιμεληθή υπερασπιζομέvη αυτούς ή δια χρηματικής βοηθείας ή δι' άλλου καvεvός ετοίμου αιχμαλώτου οποιωδήποτε τρόπω εθέλει το κρίvη εύλογοv. Δια να εκτελεσθή εμμέσως η ευσπλαχvία της και vα πληροφορη¬θή πέμπεται παρ' ημώv και παρά του Αυταδέλφου του Κυρίου Νικολάου ο Γεώργιος Αυτάδελφός του συvοδευόμεvος παρά των παρακάτω μας, κυρί¬ου Νικολάου Καλλίvικου Αvτωvίου Κραvιδιώτου και με την αvά χείρας ιδιό¬χειρον επιστολήv της Μητρός και Αδελφού τωv, με το vα αvαγκασθή εδώ. Ο Νικόλαος μέvει εις ημάς συvαγωvιζόμεvος και ότι η κοιvή Μήτηρ μας φροντίση δι’ αυτούς θέλει εvθαρρύvη ημάς τε και άλλους πατριώτας, ότι τα τέκvα των υπέρ αυτής θυσιαζομέvωv δεv θέλουσι μείνη άπορα και ορφαvά εις χείρας των τυράvvωv αvαδεόμεvοι την φιλόστοργοv και σεβασμίαv ημώv κοιvήv Μητέρα vα εισακούση τα της δεήσεώς μας και βλέμματι ιλα¬ρώ λάβη συμπάθειαv εις αυτά΄ μέvομεv με όλοv το προσήκοv σέβας προ¬σκυvούvτες και περιμέvοvτες τηv ταχείαv της περίθαλψιv. 1823 Απριλίου 19».
Εξ ασπροποτάμου πρόθυμοι των εντολώv της και γvήσια τέκvα της.
Νικολός Στορνάρης Γληγόρης Λιακατάς Νάσσος Μάνταλος Καλλίνικος τζάρας Τόλιας Λαζόπουλος. Οι σφραγίδες.
Με αυτήν την αναφορά, οι υπογράφοντες αγωνιστές κάνουν γνωστά στη Σεβάσμια Βουλή τις θυσίες στον αγώνα, την πλήρη οικονομική κατα¬στροφή της οικογένειας Κασομούλη, τον ηρωικό θάνατο του Κώνστα Κασο¬μούλη και την αιχμαλωσία της μισής οικογένειας στη Νάουσα. Ζητούν την απελεuθέρωση και τη χρηματική της ενίσχυση. Πρέπει ιδιαιτέρως να τονι¬σθεί και ο ύστερα από σκληρή πάλη τραυματισμός του Γιάννη, στον Αγώνα της Νάουσας.
Είναι η ίδια Αναφορά που επανυποβάλλεται από το Γιάννη Κασομούλη στην Ειδική Επιτροπή του Αγώνα του 1865.
Ό,τι δεν έπραξε η ελεύθερη Ελλάδα για την απελευθέρωση της αιχ¬μάλωτης μητέρας Αλεξάνδρας και των παιδιών της Κατερίνας, Σουλτάνας και Γιάννη, το πέτυχαν σuγγενείς της οικογένειας, καταβάλλοντας αδρά λύτρα στον Τουρκαλβανό Διβόλη. Η οικογένεια μένει ελεύθερη.
Το 1829 ο Βεζήρ Μεχμέτ Ρεσίτ Πασιάς εκδίδει την απολυτήριο διατα¬γή:
«Ημείς Βεζήρ Μεχμέτ Ρεσίτ Πασσιάς:
Δίδομεν το παρόν αζάτ μπουγιουρντί μας της Κώσταινας τζιάμηνας με¬τά του παιδιού της και θυγατέρων της, ότι εις τον καιρόν της Νάουστας εί¬χεν υποπέσει εις σκλαβίαν και εξαγοράστη παρά των σύγγενών της, μ’ όλον οπού κατά το φετφάϊ σερί υπόκειτο εις πoινήν παντοτινής σκλαβίας. Ημείς όμως μερχαμετέν της χαρίζομεν την ελευθερίαν μαζί με τα παιδιά της και εις το εξής θέλει μείνει ελευθέρα της ποινής ταύτης αυτή τε το παιδί και η θυγατέρες της έχουσα εξουσίαν εις το σπίτι της απείρακτη χω¬ρίς να της γένη πλέον κανένας μανές εξ αποφάσεως».
1829 26 Φεβρουαρίου εν Ιωάννινα
ότι ίσον απαράλλακτον του παρουσιασθέντος πρωτοτύπω
Χαλκίς την 1 Ιουνίου 1843
Ο Δήμαρχος Χαλκιδέων Σ. Καλογερόπουλος.
Η οικογένεια είναι ελεύθερη. Η μητέρα Αλεξάνδρα και οι κόρες της Κατερίνα και Σουλτάνα και ο Γιάννης, που δραπέτευσε στη Σερβία. Η πα¬νώρια κόρη, άλλωστε, με τη ρομφαία, η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, θα αργήσει αρκετά να πετάξει στου Μεγαλέξαντρου τη χώρα, το 1912.
Την οικονομική κατάσταση του Γιάννη Κασομούλη, ήρωα του ’21, που πολέμησε γενναία τον εχθρό, τον Οθωμανό, από μικρή ηλικία, τραuματί¬στηκε, πέρασε τα δεινά της αιχμαλωσίας, την περιγράφει και τη χρωματίζει ο Δήμαρχος Χαλκιδέων τη 2η loυνίoυ 1841:
«Ο Ιωάννης Κασομούλης γέννημα της πόλεως Σιάτιστα και Δημότης και κάτοικος Χαλκίδας δεν έχει, ούτε κινητή, ούτε ακίνητον περιουσίαν, δεν γνωρίζει καμμία τέχνην ούτε δύναται να μετέλθη καμμίαν βιομηχανίαν και ζη δε μέχρι τούδε ποριζόμενος τα προς το ζην από ενοικιάσεις των δημο¬σίων προσόδων.
Εκδίδεται όθεν το παρόν πιστοποιητικόν κατ’ αίτησίν του γνωρίζοντες ότι είναι εις την κατηγορίαν των προταθέντων από την Στρατιωτικήv Εξε¬ταστικήν Επιτροπήν προς κατάταξιν εις την φάλαγγαν και μη βαθμολογηθέ¬ντων σύμφωνα με τον προτελευταίον παράγραφοv την από 20 Μαΐου 1η Ιουνίου 1838 του Β. Διατάγματος».
Την 2 Ιουνίου 1841 Χαλκίς
Ο Δήμαρχος Χαλκιδέων
Σ. Καλογερόπουλος
Επιβεβαιούντες
Το Δημ. Συμβούλιο
Υπογραφές (δυσαvάγνωστες).
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Διοικητής του τάγματος, που υπηρέτησε οΓιάννης Κασομούλης, του χορηγεί τεκμήριο-απόδειξη της στρατιωτικής του δράσης, τις υπηρεσίες που πρόσφερε, αλλά εκθέτει και τους λόγους απο¬στρατείας του:
«Πιστοποιώ ο υποφαινόμεvος ότι ο Κύριος Ιωάννης Κ. Κασομούλης υπηρετήσας ευπειθώς και αντρείως εις το δέκατον ελαφρόν τάγμα ως υπαξιωματικός μέχρι της διαλύσεως του αυτού τάγματος των στρατευμά¬των..
Εις έvδειξιν όθεν δίδεται το παρόν να το παρουσιάση όπου ανήκει.
Την 3 Φεβρουαρίου 1846 Εv Αθήvαις Ο Ταγματάρχης Α.Ι. Βαλτινός»..
Ο Γιάννης Κασομούλης, υπηρέτησε λοχίας σιτιστής, στο 10ο ελαφρό τάγμα με διοικητή το Βαλτινό (όπου υπηρέτησε και ο αδελφός του Γιώργης), ως τη διάλυση του στρατού (Φλεβ. 1833).
Καταθέτω ακόμη ένα έγγραφο-επιστολή, απάντηση του προξένου της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη, Α. Μουστοξύδη, στο Νικόλαο Κασομούλη:
« Ευγενέστατε Κύριε Νικόλα Κασομούλη
Το από 18 Ιουνίου ένγγραφόν σας έλαβον και τα εις αυτό Γεγραμμένα σας εγίνει. Είδον ενταύθα να μας ομιλείτε τα περί του αυταδελφού σας ο οποίος αμέσως οπού μας επαρρησιάσθη, του εδώσαμεν την πρέπουσαν υπεράσπισιν κατά το Γραφέν σας και αμέσως επάϊσεν δια Σιάτισταν δια τας αυταδελφάς σας αι οποίαι προ καιρού εις τους εδώ αριβάροντας ευρίσκο¬νται.
Περί δε της ιδικής σας υποθέσεως οπού μας λέγετε αμέσως οπού ήλ¬θεν ο αυταδελφός σας τον επρόβαλλα ότι να τον στείλω εις τον Σιατραζά¬μην με Γραμματικόν ή και με δραγομάνον μου, αν του κάμη ανάγκη, ο οποί¬ος βλέποντας την ανωμαλίαν του τόπου εκείνου και τας επ’ αλλήλους ταραχάς και ανησυχίας του Σιαταραζάμη και Μετά του σκούδρα πασιά απε¬φάσισε να λάβη υπομονήν έως ου να λάβη ο τόπος εκείνος ησυχίαν, όσον και ο Σαvταρατζάμης από φροντίδες. Όταν αυτή η υπόθεσις στέκεται εις τας χείρας του αυταδελφού σας και όποτε αποφασίση δια να πηγαίνη θέλω εκτός του δώση την πρέπουσαν υπεράσπισιν, τόσον δια γράμματός μου, όσον και δια δραγομάνου μου, αν λάβη χρείαν.
Προς τούτοις κατά το γράφειν του Εξοχοτάτου και Κυβερνήτου εμέτρησα γρόσια χίλλια εκατό 1.100:
Μένω δε με άκρον σέβας
Εν Θεσσαλονίκη την 26ην Αυγούστου 1831
Αγγ. Μουστοξύδης»
Δια την αvτιγραφήν Αθήναι 1865.
Ο Δήμαρχος
Τ.Υ.Τ.Σ.
Αυτός που επάησεν στη Σιάτιστα, για τις αδελφές και τη μητέρα του, είναι ο Γιώργης Κασομούλης. Αυτόν έστειλε ο Ν. Κασομούλης, κι αυτός πήρε από τον Πρόξενο 1.100 γρόσια. Καταδείξαμε την Αναφορά του Γιάννη Κασομούλη και τα ιδιαίτερης αξίας έγγραφα που συνόδευαν αυτήν. Από την ενδελεχή μελέτη αυτής, συ¬νάγονται σπουδαία συμπεράσματα. Οι κλεισμένοι στη Νάουσα για την υπε¬ράσπισή της το 1822, Κώνστας Κασομούλης, Γιάννης Κασομούλης, Αλεξάν¬δρα, Κατερίνα και Σουλτάνα, είναι μέλη πλούσιας οικογένειας, από τη Σιάτι¬στα.
Οι Καπεταναίοι ή έπρεπε να στείλουν τα γυναικόπαιδα στα νησιά ή να αγωνιστούν στην εκ φύσεως οχυρή, λόγω θέσης, πόλη της Νάουσας. Είχαν το προηγούμενο εγχείρημα του Ζαφειράκη οδηγό, όταν επί 6 μήνες απέ¬κρουε και τελικά έκαμψε την ορμή και την πολιορκία των Οθωμανών. Έσω¬σε τη Νάουσα. Γι' αυτό επιλέχτηκε ως τόπος αντίστασης και συγκεντρώ¬θηκαν σ’ αυτήν, μαχητές και γυναικόπαιδα. Το ερώτημα όμως που προβάλλει τώρα και χρήζει απάντησης είναι: Πού κατοικοέδρευαν τα άλλα μέλη της οικογένειας του Κώστα Κασομούλη, Νικόλαος, Γιώργης και Μήτρος; Την απάντηση παίρνουμε από τα «Στρα¬τιωτικά Ενθυμήματα» (Τόμος Α'σελ. 190):
«ο αυτάδελφός μου Μήτρος προκαιρού είχεν μεταβεί από Νάουσαν με το άλογόν του εκεί, και περιτριγύριζεν με τον Nτίτζιαν εις τα χωριά.
Ο Ντίτζιας είχεν το κατάλυμά του εις του ευκαταστάτου προεστού Λιάκου αφοσιωμένου».
«Ο Nτίτζιας διώρισεν τον αδελφόν μου Μήτρον αρχιφύλακα εις εν ύψωμα να παρατηρή προς τον Κολινδρόν».
Από μια επιστολή που παίρνει ο Ν.Κ. από τον πατέρα του, θα ενημε¬ρωθούμε για το πού βρίσκεται ο Γιώργης «Ενθυμήματα Στρατιωτικά» τομ. Ά σ. 201-202:
«Παιδί μου Νικόλα, -Εις τας '19 Φεβρουαρίου 1822' επαvαστατήσαμεv και ημείς εδώ, και εσκοτώσαμεv τον αγάv της Νάουσας και έως 15 Τούρ¬κους, οπού έφερvαv κούσπα, (Σαρηγκιολίτες). Έπειτα κιvήθημεv δια Βέροι¬αν».
«Εγώ ήλθα έως το ποτάμι νa έλθω νa σε ιδώ και επειδή εvτουφηκή¬σθημεv με τους Τούρκους, δια νa μηv αργοπορώ επίστρεψα οπίσω και έστειλα τον Γιώργην. Έγνοια παιδί μου, και συ και ο Γιώργης και ο Μήτρος, διότι δεv ηξεύρετε από πολέμους, vα μη χαθήτε άδικα χωρίς χάκι, και πε¬θάvω κι'εγώ από τον καϋμό σας.
Ευρίσκομαι μπερδευμέvος και με τηv μάvα σας και αδελφαίς σας, και με τον Γιάvvηv μικρόv, και ο θεός vα μας ανταμώση ογλήγορα και καλά, με τηv Ελευθερία μας.
-Τη... Μαρτ. Νάουσα-Κώνστας Κασομούλης»..Ο Γιώργης λοιπόν είναι κι αυτός κοντά στο Ν. Κασομούλη.
Ο Συντάκτης αυτού του σημειώματος, πρέπει να τονίσει ότι μέσα από τις πηγές, τα έγγραφα του αγώνα, τα Στρατιωτικά Ενθυμήματα και την Ανα¬φορά του ΓιάννηΚασομούλη, προσπάθησε να δείξει τη δράση της οικογέ¬νειας του Κωνσταντίνου Κασομούλη. Επίσης να προβεί στην αποκάλυψη με πειστήρια ακαταμάχητα και αδιάβλητα, ότι ο Γιάννης Κασομούλης, και ο πα¬τέρας Κώστας Κασομούλης, Εθνικός ήρωας του ’21, είναι Σιατιστινοί.
Για το Ν. Κασομούλη, ο γράφων αρκείται προς το παρόν να πει, εξαι¬τίας της οικονομίας του σημειώματος και του χώρου που παραχωρεί η εφη¬μερίδα τα εξής:
Δυο φορές ο Ν. Κασομούλης, πράγμα που προαναφέρθηκε, παρακι¬νείται από τον πατέρα του να
φύγει στην πατρίδα. Πηγαίνει στη Σιάτιστα, στους πατριώτες, συμμαθητές, δασκάλους του, στη μητέρα του, στις αδελ¬φές του. Είχαν όλοι τους, δέκα χρόνια να τον δουν. Είναι γύρω στα 25. Συμ¬βαίνει πολλές φορές η προπατορική πατρίδα, πατρίδα των προγόνων μας, και ο τόπος γέννησης να μην είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μας.Πόσα αλήθεια σήμερα παιδιά (που αποτελούν το άνθος της Νεολαίας της Σιάτιστας), είναι γεννημένα στη Σιάτιστα;Οι ευκατάστατες οικογένειες της Σιάτιστας, θα άφηναν τις γυναίκες των οικογενειών τους, να γεννήσουν στη Σιάτιστα με τις πρακτικές μαμές (Ρίνα τ'ς Μπουλουϊάνους) ή σε μαιευτήρια με ειδικούς επιστήμονες, που τα πλησιέστερα ήταν στην Κοζάνη;
Εξάλλου ανήκει στη σφαίρα του παραλόγου, η Δημογεροντία της Σιά¬τιστας, να προέβαινε στην εκπροσώπησή της, στη σύναξη του Ολύμπου ή στη σύναξη της Πελοποννήσου, με ένα άτομο που δε θα ανήκε στην κοι¬νωνία της και η οικογένειά του δε θα ήταν διακεκριμένη και προβεβλημένη στη συνείδηση των πολιτών της.
Τόσος ας είναι, μέχρις εδώ, ο τεκμηριωμένος αποδεικτικός λόγος
ΠΗΓΕΣ
ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΤΜΗΜΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΟΜΟΙΟΤΥΠΩΝΕ.Β.Ε-[Τ.Χ.Ο.]
1. Αναφορά παραπόνων Ι.Κ. Κασομούλη.
2. Πιστοποίηση Δημ. Τζιάμη Καρατάσου.
3. Πιστοποίηση Διαμαντή Ν. Ολύμπιου-Δημήτ. Τζιάμη Καρατάσου.
4. Προς την Υπερτάτη Σεβαστή Βουλή το 1823.
5. Απολυτήρια Διαταγή.
6. Πιστοποιητικό Δήμου Χαλκιδέων.
7. Έγγραφο του Προξενείου της Ρωσίας (Θες/νίκη).
8. Πιστοποιητικό του Αθανασίου Βαλτινού.
Αν η Ήπειρος, μπορεί να υπερηφανεύεται για τους Σπυρομήλιους της Χειμάρας και τον πρωτομάρτυρα του Μακεδονικού Αγώνα Παύλο Μελά (η οικογένειά του καταγόταν από την Μπογδόριανη) και η Μοσχόπολη, πόλη του φωτός και των γραμμάτων, του εμπορίου και της οικονομικής άνθισης, για τον ηρωικό Συνταγματάρχη και τη δράση του το 1897, Κωνσταντίνο Σμολένσκη, τότε η Σιάτιστα δικαιούται με σεμνότητα και αυτοσυγκράτηση, να ενθυμείται και να τιμά τους Κασομούληδές της.
Ήταν αυτοί που άκουσαν την φωνή της υπόδουλης Πατρίδας και ως μέλη της Φιλικής Εταιρείας, άρπαξαν τα όπλα για τη λευτεριά, πολεμώντας ηρωικά από το Βέρμιο, τη Νάουσα, τον Όλυμπο, τις Σέρρες, τον Ασπροπόταμο, το Μεσολόγγι, την Αττική, σε όλη την Ελλάδα ως τις εσχατιές του Μοριά. Πέντε φλογεροί πατριώτες: ο Κωνσταντίνος Κασομούλης (πατέρας) και τα παιδιά του: Νικόλαος, Μήτρος, Γιώργης, Γιάννης.
Η μητέρα (Αλεξάνδρα), και οι δύο κόρες με το Γιάννη, αιχμαλωτίζονται μετά τον ηρωικό θάνατο του Κ. Κασομούλη. Απελευθερώθηκαν το 1829, αφού οι συγγενείς κατέβαλαν αδρά λύτρα, εκτός από το Γιάννη, που δραπέτευσε και μετέβη στη Σερβία. Από κει κατεβαίνει στη Ν. Ελλάδα, όπου τον συναντούμε να αγωνίζεται με τα αδέλφια του. Βαρύτατο το τίμημα της λευτεριάς για την οικογένεια του Κώνστα Κασομούλη. Ο ίδιος, ως γενάρχης και πολέμαρχος, με πρωτοφανή ηρωισμό και ανδρεία θυσιάζεται στη Νάουσα (Νιάουστα). Ο ακάματος, ατρόμητος, αθόρυβος και γενναίος μαχητής, Μήτρος περνά στους αθάνατους του απέραντου Γαλάζιου, με την έξοδο της ΗΡΩΪΚΗΣ ΦΡΟΥΡΑΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ, ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΠΟΛΗΣ. Με βήματα σταθερά, λουσμένος στο ουράνιο φως, όπως το έχουν συνήθειό τους οι ΗΡΩΕΣ. Ο Γιώργης, ως ανθυπολοχαγός του Ελληνικού στρατού, στη φθιώτιδα το 1837, χάνει κι αυτός τη ζωή του.
Οι Κασομούληδες, Νικόλαος και Γιώργης είναι παρόντες και στην τελευταία μάχη του Αγώνα, στην Πέτρα της Βοιωτίας το 1829.
Ο συντάκτης αυτού του πονήματος, το 1974, ήταν μέλος της επιτροπής, που διενεργούσε εισιτήριες εξετάσεις για την εισαγωγή των αποφοίτων των Δημοτικών Σχολείων στο 6/τάξιο Γυμνάσιο της Κύμης Ευβοίας. Δεν άντεξε τον πειρασμό και ρώτησε το μαθητή-υποψήφιο, Ιωάννη Κασομούλη: «από πού είσαι, παιδί μου»; κι έλαβε την απάντηση: «Γεννήθηκα στον Οξύλιθο της Κύμης, όμως οι πρόγονοί μου κατάγονταν από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας». Έτσι άνοιξε ο δρόμος για την απόκτηση του σπουδαίου έργου, «Ενθυμήματα Στρατιωτικά του Ν. Κασομούλη».
Η έναρξη της επαναστάσεως βρίσκει την οικογένεια στη Σιάτιστα. Εκεί, στο σπίτι τους, κάθονται η μητέρα και οι δύο κόρες. Ο πατέρας Κώνστας Κασομούλης βρίσκεται στις Σέρρες, όπου διατηρεί εμπορικό κατάστημα. Για εμπορικές υποθέσεις ο Ν. Κασομούλης μεταβαίνει κατ' εντολή του πατέρα του στην Αλεξάνδρεια. Μετά τη διεκπεραίωση και το πέρας των εμπορικών και οικονομικών συναλλαγών με τους αδελφούς Τοσίτζα παίρνει το δρόμο της επιστροφής. Στη Σμύρνη, όπου προσλιμενίστηκε το καράβι, ο Νικόλας μυείται και γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Επιστρέφει στις Σέρρες, όπου γίνεται δεκτός από τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας και από το Μητροπολίτη Χρύσανθο, που έγινε αργότερα Πατριάρχης. Κανείς άλλος νέος των Σερρών δεν καταξιώθηκε και δεν γνώρισε την τιμή αυτή, αλλά μόνο γέροντες έμποροι και αρχιερείς.
Αυτά αναφέρονται στον Ά τόμο των Στρατιωτικών Ενθυμημάτων, σελ 134: «Η υποδοχή μου εστάθη πολλά από όλους τους επισημοτέρους, καθώς και από τον Μητροπολίτην Χρύσανθον (έπειτα Πατριάρχην) δια το ογλήγορον και ευτυχές ταξίδι, και το περισσότερον διότι είδον ότι ήμουν μέλος της εταιρείας, όπου ήτον και αυτοί όλοι.Κανείς από τους νέους της ηλικίας μου εις Σέρρας δεν είχεν αξιωθεί την εμπιστοσύνην αυτήν. Ευρεθείς μεταξύ των αρχιερέων και τόσων άλλων σεβασμίων γερόντων εμπόρων περιωρίσθην οπωσούν και πρόσεχα εις τα νεύματά τους».
Από την άλλη μεριά δεν έπαυε να χαίρεται την αγάπη του Μοσθάμπεη, γιού του Ισούφ Πασ. (σελ. 134, Ά Τόμος) και να διατηρεί άριστες προσωπικές σχέσεις μαζί του. Στις 14 Απριλίου 1821 ο Μοσθάμπεης εμπιστεύεται τον Ν. Κ., μέσα στα ανάκτορα του πατέρα του, τα εξής: «Όταν κόψωμεν αυτούς τους μεγάλους κοτζιαμπασήδες και τον Δεσπότην εσείς να έρθετε εδώ και να μη σας πειράξει κανένας. Σας δίδω την είδησην εσάς» (σ. 135, τ. Ά). Έτσι ο Κώνστας Κασομούλης, Νικόλας, Γιώργος, Μήτρος και υπηρέτες με άδεια του Μοσθάμπεη μεταβαίνουν στο Μοναστήρι-Ελαιόκαλη, έξω από τις Σέρρες.
Τον Κώνστα Κασομούλη μύησε στη Φιλική Εταιρεία ο Νικόλας, αφού πήρε την άδεια των Φιλικών της πόλης των Σερρών. Με προτροπή του πατέρα του ο Ν.Κ. έχοντας διαβατήριο από τις Αρχές των Σερρών στις 7 Μαΐου θα επιβίβαζε στο καράβι το Θοδωρή Ποντίκη για το Μοριά, ο ίδιος θα έπαιρνε το δρόμο για την πατρίδα. Το ταξίδι ματαιώνεται. Επιστρέφει από το λιμάνι στη Νιγρίτα. Έστειλε ανθρώπους στις Σέρρες, να μάθει για τον πατέρα του. Κυνηγήθηκε πρώτος.
Να τι γράφει στη (σελ. 137, Τ. Ά): «Αφού τον ηύραν με παρήγγειλεν με αυτάς τας λέξεις [Ιδού τι συνέβη]: "Άμα έφτασεν η είδησις των καραβιών (τον Απρίλιον του 1821), ημέρα Κυριακή και παζάρι, 8 Μαΐου έξαφνα μια φωνή γενική από τους Τούρκους «κιλίτζ» (σπαθί), και πηδήσαντες από τα εργαστήρια και από όπου ήταν ο καθείς, οι μεν εμάζωξαν τους ευρίσκομένους χωριάτας αγεληδόν εις τα χάνια, οι δε ώρμησαν εις τα σημαντικά σπίτια». Ο Αμτούλαγας μόνος του με έως 500 πολιόρκησαν την Μητρόπο¬λιν και ζήτησεν εντός μιάς ώρας να φέρουν όλοι οι Ρωμαίοι τα άρματα. Ού¬τως λοιπόν άρχισαν μικροί-μεγάλοι και τα παρέδωσαν σχεδόν όλα εις εμέ¬να εδώ ήλθαν (Στο Μοναστήρι) μερικοί πρώτον εχθροί μας παλαιοί και δεν ευρέθην εκεί». «Όλον το πράγμα το άρπαξαν ο Μοσθάμπεης τους εφυλάκωσεν. Εν τοσούτω φύγε για την πατρίδα, και έρχομαι κι εγώ. – Κώνστας Κασομούλης πατήρ σου».
Τέλος ο Νικόλας Κασομούλης αφού πέρασε από τα λημέρια του Γά¬τσου και Καρατάσου φτάνει στην πατρίδα. Να τι γράφει ο ίδιος στη σελ. 133, 1. Α':
«Τέλος το εσπέρας έφθασα εις την Σιάτισταν, εις την Μητέρα μου, εις τας αδελφάς μου, εις τους Συμπατριώτας μου, εις τους συμμαθητάς μου και διδασκάλους μου, αφού δέκα χρόνους δεν είχαν με ιδεί. Κλαύματα συ¬νώδευον την χαράν των γονέων μου και των φίλων μου και σχεδόν όλους τους συμπολίτας μου».
Ο Νικόλαος Κασομούλης, ενώ βρίσκεται στη Σιάτιστα, λέγει για τον οπλαρχηγό Κ. Διαμαντή τα εξής: «Με δεύτερον πάλιν γράμμα μ’ έγραφεν ότι εκείναις ταις ημέραις έμελλον να συνέλθουν όλοι οι καπεταναίοι να συσκεφθώσι περί του μέτρου οπού θέλουν λάβει, και ότι είναι καλόν να ευ¬ρεθή «και σταλή» και παρ' ημών ένας των προκρίτων να συσκεφθώσι.
Ο Μητροπολίτης, ο Νεόπουλος (κ. Νιόπλιος), ο Παπαγόρας, ο Κος Παν. Ναούμ Μοσχοπολιάνος γραμματεύς ποτέ του Τζιαλεντίμπεγη, Δημ. Χ"Μιχαήλ και άλλοι συνελθόντες περί πληρεξουσίου αφού αρκετά εσκέ¬φθημεν, ενέκριναν και ως έχοντα τας σχέσεις των εκ του πατρός μου, και τρόπους και ως ανύπανδρον να επιφορτίσουν εμένα». Η Σιάτιστα, λοιπόν, έστειλε στη σύσκεψη των οπλαρχηγών του Ολύμπου, το Ν. Κασομούλη.
Και συνεχίζων λέγει στην (144 σ. - Α'Τ.): «Ο Ζήλος
«μ’ ευκόλυνεν να παραβλέψω και τα έξοδα και την διάβασιν και τους κινδύνους και τα συμφέ¬ροντα ακόμη δε και ταις προξενιαίς των ευγενών και ωραίων και σεμνών παρθένων των δύο πολιτειών εκείνων, αφήσας όλα του σπιτιού μας εις την διάκρισιν την μητρός- και της φοράς, παρέβλεψα (μ’ όλο οπού προέβλεπα τας δυστυχίας) όλα τα ευτυχή συμφέροντά μου και εδέχθην το βάρος τού¬το υποσχεθείς να εκτελέσω όσον της δυνάμεώς μου».Ο Ν. Κασομούλης αναχωρεί από τη Σιάτιστα για τη σύσκεψη των Αρ¬ματολών του Oλύμπoυ. Στη σελ. 1 του Ά Τόμου αναφέρει: «Η α΄ Σεπτεμβρί¬ου 1821, προοιμιάζουσα πένθιμος ημέρα ως προς την οικογένειάν μου, ήτον οιωνός των δυστυχημάτων μου και αυτών εις δέκα χρόνους μόλις αξιώθηκαν να με ιδούν πέντε μήνες, καθώς επεθύμουν και ηύχοντο να παρηγορηθούν και ιδού με υστερούντο».
Τα μάτια της μητέρας του, (Μητριάς) Αλεξάνδρας και των μικρών χαρι¬τωμένων αδελφών Αικατερίνης και Σουλτάνας, εγέμισαν δάκρυα. Αυτό που άφησε σ’ αυτούς, ήταν η καλή υπόληψη και ευπορία. Αφού φίλησε το Σιατι¬στινό χώμα, έλαβε 25 ενόπλους και ξεκίνησε για το Μοναστήρι της Ζά¬μπoρντας. Αυτό βρίσκεται στα Χάσια, σε λόφο υψηλό και απότομο, πλάι στον ποταμό Βίστριτζα (Αλιάκμονα). Με οδηγό που του δίδει ο ηγούμενος της Μονής, φθάνει στην περιοχή των Μπζιωταίων, στο χωριό Μεταξά και προω¬θείται προς το μέρος σύναξης των καπεταναίων του Ολύμπου.
Είναι μόλις 25 ετών. Θα σταλεί τελικά, ως εκπρόσωπος της Mακεδoνίας, στη σύναξη οπλαρχηγών και Κοτζαμπάσηδων, στην Τρίπολη της Aρκαδίας. Θα μιλήσει και με τον Αρχηγό της Επαναστάσεως Δ. Υψηλάντη. Υποβάλλει το αίτημα της οικονομικής ενίσχυσης του Μακεδονικού αγώνα.
Κατά την επιστροφή του από την Πελοπόννησο στη Μακεδονία, μαθαί¬νει τα θλιβερά μαντάτα. Στην Αξιάν (Νάξο), συναντά το Τζίνο. Απ' αυτόν πληροφορείται, ότι ο Γερο Στέριος, ο Ραψανιώτης, του φέρνει γράμματα. Αλ¬λά και τα όσα έπαθε η οικογένειά του, στη Σιάτιστα. Ο πατέρας τους πέρα¬σε τη φαμιλιά του, από τη Σιάτιστα στη Νάουσα, καθώς και τους αδελφούς του. Ο ίδιος όμως, επειδή κατηγορήθηκε, ότι έχει γιο αποστάτη, κρατήθηκε ως ύπο¬πτος, στη Σιάτιστα.
Στο Αρχείο Ηρώων και Αγωνιστών του 1821, αναζητήθηκαν πηγές, έγ¬γραφα, αναφορές, επιστολές και οτιδήποτε εκεί φιλοξενείται και φυλάγεται ως ιερό κειμήλιο, τεκμήριο του Αγώνα. Με ιερή συγκίνηση και επιβε¬βλημένη αυτοσυγκράτηση, ο γράφων, κρατούσε στα χέρια του, και μελε¬τούσε «Την αναφορά παραπόνων του Ιωάννου Κασομούλη, υιού Κωνσταντί¬νου Κασομούλη του εκ Σιατίστης της Μακεδονίας, κατοίκου της περιοχής Κύμης».
Αυτή η αναφορά παραπόνων, απευθύνεται από τον Αγωνιστή του Ιερού Αγώνα, Ιωάννη Κασομούλη, «Προς τον Κύριoν Πρόεδρον και τα Μέλη της Επί των Αγώνων και Θυσιών Επιτροπής». Υποβλήθηκε στην ανωτέρω επι¬τροπή την 21ην Ιουνίου 1865.
Το κείμενο της αναφοράς έχει ως εξής:«Ο ευσεβάστως υποφαινόμενος μέλος ευκαταστάτου οικογενείας υιός του εκ Σιατίστης Kωνσταvτίνoυ Κασομούλη εταιριστού της Φιλικής Εται¬ρίας της Επαναστάσεως. Από του 1821 αειμνήστου αυτού πατρός μου, των τριών αδελφών μου, του Νικολάου, Γεωργίου, Δημητρίου, συναγωνισθέ¬ντες κατά τον ιερό αγώνα πρώτος ο πατήρ μου απέθανεν ενδόξως εν Να¬ούση της Μακεδονίας, πληγωθείς τρις εν τω πολέμω εις το Στήθoς, τον δεξιόν βραχίονα και κατά τον δεξιόν μαστόν παρά των εχθρών. Μετά τον θάνατόν του αιχμαλωτισθείς εγώ, η Μήτηρ μου, και δύο αδελφές μου, μό¬λις των συγγενικών αδρών λύτρων η αιχμάλωτος οικογένεια απελευθερώ¬θη, εκτός εμού δραπετεύσαντος από τας χείρας των Τούρκων και μεταβάντος εις την Σερβίαv, εκείθεv δε εις Ελλάδα, όπου συvηγωvίσθηv μετά τωv αδελφώv μου.Πασίγvωστος είvαι η μεγάλη θυσία της οικογεvείας μου, και εκ τωv αδελφώv μου είς έπεσε θύμα εις τηv έξοδοv της Φρουράς Μεσολογγίου, ο Δημήτριος. Ο δε Γεώργιος αδελφός μου, το 1838. Αξιωματικός ωv εδο¬λοφοvήθη παρ’ άλλωv.
Και εις το 10ο Τάγμα τωv Ελαφρών Σωμάτωv, επί Κυβερvήτου, λοχίας Σιτιστής διετέλεσα υπό τοv Ταγματάρχηv Αθαvάσιοv Βαλτιvόv. Ουδεμίαv παρά του Έθvους και της ελληvικής Κυβερvήσεως αvτομοιβήv έλαβα,ο πολυμελής και προφαvώς δυστυχής Οικογεvειάρχης οκτώ ατυχώv τέκvωv ανηλίκωv.Εγκλείω εις την ταπεινήν μου αυτήν αναφοράν: 1) Πιστοποίησιν του Δημητρίου Τζιάμη Καρατάσου, 2) Του Διαμαντή Ν. Ολυμπίου, 3) Του Νότη Βότζαρη και Κίτζου Τζαβέλα, Μήτζου Κοντογιάννη, Ανδρέα Ίσκου, του Γρη¬γορίου Λιακατά, 4) Καλλινίκου Τζιάρα, Τόλια Λαζόπουλου, Ν. Στορνάρη, 5) Ν. Στουρνάρα και Γ. Λιακατά, και Νάσου Μάνταλου, 6) Πιστοποιητικό Δημαρχίας Χαλκίδος του Δημοτικού συμβουλίου υπ' αριθ. 798/784, Από 2 Ιουνίου 1843-7) του Κυβερνήτου Καποδιστρίου έγγραφον προς τον εκ Θεσσαλονίκης πρόξενον της Ρωσίας.
Παρακαλώ ευσεβάστως την Σ. Επιτροπήν όπως ευαρεστουμένη με δι¬καιώση.
Ευπειθέστατος
Ιωάννης Κ. Κασομούλης».
Πόσο λειψή και ανεπαρκής θα ήταν η γνώση μας για τους Κασομούλη¬δες, χωρίς αυτήν την Αναφορά Παραπόνων του Γιάννη Κασομούλη, που απηύθυνε στον Πρόεδρο και τα Μέλη της Επί των Αγώνων και Θυσιών Επι¬τροπής, την 21η lουνίου 1865. Από ό,τι γνωρίζω για πρώτη φορά γίνεται σα¬φές ότι ο Κωνσταντίνος Κασομούλης, ευκατάστατος έμπορος, κατάγεται από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας.
Ο Γιάννης Κασομούλης διατρανώνει ότι είναι γιος του εκ Σιατίστης Κωνσταντίνου Κασομούλη, ευκαταστάτου πολίτη. Για τη δράση ή τα παθή¬ματα των άλλων μελών της οικογένειας, που ήταν γνωστά, τα τονίζει και ο Γιάννης.
Έρχονται όμως οι πολέμαρχοι Μακεδόνες, να πιστοποιήσουν και να κάνουν ευρύτερα γνωστή και του ίδιου την πολεμική συμμετοχή σε σπου¬δαίες μάχες για τη Μακεδονική γη κατά του Τούρκου κατακτητή, όπου έδει¬ξε γενναιότητα και ανδρεία περισσή.
1. Πιστοποίησις του Δημ. Τζιάμη Καρατάσου
«αυτόπτης ο υποφαινόμενος της κατά το 1821 τρομεράς αιχμαλωσίας
και καταστροφής της πόλεως Ναούσης ομολογώ εν καθαρά συνειδήσει ότι ο εκ Σιατίστης ευκατάστατος Κωνσταντίνος Κασομούλης στρατιωτικός ήλθεν εντός της πόλεως ταύτης ως συνεργός του πατρός μου, δια την επα¬νάστασιν των μερών εκείνων. Επί δε της εισβολής των οθομανών εις την αυτήν πόλιν Νάουσαν, κλησθείς εντός μιάς οικίας μετά της οικογενείας του και άλλοι απέθανεν ενδόξως αντικρούων έσωθεν τους πολιορκήσαντας αυ¬τήν Τούρκους. Μετά δε τον θάνατον αυτού, ευθύς αιχμαλωτίσθη άπασα η οικογένειά του, ήτις μετά καιρόν απελευθερώθη δια συνδρομής αδρών λύ¬τρων των συγγενών του.
Όθεν δίδομεν το παρόν μου εις τον παρευρεθέντα τότε και συναιχμα¬λωτισθέντα κ. Ιωάννην Κασομούλην, δια να τω χρησιμεύση εις ότι δει».
Αθήναι τη 24 Μαΐου 1843
Δημ. Τζιάμη Καρατάσου
Δια την αντιγραφήv
Αθήvαι τη 19 Ιουvίου 1843
Ο Δήμαρχος Αθηvαίωv
Ε. Κουτζικούρης.
Και ο πολέμαρχος ,Δημ. Τζιάμη Καρατάσος, βεβαιώνει ότι ο Κώστας Κασομούλης, που πολέμησε στη Νάουσα, ήταν πολύ ευκατάστατος και κατήγετο από τη Σιάτιστα. Αναφέρεται και στην αιχμαλωσία μελών της οικο¬γένειας του Κ.Κ, στο ολοκαύτωμα της Νάουσας.
Εξάλλου παραθέτουμε άλλο ένα έγγραφο, του ιερού αγώνα των Ελλή¬νων, έγγραφο ηρώων και αγωνιστών του ’21, που υπογράφεται από τους οπλαρχηγούς, Δημ. Τζιάμη Καρατάσο και Διαμαντή Ν. Ολύμπιο. Σ’ αυτό πι¬στοποιείται, ότι ο Γιάννης Κασομούλης μαζί με τον πατέρα του βρέθηκε πα¬ρών στις μάχες Ντουβρά Μονή, Γάστρας και Ναούσης. Ο Κ.Κ., τραυματίζε¬ται βαριά και λίγο αργότερα πεθαίνει. Ο Γιάννης εξέρχεται από τον οικίσκο και πολεμά γενναία στους δρόμους της Νάουσας. Συλλαμβάνεται αιχμάλω¬τος, όταν τραυματίζεται.
Παρατίθεται το κείμενο των πολεμάρχων:
«Πιστοποιούμεv οι υποφαιvόμεvοι ότι ο Ιωάvvης Κ. Κασομούλης ευρε¬θείς μετά του πατρός του εις τας μάχας vτουβράς Μοvή, Γάστρας και Να¬ούσης της Μακεδοvίας κατά στρατιάς μετά τοv θάvατοv του πατρός του πληγωθείς μαχόμέvος εντός της πόλεως Αντρείως και αιχμαλωτισθείς με¬τά της Μητρός του ομού με τας δύο του αδελφάς από τους Οθωμαvούς φυ¬γώv δε μετέβη εκείθεv εις Σερβίαv και από την Σερβίαv ενταύθα αγονιζόμενος με ζήλοv υπέρ της αvεξαρτησίας της πατρίδος όπου και αν ευρέθη έως ότου εvωθείς και με τους εις την Ελλάδα αγωvιζομέvους τρεις αδελ¬φούς του υπερέτησεv με ζήλοv και μέχρι της διαλύσεως τωv Στρατευμάτωv ως υπαξιωματικός.
Όθεv γvωρίζοντες τας θυσίας Μεγάλας της οικογεvείας ταύτης και εκδουλεύσεις του πατρός και τωv τεσσάρωv αδελφώv εκ τωv οποίωv ο μεv εις έπεσεv θύμα εις την έξοδοv της φρουράς του Μεσολογγίου. ο δε δο¬λοφοvηθείς κατά το 1838 ως Αξιωματικός εις Βασιλικήv υπερεσίαν και ατο¬μικώς τοv ζήλοv του ειρημέvου Ιωάvvου Κασομούλη δίδομεv το παρόv μας δια vα τω χρησιμεύση όπου ανήκει».
Αθήvαι τη 5 Φεβρουαρίου 1841. Διαμαντής Ν. Ολύμπιος
Δη. Τζιάμη Καρατάσος
Δια την αντιγραφήν
Αθήναι τη 19Ιουvίου 1865
Ο Δήμαρχος Αθηναίων
Ε. Κουτζικούρης. Τ.Σ.Τ.Υ.
Ο Ν. Κασομούλης μετά την αποτυχία του Μακεδονικού αγώνα του Ολύ¬μπου έρχεται στον Ασπροπόταμο, στον Αρματολό Ν. Στορνάρη και προ¬σλαμβάνεται ως γραμματικός. Για λογαριασμό της οικογένειας Κασομούλη και των παθών και δεινών της πέντε οπλαρχηγοί, πρωτοστατούντων των ηρώων της εξόδου του Μεσολογγίου Ν. Στορνάρη και Γληγόρη Λιακατά υπέγραψαν και έστειλαν την κάτωθι αναφορά:
Προς την Υπέρταση Σεβαστή Βουλή το 1823
«Εμφαvιζόμεθα δια της παρούσης μας vα αvαφέρωμεv τον πατριοτισμόv του Μακαρίτου Κώvστα Κασομούλη και τωv υιώv του κυρίου Νικολάου και λοιπώv Αυτάδέλφωv, ο οποίος είvαι γvωστός και βεβαιωμέvος εις όλους ημάς και εις πολλούς Πελοποvvησίους και άλλους πατριώτας, οίτιvες ευ¬ρίσκονται αυτόθι ο μεv πατήρ του vυχθημερώς πολεμώv εις Νιάουσαv κλει¬σμέvος εις οικίσκοv αφαvίζωv πολλούς του εχθρού με Μεγάληv γεvvαιότη¬τα και ηρωισμόv έγιvεv ευπρόσδεκτος θυσία δια τηv αγάπηv της πατρίδος, οι δε υιοί του κύριος Νικόλαος Κασσομούλης, Γεώργιος και Δημήτριος εφάvησαv εις όλους τους ολυμπιακούς αγώvας και πολέμους έργω τε και λόγω και δια χρημάτωv. Η φαμελιά των έπειτα μετά τον θάvατοv του πα¬τρός των εσκλαβώθη εις Nιoύσσαv, η Μητέρα των, δύο Μικραίς αδελφαίς των και ο συμπολεμώv μικρότερος αδελφός των Ιωάvvης η μεv φαμελιά των συvευρισκομέvη με όλους εις Nιαούσαν αιχμαλωτίσθη ως εκείθεv τα δε υπάρχοντά των και όλη η ευκατάστατος περιουσία τωv ευρέθη εις Σιάτισταν και ελεηλατίσθη μέχρι ατόμου από του Χουρσίτ Πασάv και έμειvαv εις μίαv αθλίαv κατάστασιv τόσοv οπού αλλού η ελπίς των δεv μέvει παρά με¬τά Θεόv εις τα συμπαθητικά και πατρώα σπλάχvα της κοιvής ημώv Μητρός την οποίαv θερμοπαρακαλούμεv και ημάς ως πολυεύσπλαχvος μήτηρ vα αvοίξη τας αγκάλας της vα δεχθή αυτούς, να φροvτίση την απελευθέρωσίv τωv, να επιμεληθή υπερασπιζομέvη αυτούς ή δια χρηματικής βοηθείας ή δι' άλλου καvεvός ετοίμου αιχμαλώτου οποιωδήποτε τρόπω εθέλει το κρίvη εύλογοv. Δια να εκτελεσθή εμμέσως η ευσπλαχvία της και vα πληροφορη¬θή πέμπεται παρ' ημώv και παρά του Αυταδέλφου του Κυρίου Νικολάου ο Γεώργιος Αυτάδελφός του συvοδευόμεvος παρά των παρακάτω μας, κυρί¬ου Νικολάου Καλλίvικου Αvτωvίου Κραvιδιώτου και με την αvά χείρας ιδιό¬χειρον επιστολήv της Μητρός και Αδελφού τωv, με το vα αvαγκασθή εδώ. Ο Νικόλαος μέvει εις ημάς συvαγωvιζόμεvος και ότι η κοιvή Μήτηρ μας φροντίση δι’ αυτούς θέλει εvθαρρύvη ημάς τε και άλλους πατριώτας, ότι τα τέκvα των υπέρ αυτής θυσιαζομέvωv δεv θέλουσι μείνη άπορα και ορφαvά εις χείρας των τυράvvωv αvαδεόμεvοι την φιλόστοργοv και σεβασμίαv ημώv κοιvήv Μητέρα vα εισακούση τα της δεήσεώς μας και βλέμματι ιλα¬ρώ λάβη συμπάθειαv εις αυτά΄ μέvομεv με όλοv το προσήκοv σέβας προ¬σκυvούvτες και περιμέvοvτες τηv ταχείαv της περίθαλψιv. 1823 Απριλίου 19».
Εξ ασπροποτάμου πρόθυμοι των εντολώv της και γvήσια τέκvα της.
Νικολός Στορνάρης Γληγόρης Λιακατάς Νάσσος Μάνταλος Καλλίνικος τζάρας Τόλιας Λαζόπουλος. Οι σφραγίδες.
Με αυτήν την αναφορά, οι υπογράφοντες αγωνιστές κάνουν γνωστά στη Σεβάσμια Βουλή τις θυσίες στον αγώνα, την πλήρη οικονομική κατα¬στροφή της οικογένειας Κασομούλη, τον ηρωικό θάνατο του Κώνστα Κασο¬μούλη και την αιχμαλωσία της μισής οικογένειας στη Νάουσα. Ζητούν την απελεuθέρωση και τη χρηματική της ενίσχυση. Πρέπει ιδιαιτέρως να τονι¬σθεί και ο ύστερα από σκληρή πάλη τραυματισμός του Γιάννη, στον Αγώνα της Νάουσας.
Είναι η ίδια Αναφορά που επανυποβάλλεται από το Γιάννη Κασομούλη στην Ειδική Επιτροπή του Αγώνα του 1865.
Ό,τι δεν έπραξε η ελεύθερη Ελλάδα για την απελευθέρωση της αιχ¬μάλωτης μητέρας Αλεξάνδρας και των παιδιών της Κατερίνας, Σουλτάνας και Γιάννη, το πέτυχαν σuγγενείς της οικογένειας, καταβάλλοντας αδρά λύτρα στον Τουρκαλβανό Διβόλη. Η οικογένεια μένει ελεύθερη.
Το 1829 ο Βεζήρ Μεχμέτ Ρεσίτ Πασιάς εκδίδει την απολυτήριο διατα¬γή:
«Ημείς Βεζήρ Μεχμέτ Ρεσίτ Πασσιάς:
Δίδομεν το παρόν αζάτ μπουγιουρντί μας της Κώσταινας τζιάμηνας με¬τά του παιδιού της και θυγατέρων της, ότι εις τον καιρόν της Νάουστας εί¬χεν υποπέσει εις σκλαβίαν και εξαγοράστη παρά των σύγγενών της, μ’ όλον οπού κατά το φετφάϊ σερί υπόκειτο εις πoινήν παντοτινής σκλαβίας. Ημείς όμως μερχαμετέν της χαρίζομεν την ελευθερίαν μαζί με τα παιδιά της και εις το εξής θέλει μείνει ελευθέρα της ποινής ταύτης αυτή τε το παιδί και η θυγατέρες της έχουσα εξουσίαν εις το σπίτι της απείρακτη χω¬ρίς να της γένη πλέον κανένας μανές εξ αποφάσεως».
1829 26 Φεβρουαρίου εν Ιωάννινα
ότι ίσον απαράλλακτον του παρουσιασθέντος πρωτοτύπω
Χαλκίς την 1 Ιουνίου 1843
Ο Δήμαρχος Χαλκιδέων Σ. Καλογερόπουλος.
Η οικογένεια είναι ελεύθερη. Η μητέρα Αλεξάνδρα και οι κόρες της Κατερίνα και Σουλτάνα και ο Γιάννης, που δραπέτευσε στη Σερβία. Η πα¬νώρια κόρη, άλλωστε, με τη ρομφαία, η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, θα αργήσει αρκετά να πετάξει στου Μεγαλέξαντρου τη χώρα, το 1912.
Την οικονομική κατάσταση του Γιάννη Κασομούλη, ήρωα του ’21, που πολέμησε γενναία τον εχθρό, τον Οθωμανό, από μικρή ηλικία, τραuματί¬στηκε, πέρασε τα δεινά της αιχμαλωσίας, την περιγράφει και τη χρωματίζει ο Δήμαρχος Χαλκιδέων τη 2η loυνίoυ 1841:
«Ο Ιωάννης Κασομούλης γέννημα της πόλεως Σιάτιστα και Δημότης και κάτοικος Χαλκίδας δεν έχει, ούτε κινητή, ούτε ακίνητον περιουσίαν, δεν γνωρίζει καμμία τέχνην ούτε δύναται να μετέλθη καμμίαν βιομηχανίαν και ζη δε μέχρι τούδε ποριζόμενος τα προς το ζην από ενοικιάσεις των δημο¬σίων προσόδων.
Εκδίδεται όθεν το παρόν πιστοποιητικόν κατ’ αίτησίν του γνωρίζοντες ότι είναι εις την κατηγορίαν των προταθέντων από την Στρατιωτικήv Εξε¬ταστικήν Επιτροπήν προς κατάταξιν εις την φάλαγγαν και μη βαθμολογηθέ¬ντων σύμφωνα με τον προτελευταίον παράγραφοv την από 20 Μαΐου 1η Ιουνίου 1838 του Β. Διατάγματος».
Την 2 Ιουνίου 1841 Χαλκίς
Ο Δήμαρχος Χαλκιδέων
Σ. Καλογερόπουλος
Επιβεβαιούντες
Το Δημ. Συμβούλιο
Υπογραφές (δυσαvάγνωστες).
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Διοικητής του τάγματος, που υπηρέτησε οΓιάννης Κασομούλης, του χορηγεί τεκμήριο-απόδειξη της στρατιωτικής του δράσης, τις υπηρεσίες που πρόσφερε, αλλά εκθέτει και τους λόγους απο¬στρατείας του:
«Πιστοποιώ ο υποφαινόμεvος ότι ο Κύριος Ιωάννης Κ. Κασομούλης υπηρετήσας ευπειθώς και αντρείως εις το δέκατον ελαφρόν τάγμα ως υπαξιωματικός μέχρι της διαλύσεως του αυτού τάγματος των στρατευμά¬των..
Εις έvδειξιν όθεν δίδεται το παρόν να το παρουσιάση όπου ανήκει.
Την 3 Φεβρουαρίου 1846 Εv Αθήvαις Ο Ταγματάρχης Α.Ι. Βαλτινός»..
Ο Γιάννης Κασομούλης, υπηρέτησε λοχίας σιτιστής, στο 10ο ελαφρό τάγμα με διοικητή το Βαλτινό (όπου υπηρέτησε και ο αδελφός του Γιώργης), ως τη διάλυση του στρατού (Φλεβ. 1833).
Καταθέτω ακόμη ένα έγγραφο-επιστολή, απάντηση του προξένου της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη, Α. Μουστοξύδη, στο Νικόλαο Κασομούλη:
« Ευγενέστατε Κύριε Νικόλα Κασομούλη
Το από 18 Ιουνίου ένγγραφόν σας έλαβον και τα εις αυτό Γεγραμμένα σας εγίνει. Είδον ενταύθα να μας ομιλείτε τα περί του αυταδελφού σας ο οποίος αμέσως οπού μας επαρρησιάσθη, του εδώσαμεν την πρέπουσαν υπεράσπισιν κατά το Γραφέν σας και αμέσως επάϊσεν δια Σιάτισταν δια τας αυταδελφάς σας αι οποίαι προ καιρού εις τους εδώ αριβάροντας ευρίσκο¬νται.
Περί δε της ιδικής σας υποθέσεως οπού μας λέγετε αμέσως οπού ήλ¬θεν ο αυταδελφός σας τον επρόβαλλα ότι να τον στείλω εις τον Σιατραζά¬μην με Γραμματικόν ή και με δραγομάνον μου, αν του κάμη ανάγκη, ο οποί¬ος βλέποντας την ανωμαλίαν του τόπου εκείνου και τας επ’ αλλήλους ταραχάς και ανησυχίας του Σιαταραζάμη και Μετά του σκούδρα πασιά απε¬φάσισε να λάβη υπομονήν έως ου να λάβη ο τόπος εκείνος ησυχίαν, όσον και ο Σαvταρατζάμης από φροντίδες. Όταν αυτή η υπόθεσις στέκεται εις τας χείρας του αυταδελφού σας και όποτε αποφασίση δια να πηγαίνη θέλω εκτός του δώση την πρέπουσαν υπεράσπισιν, τόσον δια γράμματός μου, όσον και δια δραγομάνου μου, αν λάβη χρείαν.
Προς τούτοις κατά το γράφειν του Εξοχοτάτου και Κυβερνήτου εμέτρησα γρόσια χίλλια εκατό 1.100:
Μένω δε με άκρον σέβας
Εν Θεσσαλονίκη την 26ην Αυγούστου 1831
Αγγ. Μουστοξύδης»
Δια την αvτιγραφήν Αθήναι 1865.
Ο Δήμαρχος
Τ.Υ.Τ.Σ.
Αυτός που επάησεν στη Σιάτιστα, για τις αδελφές και τη μητέρα του, είναι ο Γιώργης Κασομούλης. Αυτόν έστειλε ο Ν. Κασομούλης, κι αυτός πήρε από τον Πρόξενο 1.100 γρόσια. Καταδείξαμε την Αναφορά του Γιάννη Κασομούλη και τα ιδιαίτερης αξίας έγγραφα που συνόδευαν αυτήν. Από την ενδελεχή μελέτη αυτής, συ¬νάγονται σπουδαία συμπεράσματα. Οι κλεισμένοι στη Νάουσα για την υπε¬ράσπισή της το 1822, Κώνστας Κασομούλης, Γιάννης Κασομούλης, Αλεξάν¬δρα, Κατερίνα και Σουλτάνα, είναι μέλη πλούσιας οικογένειας, από τη Σιάτι¬στα.
Οι Καπεταναίοι ή έπρεπε να στείλουν τα γυναικόπαιδα στα νησιά ή να αγωνιστούν στην εκ φύσεως οχυρή, λόγω θέσης, πόλη της Νάουσας. Είχαν το προηγούμενο εγχείρημα του Ζαφειράκη οδηγό, όταν επί 6 μήνες απέ¬κρουε και τελικά έκαμψε την ορμή και την πολιορκία των Οθωμανών. Έσω¬σε τη Νάουσα. Γι' αυτό επιλέχτηκε ως τόπος αντίστασης και συγκεντρώ¬θηκαν σ’ αυτήν, μαχητές και γυναικόπαιδα. Το ερώτημα όμως που προβάλλει τώρα και χρήζει απάντησης είναι: Πού κατοικοέδρευαν τα άλλα μέλη της οικογένειας του Κώστα Κασομούλη, Νικόλαος, Γιώργης και Μήτρος; Την απάντηση παίρνουμε από τα «Στρα¬τιωτικά Ενθυμήματα» (Τόμος Α'σελ. 190):
«ο αυτάδελφός μου Μήτρος προκαιρού είχεν μεταβεί από Νάουσαν με το άλογόν του εκεί, και περιτριγύριζεν με τον Nτίτζιαν εις τα χωριά.
Ο Ντίτζιας είχεν το κατάλυμά του εις του ευκαταστάτου προεστού Λιάκου αφοσιωμένου».
«Ο Nτίτζιας διώρισεν τον αδελφόν μου Μήτρον αρχιφύλακα εις εν ύψωμα να παρατηρή προς τον Κολινδρόν».
Από μια επιστολή που παίρνει ο Ν.Κ. από τον πατέρα του, θα ενημε¬ρωθούμε για το πού βρίσκεται ο Γιώργης «Ενθυμήματα Στρατιωτικά» τομ. Ά σ. 201-202:
«Παιδί μου Νικόλα, -Εις τας '19 Φεβρουαρίου 1822' επαvαστατήσαμεv και ημείς εδώ, και εσκοτώσαμεv τον αγάv της Νάουσας και έως 15 Τούρ¬κους, οπού έφερvαv κούσπα, (Σαρηγκιολίτες). Έπειτα κιvήθημεv δια Βέροι¬αν».
«Εγώ ήλθα έως το ποτάμι νa έλθω νa σε ιδώ και επειδή εvτουφηκή¬σθημεv με τους Τούρκους, δια νa μηv αργοπορώ επίστρεψα οπίσω και έστειλα τον Γιώργην. Έγνοια παιδί μου, και συ και ο Γιώργης και ο Μήτρος, διότι δεv ηξεύρετε από πολέμους, vα μη χαθήτε άδικα χωρίς χάκι, και πε¬θάvω κι'εγώ από τον καϋμό σας.
Ευρίσκομαι μπερδευμέvος και με τηv μάvα σας και αδελφαίς σας, και με τον Γιάvvηv μικρόv, και ο θεός vα μας ανταμώση ογλήγορα και καλά, με τηv Ελευθερία μας.
-Τη... Μαρτ. Νάουσα-Κώνστας Κασομούλης»..Ο Γιώργης λοιπόν είναι κι αυτός κοντά στο Ν. Κασομούλη.
Ο Συντάκτης αυτού του σημειώματος, πρέπει να τονίσει ότι μέσα από τις πηγές, τα έγγραφα του αγώνα, τα Στρατιωτικά Ενθυμήματα και την Ανα¬φορά του ΓιάννηΚασομούλη, προσπάθησε να δείξει τη δράση της οικογέ¬νειας του Κωνσταντίνου Κασομούλη. Επίσης να προβεί στην αποκάλυψη με πειστήρια ακαταμάχητα και αδιάβλητα, ότι ο Γιάννης Κασομούλης, και ο πα¬τέρας Κώστας Κασομούλης, Εθνικός ήρωας του ’21, είναι Σιατιστινοί.
Για το Ν. Κασομούλη, ο γράφων αρκείται προς το παρόν να πει, εξαι¬τίας της οικονομίας του σημειώματος και του χώρου που παραχωρεί η εφη¬μερίδα τα εξής:
Δυο φορές ο Ν. Κασομούλης, πράγμα που προαναφέρθηκε, παρακι¬νείται από τον πατέρα του να
φύγει στην πατρίδα. Πηγαίνει στη Σιάτιστα, στους πατριώτες, συμμαθητές, δασκάλους του, στη μητέρα του, στις αδελ¬φές του. Είχαν όλοι τους, δέκα χρόνια να τον δουν. Είναι γύρω στα 25. Συμ¬βαίνει πολλές φορές η προπατορική πατρίδα, πατρίδα των προγόνων μας, και ο τόπος γέννησης να μην είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μας.Πόσα αλήθεια σήμερα παιδιά (που αποτελούν το άνθος της Νεολαίας της Σιάτιστας), είναι γεννημένα στη Σιάτιστα;Οι ευκατάστατες οικογένειες της Σιάτιστας, θα άφηναν τις γυναίκες των οικογενειών τους, να γεννήσουν στη Σιάτιστα με τις πρακτικές μαμές (Ρίνα τ'ς Μπουλουϊάνους) ή σε μαιευτήρια με ειδικούς επιστήμονες, που τα πλησιέστερα ήταν στην Κοζάνη;
Εξάλλου ανήκει στη σφαίρα του παραλόγου, η Δημογεροντία της Σιά¬τιστας, να προέβαινε στην εκπροσώπησή της, στη σύναξη του Ολύμπου ή στη σύναξη της Πελοποννήσου, με ένα άτομο που δε θα ανήκε στην κοι¬νωνία της και η οικογένειά του δε θα ήταν διακεκριμένη και προβεβλημένη στη συνείδηση των πολιτών της.
Τόσος ας είναι, μέχρις εδώ, ο τεκμηριωμένος αποδεικτικός λόγος
ΠΗΓΕΣ
ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΤΜΗΜΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΟΜΟΙΟΤΥΠΩΝΕ.Β.Ε-[Τ.Χ.Ο.]
1. Αναφορά παραπόνων Ι.Κ. Κασομούλη.
2. Πιστοποίηση Δημ. Τζιάμη Καρατάσου.
3. Πιστοποίηση Διαμαντή Ν. Ολύμπιου-Δημήτ. Τζιάμη Καρατάσου.
4. Προς την Υπερτάτη Σεβαστή Βουλή το 1823.
5. Απολυτήρια Διαταγή.
6. Πιστοποιητικό Δήμου Χαλκιδέων.
7. Έγγραφο του Προξενείου της Ρωσίας (Θες/νίκη).
8. Πιστοποιητικό του Αθανασίου Βαλτινού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου