"Και μείζον΄όστις αντί της αυτού πάτρας Φίλον νομίζει,τούτον ουδαμού λέγω." ΣΟΦΟΚΛΗΣ

Τετάρτη 17 Μαρτίου 2010

ΜΕΡΟΣ Β'. ΤΟ 1821 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ


ΜΕΡΟΣ Β΄
ΤΟ 1821 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ
ΚΑΙ ΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ
Η ΑΛΛΗ ΑΠΟΨΗ
Η πρώτη απόπειρα κατάπνιξης της Ελληνικής Επανάστασης εκδηλώνεται με την Κάθοδο της στρατιάς του Δράμαλη. Επιχειρησιακός της στόχος ήταν η ανακατάληψη της Τριπολιτσάς και η επαναφορά της απόλυτης Οθωμανικής κυριαρχίας. Οι μαχόμενες όμως δυνάμεις του Εθνους ανακόπτουν την προς την Τρίπολη πορεία του. Μετά την απροσδόκητη ήττα του, ο υπερόπτης Τούρκος πασάς ενεργεί υποχωρητικό ελιγμό απαγγίστρωσης και διάσωσης της στρατιάς του στο Φρούριο του Ακροκορίνθου. Και βέβαια το πετυχαίνει. Θυσιάζει όμως μέρος της στρατιάς και όλες τις χρυσοφόρες αποσκευές του, όσες δεν πρόλαβε να υφαρπάσει ο Οδυσσέας. Τίποτα δεν προμήνυε αυτό το αποτέλεσμα. Τίποτα δε θύμιζε την ελεύθερη πορεία του σε απόσταση ανάσας από την Τριπολιτσά. Αν στο Δράμαλη, το προυχοντοστρατιωτικό κατεστημένο-ΠΕΡΊ ΆΛΛΑ ΤΥΡΒΑΖΟΝ- του πρόσφερε ασφαλές κατάλυμα τον Ακροκόρινθο, στον Ιμπραΐμ πρόσφερε την ίδια την ακμάζουσα και ευημερούσα, την ελεύθερη, την Καστροζωσμένη ΤΡΙΠΟΛΙΤΣΑ. Αυτό συνέβη γιατί το Στρατιωτικό και πολιτικό κτεσημένο είχε άλλους στόχους και προσδοκίες. Κινητήρια δύναμή του αποτελούσε η αρχομανία, η φιλοπρωτία και η φιλαργυρία. Εξάλλου Ό συνασπισμός τών προκρίτων καί των στρατιωτικών αρχηγών βασίζονταν πάνω σε μια σιωπηρή αξίωση τήν οποία υπέθαλπαν: Να σχηματίσουν έδαφική άριστοκρατία στο Μοριά. Κάτω από αυτήν την επίφαση ενεπλάκησαν στους δυο εμφύλιους πολέμους και ανάλογα διαχειρίστηκαν τα δυο Εθνικά Δάνεια του μαχόμενου Ελληνισμού, υπερχρεώνοντας το Ελληνικό κράτος. Τό πρώτο Έλληνικό δάνειο χορηγήθηκε στις αρχές του 1824. Οι Ελληνες έλαβαν 300 χιλιάδας λίρες στερλίνες, καί ύποσχέθηκαν νά πλη­ρώνουν ετήσια 40 χιλιάδες λίρες ώς τόκο, καθόσον τό κεφάλαιο του δημιουργηθέντος χρέους ήταν 800 χιλ. προς πέντε τοις εκατόν. Οι δανειστές έρριψοκινδύνευσαν τά χρήματά των προς άπελευθέρωση της Ελλάδας, καί δέν ελαβαν ποτέ ένα σελλίνι τόκο, ή μία λέξη ευγνωμοσύνης άπό τις χιλιάδες ανθρώπων τούς οποίους ο χρυσός των έσωσε κι έπλούτισε. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τους νικητές των εμφυλίων πολέμων να είναι αισχροκερδείς τόσο, όσο και οί ήττηθέντες ήταν φιλάρπαγες. Τά μέλη του Εκτελεστικού έφθειραν τά προϊόντα τών δανείων με ατιμία όσο καί σπατάλη· καί ή ανώμαλος κατάσταση στην οποία περιήλθε ή Ελλάδα από ηλιθιότητα τής κυβερνή­σεώς της, δέν δύναται σαφέστερα νά παρασταθή παρά μόνο με την περιγραφή του τρόπου με τον οποίο καταναλώθηκαν τά χρήματα. Οί ΄Ελληνες άκουσαν με αδιαφορία τις παρασκευές τις γενόμενες στούς ναυστά θμους της Κωνσταντινουπόλεως και Αλεξανδρείας. Θεωρούσαν τή φημιζόμενη σύμπραξη του Σουλτάνου και του Αιγύπτιου πασσα ώς αδύνατη. Ηδη ό εμφύλιος πόλεμος του Κολοκοτρώνη πίκρανε τούς τελευταίους μήνες της ζωής του Βύρωνα, δι' αμφιβολιών περί του αν έσύμφερε νά έμπιστευθούν στούς ΄Ελληνες μεγάλα ποσά χρημάτων. Προέβλεπε ότι ή ιδιοτέλεια θά εύρισκε περισσότερη τροφή στα ξενικά δάνεια παρά ή φιλοπατρία.
Τά μέλη του Εκτελεστικού δεν είναι καλύτεροι άπό κοινούς κλέφτες. Ή εσωτερική ιστορία της Ελλάδας, άπό την ήττα του Δράμαλη μέχρι την άφιξη του Βασιλιά Όθωνα, έπιμαρτυρεί τήν άλήθεια της αυστηρής αυτής απόφανσης. Ή χώρα καταστράφηκε άπό εμφύλιες έρι­δες, που άφορμή είχαν τήν ιδιωτική πλεονεξία. Μεταξύ τών αταξιών τούτων, προεξέχουσα θέση κα τέχουν οι δύο έπαίσχυντοι εμφύλιοι πόλεμοι, που κατανάλωσαν τό προϊόν τών Αγγλικών δα νείων, εγκατέλειψαν τά Ψαρά και τήν Κάσο που τα κατέστρεψαν οι Τούρκοι. Προετοίμασαν δε την υποταγή του Μοριά στον Ίμπραΐμ Πασσά.
Ό πρώτος τών εμφυλίων τούτων πολέμων ονομάσθηκε ό πόλεμος του Κολοκοτρώνη, γιατί αυτός ύπήρξεν ό πρωτουργός του. Άρχισε τον Νοέμβρη του 1823 και έληξε τον Ίούνη του 1824. Σταμάτησε αμέσως μόλις έμαθαν οί εμπόλεμοι ότι μία δόση του πρώτου Αγγλικού δανείου έφθασε στη Ζάκυνθο. Ό Πάνος, πρωτότοκος γιός του Κολοκο­τρώνη, που κατείχε τό Ναύπλιο, αμέσως τό παρέδωκε στήν Εκτελε­στική εξουσία αφού έλαβε μερίδα από το Άγγλικό δάνειο. Ή συναλλαγή αυτή συνέβη τήν 24 Μαΐου 1824.
Ό δεύτερος εμφύλιος πόλεμος, ή πόλεμος τών προκρίτων, δέν υπήρξε μακροχρόνιος. Ό Ζαΐμης ήταν ό πρωτουργός του άνομου τούτου κινήματος, καί ό σκοπός του ήταν ν' αποστερήση τον Κουντουριώτη καί τούς υποστη­ρίζοντες τήν κυβέρνηση του πλούτου καί τής επιρροής, τήν οποίαν άπολάμβαναν διαθέτοντας τά προϊόντα τών Αγγλικών δανείων.
Ό δεύτερος εμφύλιος πόλεμος, καλούμενος ό Πόλεμος τών Προυχόν­των, ανέδειξε τον Κωλέττη αρχηγό τής Ρουμελιώτικης στρατιωτικής φατρίας, καί κατέστησε τη φατρία αυτή τό ισχυρό τατο κόμμα στην Ελλάδα.
Οί δύο εμφύλιοι πόλεμοι άποτελούν μελανές κηλίδες στην ιστορία τής Ελληνικής Επανάστσης. Είναι αδικαιολόγητοι όσοι έλαβαν τα όπλα κατά της κυβέρνησης και στους δυο εμφυλίους. Όμως στόν δεύτερο πόλεμο ή διαγωγή τών προκρίτων ήταν άξιόμεμπτη. Ή φιλοπατρία βέβαια δεν είχε τίποτα το κοινό σε μία πάλη στην οποία συνέπρατταν κατόπιν συμφωνίας ό Ζαΐμης καί ό Λόντος μέ τόν Κολοκοτρώνη. Η Φιλαρχία και η απληστία ήταν τά μόνα κινούντα αίτια. Ό συνασπισμός τών προκρίτων καί τών στρατιωτικών αρχηγών βασίζονταν πάνω σε μια σιωπηρή αξίωση τήν οποία υπέθαλπαν. Για να σχηματίσουν έδαφική άριστοκρατία στο Μοριά. Οί ήγέτες τών ανταρτών γνώριζαν ότι τό μέγα πλήθος του λαού δυσφορούσε καί επιθμούσε διακαώς νά σχηματίση έθνική άντιπροσωπεία ικανή νά έξελέγχη τό έκτελεστικό σώμα καί νά επιβάλλη τήν οικονομική εύθύνη.
Ετσι σταθερά ο συνασπισμός των προκρίτων και των στρατιωτικών αρχηγών πρόβαλε ορατό το στόχο της συγκρότησης και του σχηματισμού εδαφικής αριστοκρατίας στο Μοριά, αγνοώ ντας το λαϊκό αίτημα και διαψεύδοντας τις προσδοκίες του μαχόμενου ελληνισμού από την Κρήτη ως τον Ολυμπο και τη Νάουσα και στα πολύπαθα νησιά του Αιγαίου. Στην Πελοπόν νησο πνέει ο άνεμος της ελευθερίας , εξαιρουμένης της Πρωτεύουσας των Αχαιών, όλα τα κάστρα έχουν αλωθεί. Μυστράς, Μεθώνη, Κορώνη, Αρκαδιά, Τρίπολη, Ναύπλιο, Ακροκόρινθος, είναι Ελληνικά ύστερα από μακραίωνη δουλεία.
Ο Σουλτάνος όμως και ο Μεχμέτ Αλής της Αιγύπτου έχουν άλλα σχέδια. Η Αίγυπτος αναλαμβά νει την πάταξη της Ελληνικής Επαναστάσεως. Αποφασίζεται κοινή δράση. Ως Αντάλλαγμα προσφέρεται από Οθωμανικής πλευράς η Κρήτη και η Πελοπόνησσος. Ετσι Όταν στα 1824 ο Μεχμέτ δέχτηκε την πρόταση του σουλτάνου, ν’ αναλάβει την καθυπόταξη της επαναστατημένης Ελλάδας, έκρινε ότι ο Ιμπραήμ ήταν το καταλληλότερο πρόσωπο να αναλάβει τη δύσκολη αυτή επιχείρηση. Ήταν τότε 35 χρόνων. Διορίζεται από το σουλτάνο Μαχμούτ, Βαλής της Κρήτης και του Μοριά, και συγκροτεί με τους Γάλλους οργανωτές του, στρατό και στόλο αποτελούμενο από 100 πολεμικά πλοία με 2.500 κανόνια και 300 μεταγωγικά. Ο στρατός του πάλι περιλάμβανε 30.000 πεζούς, 10 πυροβολαρχίες, 2.000 Ιππείς, ένα σύνταγμα μηχανικού και 1.500 άτακτους Άλβανούς.
Στις 4 Ιουλίου 1827 η αρμάδα του Ιμπραήμ με 17.000 άνδρες απέπλευσε με προορισμό την Κρήτη. Το επιτελείο του αποτελείτο αποκλειστικά από γάλλους αξιωματικούς, με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ντε Σεβ, που έλαβε τον τίτλο του Πασά με το όνομα Σολεϊμάν. Το σχέδιο του Ιμπραήμ προέβλεπε τη συνδυασμένη επίθεση του Τουρκικού και Αιγυπτιακού στόλου στα επαναστατημένα νησιά του Αιγαίου, ως απαραίτητη προϋπόθεση για απόβαση στην Πελοπόννησο. Έτσι, ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος κατέστρεψε τα Ψαρά (20 Ιουνίου 1824) και προσπάθησε ανεπιτυχώς να καταλάβει τη Σάμο, αφού συνάντησε ισχυρή αντίσταση από τον ελληνικό στόλο στη Ναυμαχία του Γέροντα (28 Αυγούστου 1824). Τοτε, ο Ιμπραήμ αποφάσισε να ξεχειμωνιάσει στη Σούδα και να επαναλάβει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις την άνοιξη του 1825. Στις 26 Φεβρουαρίου 1825 αποβιβάστηκε ανενόχλητος στη Μεθώνη με 4.000 πεζούς και 400 ιππείς και κατέλαβε το κάστρο της πόλης. Τις επόμενες μέρες ενισχύθηκε με νέες δυνάμεις και ο συνολικός αριθμός του πεζικού του έφθασε τις 15.000. Μέχρι τα τέλη Απριλίου είχε καταλάβει τα στρατηγικά κάστρα της Κορώνης και της Πύλου (Νεόκαστρο), αφού προηγουμένως είχε νικήσει τους Έλληνες στο Κρεμμύδι (7 Απριλίου 1825).
Ο Ιμπραήμ κατατρόπωσε τον Παπαφλέσσα στο Μανιάκι (19 Μαΐου 1825) και άνοιξε τον δρόμο για την Τριπολιτσά, την οποία κατέλαβε στις 11 Ιουνίου 1825. Την επομένη βάδισε κατά του Άργους και του Ναυπλίου, αλλά τον σταμάτησε ο Μακρυγιάννης στους βάλτους των Μύλων (12 Ιουνίου 1825). Έκτοτε δεν επιχείρησε άλλη εκστρατεία στην περιοχή. Τον Νοέμβριο του 1825 άφησε την Τρίπολη και μετέβη το Μεσολόγγι για να βοηθήσει τον Κιουταχή που πολιορκούσε την Ιερή πόλη. Μετά την Έξοδο (10 Απριλίου 1826) επέστρεψε στην Πελοπόννησο. Τον Ιούλιο του 1826 επιχείρησε να καταλάβει τη Μάνη. Με την Επιστροφή των πελοποννήσιων στρατιωτικών και πολιτικών αρχηγών από το χώρο εκτόπισης, στην Τρίπολη, ο Θ. Κολοκοτρώνης ανακηρύσσεται Γενικός Αρχηγός της Πελοποννήσου. Τον πανίσχυρο Αιγύπτιο αντιμετώπισε ο Γενικός Αρχηγός σε τρεις μάχες. Οι 'Ελληνες ηττήθηκαν και στις τρείς.
Ο Ανάργυρος Κουτσιλιέρης έγραψε σχετικά: «Με το στράτευμα αυτό των Τουρκοαιγυπτίων, το οποίο έφτασε στην Πελοπόννησο διοικούμενο από τον γιό του Μεχμέτ Αλή τον Ιμπραήμ, οι υπό τον Κολοκοτρώνη Πελοποννήσιοι συγκρούσθησαν, από τις συ γκρούσεις δε αυτές ο Κολοκοτρώνης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Έλληνες είναι αδύνατον να νικήσουν τον Ιμπραήμ. Συνέστησε να ζητηθεί βοήθεια από τους Άγγλους γιατί μόνο με τη βοήθεια των Άγγλων είναι δυνατόν να ελευθερωθεί η Ελλάδα. Οι υπό τον Κολοκοτρώνη Έλληννες στην Τραμπάλα, στο Παρθένι, στα Τρίκορφα, βρέθηκαν αντιμέτωποι με το στρατό του Ιμπραήμ. Και τις τρεις φορές υπεχώρησαν προ του αντιπάλου.» Υπό την πίεση της ανάγκης ο Κολοκοτρώνης απευθύνεται στους Μανιάτες και προσπαθεί με εγκώμια να τους πείσει να επιτεθούν κατά του Ιμπραήμ. Στην επιστολή που έστειλε τονίζει: "Η Μάνη, εν ω δια τας αρχαίας ανδραγαθίας και ηρωϊκά της κατορθώματα φημίζεται το άνθος της Ελλάδος, αδιαφορούσα δε ήδη εις τον κλονισμόν της Πελοποννήσου αμαυρώνει όλην της την υπόληψιν… μεγάλη ασπλαχνία μέγα κακόν θεωρείται την σήμερον από το μέρος της Μάνης! Αύτη βλέπει την πατρίδα κλονιζομένην και δεν την βοηθεί".
Όμως ο Καρατάσιος στο Σχοινόλακα, οι Αρκαδινοί στο Λάπι Τριφυλίας, ο Πολιτάρχης του Ναυπλίου Μακρυγιάννης, ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Μαυρομιχάλης, ο Τόλιος Λάζου στους Μύλους της Λέρνης, κατέρριψαν την εκπεφρασμένη διαπίστωση του Γ. Αρχηγού. Εκείνοι όμως που συνέτριψαν τον Ιμπραήμ και τον ανάγκασαν ντροπιασμένο να γυρίσει στην πρσφερθείσα φωλιά του την Τριπολιτσά, ήταν Οι Μανιάτες.
Ο Donald McPhail έγραψε για τη ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ:
Βέργα-Διρός-Τριήμερη μάχη Πολυάραβου.

Η ΤΡΙΗΜΕΡΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΑΡΑΒΟΥΗ σημασία των εκστρατειών που πραγματοποίησε ο Αιγυπτιακός στρατός το 1826 εναντίον της Μάνης με την αρχηγία του Ιμπραήμ Πασά είναι πολύ μεγάλη. Εκείνη την εποχή οι Έλληνες πολιτικοί για την εξυπηρέτηση των δικών τους φιλοδοξιών και συμφερόντων είχαν ήδη (από το 1824) αρχίσει τις ραδιουργίες. Η τότε Κυβέρνηση δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις προσδοκίες του Έθνους. Οι δυνάμεις της ξηράς αλληλοεσφάζοντο ο δε Ελληνικός στόλος αδρανούσε λόγω αδιαφορίας των αρμοδίων για την επάνδρωση και τον ανεφοδιασμό του.
Η ΤΡΙΗΜΕΡΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΑΡΑΒΟΥ.
Η σημασία των εκστρατειών που πραγματοποίησε ο Αιγυπτιακός στρατός το 1826 εναντίον της Μάνης με την αρχηγία του Ιμπραήμ Πασά είναι πολύ μεγάλη. Εκείνη την εποχή Ο Ιμπραήμ εκμεταλλευόμενος τις Ελληνικές αδυναμίες, αποβιβάσθηκε στη Μεθώνη και κατέλαβε τη Μεσ σηνιακή χερσόνησο και το Ναυαρίνο. Με επιδρομές νίκησε στο Μανιάκι, στη Στερεά Ελλάδα και κατέκτησε το Μεσολόγγι. Ενώ ο Κιουταχής ταλαιπωρούσε την Στερεά Ελλάδα ο Ιμπραήμ διέτρεχε την Πελοπόννησο χιαστί. Η κατάσταση συνεχώς χειροτέρευε. Η Μάνη ήταν η μοναδική αξιόλογη περιοχή της Ελλάδας, από άποψης έκτασης, πληθυσμού, πολεμικού δυναμικού και γεωργικής θέσης, που παρέμενε ακόμη ελεύθερη και δεν είχε πέσει στην κατοχή των Τούρκων ή των Αράβων του Ιμπραήμ που εκστράτευαν για λογαριασμό των Τούρκων.
Εφόσον η Μάνη παρέμενε ελεύθερη στερούσε στον Ιμπραήμ και την Τουρκική διπλωματία του επιχειρήματος ότι τάχα κατέβαλαν την επανάσταση των Ελλήνων στη Μάνη και δια της Μάνης όλη τη χώρα. Στις 22 Ιουνίου 1826 ο Ιμπραήμ επιτέθηκε εναντίον της Βέργας (Μεσσηνιακή - Έξω Μάνη) με 8.000 περίπου άντρες. Οι Μανιάτες τους απέκρουσαν. Στις 25 Ιουνίου 1826 επιχειρείται δεύτερη επίθεση εναντίον της Μάνης αυτή τη φορά στο Διρό (Μέσα Μάνη). Και αυτοί τους απέκρουσαν.
Αποφάσισε λοιπόν να κάνει μία τελευταία επίθεση δυναμικότερη από τις άλλες εναντίον της Μάνης. Ήλπιζε να βρει τις ορεινές διαβάσεις του Ταΰγετου αφύλακτες. Μέσω των χωριών Αρχο ντικό, Μέλισσα, Κόκκινα Λουριά και Άγιο Νικόλαο που κατέλαβε, έφθασε τον Αύγουστο του 1826 στον Πολυάραβο. Το σχέδιό του ήταν εμφανές. Επεδίωκε να μπει στη Δυτική Μάνη από την κορυφογραμμή του Ταϋγέτου που βρίσκονται νότια της κορυφής Ζίζιαλη υψ. 1468μ. και διέρχονται μέσα από τα χωριά Πολυάραβος και Σκυφιάνικα, οδηγούν δε στην περιοχή των χωριών Κελεφάς και Οίτυλο. Εάν ο ελιγμός αυτός του Ιμπραήμ πετύχαινε και κατελάμβανε την Κελεφά και το Οίτυλο θα διχοτομούσε τη Μάνη και θα μπορούσε να την κατακτήσει εύκολα. Μάταια όμως. Επί τρεις ημέρες προσπαθούσαν τα στρατεύματα του Ιμπραήμ να σπάσουν τις αμυντικές γραμμές των Ελλήνων στον Πολυάραβο. Η επιθετική διάταξη του Ιμπραήμ ήταν σύμφωνα με τις τότε επικρατούσες αντιλήψεις από την πείρα των Ναπολεόντειων πολέμων. Από τις 12.000 στρατό που έφθασαν στην περιοχή, έστειλε αρχικά 3.000 σαν εμπροσθοφυλακή για να ανοίξουν το δρόμο. Καθ οδόν προς Πολυάραβο συνάντησαν μεγάλη αντίσταση από την οικογένεια Σταθάκου που ταμπουρωμένοι στον πύργο τους στη Δεσφίνα καθυστέρησαν σημαντικά την προέλαση δίνοντας χρόνο στους Έλληνες που άρχισαν να συγκεντρώνονται στον Πολυάραβο να καταλάβουν τις προθέσεις του Ιμπραήμ και να λάβουν αμυντικές θέσεις. Οι Έλληνες στην πρώτη αμυντική γραμμή που δημιούργησαν στη θέση Προφήτης Ηλίας του Πολυάραβου, απώθησαν εύκολα τους Άραβες που στάλθηκαν σαν ανιχνευτές. Τους εξόντωσαν όλους πλην δύο οι οποίοι γυρίζοντας πίσω στο κυρίως σώμα περιέγραψαν την κατάσταση. Έξαλλος ο επικεφαλής των Αράβων διέταξε ολομέτωπη επίθεση της εμπροσθοφυλακής αλλά απέτυχε και αυτός να σπάσει την αμυντική γραμμή των Ελλήνων. Οι επιθέσεις αυτές επαναλήφθηκαν άλλες δύο φορές. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι οι Έλληνες δεν είχαν ορίσει κανέναν Γενικό Αρχηγό των επιχειρήσεων, ούτε διέθεταν ενιαία τακτική αλλά όλες οι ομάδες απαρτίζονταν από ντόπιους και άλλους οπλαρχηγούς ή αρχηγούς οικογενειών. Υποχωρώντας ο επικεφαλής της εμπροσθοφυλακής Χουσνί Μπέης ενημέρωσε τον Ιμπραήμ για την κατάσταση που επικρατούσε και αυτός αφού επανεκτίμησε την κατάσταση αποφάσισε να επιτεθεί μία ακόμα φορά με περισσότερο αυ τή τη φορά στρατό. Μέχρι όμως να ανεβασθούν τα πυροβόλα με τα χέρια στις θέσεις βολής και να οδηγηθούν τα τμήματα στη γραμμή εξόρμησης η ώρα πέρασε και όσες επιθέσεις έγιναν (το σούρουπο πλέον) αντιμετωπίσθηκαν. Τα Αιγυπτιακά στρατεύματα παρέμειναν επί τόπου έτοιμα να επιτεθούν ξανά με το χάραμα. Όταν όμως έπεσε το σκοτάδι οι Έλληνες οπλαρχηγοί συνεννοήθηκαν με ταξύ τους και τραβήχτηκαν στη δεύτερη γραμμή άμυνας χωρίς να τους αντιλη φθούν οι Άραβες. Με το χάραμα οι Άραβες δεν βρήκαν τους Έλληνες εκεί που τους άφησαν την προηγούμενη αλλά τους είδαν ταμπουρωμένους ψηλότερα στη θέση από Λάκκα του Στεφανάκου μέχρι την έξοδο της στενωπού Δερβέν Φούρκα. Προ της έκπληξης του Ιμπραήμ για την αλλαγή των σχεδίων του διέταξε ένα τάγμα να βαδίσει κυκλικά κατά του χωριού Πολυάραβου ενώ επιχείρησε ολομέτωπη επίθεση κατά της δεύτερης γραμμής άμυνας. Εκεί όμως τον περί μεναν οι Έλληνες που τους αποδεκάτισαν χτυπώντας τους από τρεις μεριές συγχρόνως. Οι Άραβες σε αντιπερισπασμό άρχισαν να βάλουν με τα κανόνια τους εναντίον των θέσεων των Ελλήνων αλλά λόγω της μεγάλης κλίσεως του εδάφους και της δυσκολίας να κινηθούν οι τροχοί στην ανωμαλία του εδάφους δεν κατόρθωσαν και πολλά πράγματα. Οι Άραβες υστερούσαν επίσης γιατί αναγκαζόντουσαν να πολεμούν ακάλυπτοι, σε ανωφέρεια και σε πολύ δύσβατο έδα φος. Οι Έλληνες τουναντίον ήσαν καλά ταμπουρωμένοι και ευρίσκοντο σε πλεονεκτικότερη θέση. Ο Ιμπραήμ ευρίσκετο επί τόπου και διηύθυνε πλέον ο ίδιος τις επιχειρήσεις. Σε μία νέα προσπάθεια διέταξε παραπλανητική μετωπική επίθεση κατά των αμυνομένων στη θέση Δερβέν Φούρκα, ενώ ο ίδιος με την υπόλοιπη δύναμή του δια της ατρα πού Στενοδιάβατα και της ημιονικής οδού Πέρα Κάμπου βάδιζε κυκλικά προς τη Λάκκα Στεφανάκου για να βγει στα νώτα των Ελλήνων αμυνομένων. Είχε δώσει διαταγή, μόλις έφθανε εκεί να ενταθεί η μετωπική επί θεση των άλλων και να επιτεθούν συγχρόνως και δυναμικά εναντίον των αμυνομένων. Αν και το σχέδιο ήταν πολύ έξυπνο, ο συντονισμός δεν πέτυχε διότι το σώμα εκείνο που επετίθετο μετω πικά καθυστέρησε λόγω της αντίστασης των αμυνομένων και έπιασε η νύχτα. Έτσι η συντονι σμένη και ταυτόχρονη επίθεση, μετωπική και πλευρική των εχθρικών τμημάτων εναντίον των αμυνομένων τελικά δεν έγινε.
Οι Έλληνες παρακολουθώντας τις κινήσεις του Ιμπραήμ εγκατέλειψαν τη νύχτα τη δεύτερη γραμμή άμυνας και ταμπουρώθηκαν στο χωριό. Έχοντας το πλεονέκτημα της νέας αμυντικής θέσης τους και το ηθικό πολύ ανεβασμένο σε αντίθεση με τους Άραβες που ήσαν πολύ κουρασμένοι, διψασμένοι και με ηθικό πολύ πεσμένο, η Τρίτη μέρα του πολέμου ξημέρωσε με τον Ιμπραήμ να έχει ανεβάσει όλο το στράτευμά του στον Πολυάραβο και αποφασισμένο να ξεμπερδεύει με το πρόβλημα του Πολυάραβου για να βαδίσει μπροστά και να χωρίσει τη Μάνη στα δύο.
Οι Ελληνικές δυνάμεις βέβαια ολοένα και ενισχύοντο από μαχητές που έφθαναν από όλα τα μέρη της Λακωνίας και τις γύρω περιοχές. Στις 8 το πρωί της Τρίτης μέρας ο Ιμπραήμ επετέθη μετωπικά, πλευρικά και με το πυροβολικό να βάλει από τη θέση Λάκκα του Στεφανάκου. Κατά τις 11 η ώρα οι Άραβες έφθασαν πλησιέστερα στους Έλληνες σε απόσταση βολής και άρχισαν να πυροβολούν ενώ κατά τις 2 είχαν καθηλωθεί εκεί που ευρίσκοντο λόγω των συνεχών βολών των αμυνομένων. Αφού είδαν οι Έλληνες ότι οι Άραβες ήσαν σε αυτή την κατάσταση και πολύ κουρασμένοι, βγήκαν από τα ταμπούρια τους και τους επιτέθηκαν με κραυγές αναγκάζοντές τους να υποχωρήσουν κυνηγώντας τους μέχρι την πρώτη θέση άμυνας κοντά στον Προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό. Κάποιο τάγμα που επιχειρούσε πλευρική επίθεση από τα βουνά, μόλις έμαθε ότι οι υπόλοιποι καταδιώχθηκαν, διαλύσανε και αυτοί φεύγοντας προς διάφορες διευθύνσεις για να σωθούν. Μερικές μεμονωμένες διεισδύσεις που έγιναν στο χωριό και ιδιαίτερα προς την πηγή για νερό αντιμετωπίσθηκαν χωρίς πρόβλημα. Η φιλόδοξη εκστρατεία του Ιμπραήμ δεν ευόδωσε και η Μάνη έμεινε για μία ακόμα φορά αδούλωτη. Κατά την τριήμερη μάχη του Πολυάραβου οι απώλειες των Αράβων ήσαν 1.100 νεκροί και 1.400 περίπου τραυματίες οι δε των Ελλήνων (χάρη στο οχυρό της θέσης τους), 28 νεκροί και 75 τραυματίες από τους οποίους 5 γυναίκες.
Ο Ιμπραήμ Πασάς, μία ισχυρή φυσιογνωμία της εποχής του, υπέστη νέα μεγάλη ταπεινωτική ήττα από τους Μανιάτες κατά την τριήμερη μάχη του Πολυάραβου. Ντροπιασμένος, συγκέ ντρωσε τα στρατεύματά του και υπό το φως των γεγονότων και τις πρόσφατες οδυνηρές εμπει ρίες του, επανεκτίμησε τη γενική και την ειδική κατάσταση που αντιμετώπιζε. Αντιλήφθηκε ότι η πολεμική αξία των Μανιατών σε συνδυασμό με την ιδιαιτερότητα του εδάφους της Μάνης, ορεινού, διακεκομμένου, δύσβατου και χωρίς συγκοινωνίες διέγραφε για τον στρατό του πολύ σοβαρό κίνδυνο για την ανάληψη παρόμοιων επιχειρήσεων όπου οι Μανιάτες απέδειξαν ότι υπερείχαν κατά πολύ των Αράβων, καθιστάμενοι σχεδόν αήττητοι, αποφάσισε λοιπόν να εγκαταλείψη την Μάνη και αποσύρθηκε στις Κροκεές και ακολούθως στο Έλος και Μονεμβασιά. Στη συνέχεια επανήλθε στην Τρίπολη εγκαταλείποντας οριστικά την Λακωνία. Τον Νοέμβριο του 1826 πήγε στη Μεθώνη για να βγάλει τον χειμώνα μετά δε τη γνωστή ναυμαχία του Ναυαρίνου εγκατέλειψε οριστικά την Ελλάδα και γύρισε στην Αίγυπτο.

O Μιχάλης Λαγουδάκος γράφει για τον Καρατάσο: "Σε ενίσχυση των Ελληνικών δυνάμεων κατέφθασε ορμώμενος από την Περιοχή Βερμίου Ναούσης ο «Κολοκο τρώνης του Βορρά» υπέρ εξηκοντούτης Τάσος Καρατάσος. Πληγώθηκε ο εγωϊσμός του όταν έμαθε ότι τον αγνόησαν. Στην πραγματικότητα ήταν ο πλέον άξιος, να αναλάβει την αρχιστραηγία γιατί ήταν εμπειροπόλεμος και στη θάλασσα και στην ξηρά. Είχε πολεμήσει στη Σερβία, Νάουσα, Θεσσαλονίκη, Βέρροια, Τρίκερι, Σκιάθο και σε πολλά άλλα μέρη. Πως ήταν δυνατόν να δεχθεί μιά τέτοια προσβολή...Ο Σκούρτης γνώριζε μόνο ναυτικά παραγγέλματα και «σουταβέ ντο διέταττε», γεγονός που δημιουργούσε προβλήματα στην εκτέλεση διαταγών. Ετσι ο Καρατάσος πήρε τους υπόλοιπους διακοσίους Μακεδόνες και κατευθύνθηκε για το Νιόκαστρο για να συναντήσει τους άλλους πεντακοσίους που είχε στείλει από πρίν. Φθάνοντας μέσα στο χωριό Σχοινόλακα στρατοπέδευσε στα λίγα σπίτια και τους στάβλους των χωρικών που του προσέφεραν κάθε βοήθεια. Ο Ιμπραήμ όμως που γνώριζε ποιός ήταν ο Καρατάσος, είχε πληροφορηθεί τις κινήσεις του και έτσι την άλλη ημέρα 15 Μαρτίου 1825, πήγε με εξι χιλιάδες στρατό, ιππικό και καλογυμνασμένους αξιωματικούς, να αντιμετωπίσει τον Καρατάσο. Ο Καρατάσος που γνώριζε τα σχέδια του Ιμπραήμ, μετέτρεψε τους σταύλους και τα σπίτια σε πρόχειρα οχυρά και ετοιμάστηκε να τον... υποδεχθεί. Δεν υπήρχε άλλη λύση. Έπρεπε να αντισταθεί με κάθε θυσία. Τούτον, κατά την ταπεινή μας γνώμη, ζήλεψε αργότερα ο καλά οχυρωμένος σε Ταμπούρια Παπα φλέσσας. Η επέτειος της νικηφόρας μάχης της Σχοινόλακας εορτάζεται και κάθε χρόνο την 15ην Μαρτίου, με κάθε επισημότητα. από το 1994 από ενέργειες του Κώστα Μπαλαφούτη, βασισμένες ιστορικά σε πολλές πηγές και μελέτες. «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 'Η ΘΑΝΑΤΟΣ.» Την 15ην Μαρτίου το πρωί, ημέρα Κυριακή, στις εννέα η ώρα, άρχισε η επίθεση. Ο Καρατάσος τους περίμενε να φτάσουν σε απόσταση βολής. Έδωσε το σύνθημα και ακούστηκαν οι πρώτοι πυροβολισμοί. Η ημέρα δεν ήταν καλή για τους αραπάδες. Ανοιξε ο ουρανός τους ασκούς του και η βροχή αχρήστεψε τις μπαρούτες τους που δεν έπαιρναν φωτιά. Ντουφεκιά δεν έρριξαν. Ο Καρατάσος, που δεν έχασε το ηθικό του παρότι δέχτηκε τρείς επιθέσεις, ακόμη και από τον ίδιο τον Ρισβάν Μπέη, που ήταν το πρωτο παλίκαρο του Ιμπραήμ, δεν λύγισε. Είχε ζητήσει βοήθεια και πράγματι ήλθε, αλλά δεν την έλαβε δράση ποτέ γιατί όσοι έσπευσαν έπαθαν πανωλεθρία από το Ιππικό του Ιμπραήμ, πριν φτάσουν στο χωριό. Στις σημερινές θέσεις Μνήματα και Σκοτωμένου, έπεσαν περίπου εκατόν πενήντα Ελληνες και κανένας μέσα στο χωριό. Συμπερασματικά, μειώθηκαν οι δυνάμεις του Ιμπραήμ. Έχασε αρκετό οπλισμό, τον οποίον απέκτησαν οι Έλληνες και τον έστει λαν στην Τρίπολη. Αναπτερώθηκε το ηθικό των Ελλήνων που ήταν καταρρακωμένο. Καθυστέ ρησαν οι επιχειρήσεις του Ιμπραήμ για είκοσιτρείς ημέρες, ώσπου να ετοιμαστεί γιά νέα επίθεση. Η βοήθεια που ζήτησε ο Καρατάσος ήλθε από το χωριό Κρεμμύδια μέσω Κουκουνάρας. Όταν έφτασε όμως σε απόσταση δεκαπέντε λεπτών από το χωριό ισχυρή δύναμη του ιππικού του Ιμπραήμ την απέκρουσε με αποτέλεσμα να οπισθοχωρήσει αφήνοντας αρκετούς νεκρούς. Η τοποθεσία ακόμη ονομάζεται ΣΚΟΤΩΜΕΝΟΥ. Εκεί σήμερα υπάρχουν οι τάφοι που υποθέτουμε ότι είναι των αγωνιστών που θάφτηκαν στην περιοχή. Η ερευνητική μας ομάδα επισκέφθηκε την περιοχή και φωτογράφησε τα οστά που βρέθηκαν σε πέτρινο επιφανειακό περίβλημα."

Ο ΤΑΞΙΑΡΧΟΣ ΤΣΑΜΠΟΥΡΗΣ γράφει για τη μάχη στο Λάπι.
ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΛΑΠΙ (
22 Απριλίου 1827)."Τον Απρίλιο του 1827 ο Ιμπραήμ επιχειρεί εισβολή στην ορεινή Τριφυλία. Οι δυνάμεις που είχε ο Ιμπραήμ ήταν πεζοί, ιππείς και πυροβολικό. Προσπαθεί να διαλύσει τη δύναμη των Ντρέδων, γιατί ήταν απειλή στα πλευρά του και διότι άρπα ζαν άλογα, βόδια, καμήλες και αιγοπρόβατα που έβοσκαν γύρω από τα στρατόπεδά του. Στο Λάπι είχαν συγκεντρωθεί όλες οι δυνάμεις Τριφυλίας και Ολυ μπίας. Παρόντες και οι Ντρέδες με στρατηγό τον Δημήτριο Παπατσώρη. Αθανάσιος Γρηγοριάδης. Ο Αθανάσιος Γρηγοριάδης με υπαρχηγό τον Παπατσώρη και με 2000 στρατό οχύρωσαν τα σπίτια στο Λάπι, προτού έρθει ο εχθρός. Ο αδελφός του Γεώργιος και ο Αδάμ Παπατσώρης διατάχτηκαν να καταλάβουν με 500 στρατιώτες τους λόφους δεξιά του χωριού, ενώ ο θείος του Παπαθεοδώρου και ο Αναγνώστης Παπατσώρης με 300 στρατιώτες οχυρώθηκαν αριστερά του χωριού. 'Aλλοι οπλαρχηγοί με 700 στρατιώτες φυλούσαν τα μετόπισθεν. Η συνολική δύναμη του στρατού εκείνου ανερχόταν σε 3000 άντρες. Στις 22 Απριλίου ήρθε ο Ιμπραήμ με 15000 πεζούς Αιγυπτίους, 2000 Αλβανούς, 150 Μαμελούκους και 25 πυροβόλα. Πριν ξεκινήσει η μάχη, είχε στείλει μια πολύ κολακευτική επιστολή με υποσχέσεις για στρατιωτικούς βαθμούς και χρηματική βοήθεια αν υποταχτούν. Την επιστολή αυτή είχαν φέρει στον Αθανάσιο Γρηγοριάδη στις 16-4-1827 τρεις διάσημοι Αλβανοί αρχιστράτηγοι, ο Γαλίπ Μπέης, ο Μουσταφά Μπέης και ο Ασλάν Μπέης με συνοδεία μόνο 100 Αλβανών στρατιωτών και κρατώντας λευκή σημαία. Αφού φιλοξενήθηκαν, έλαβαν την απάντηση των Ντρέδων και επέστρεψαν στρατόπεδό τους. Η απαντητική επιστολή των Σουλιμοχωριτών ήταν η ακόλουθη: Αρχιστράτηγε Ιμβραήμ Πασά, Ελάβομεν την επιστολήν σου και σου αποκρινόμεθα ότι περιφρορούμεν τας περί υποταγής προτάσεις σου, διότι κι εγώ και οι λοιποί συμπατριώται μου έχομεν απόφασιν ορκισθέντες να ελευθερώσωμεν την κινδυνεύουσαν πατρίδα επειδή ματαίως κοπιάζεις. 'Aκουσον όλα αυτά που σου γράφομεν σήμερον και μη επιμένης διότι και ημείς όλοι θα επιμείνωμεν περισσότερον, και η ζημία θα είναι εναντίον σου. Λοιπόν σε περιμένομεν προθύμως δια να πολεμήσωμεν και να μάθης και πάλιν τι είναι Αρκαδίων τουφέκι. Από του εν τη κώμη Λάπι Γενικού στρατοπεδαρχείου των Αρκαδίων. Ο γενικός στρατιωτικός Αρχηγός Αθανάσιος Γρηγοριάδης Οι υπαρχηγοί Δ. Παπατσώρης Δ. Παπαθεοδώρου Γεώργ. Γρηγοριάδης Αδάμ Παπατσώρης Αναγν. Παπατσώρης Γεώργιος Συρράκος και Γεώργιος Γκότζης. Όταν ο Ιμπραήμ έφτασε απέναντι από το χωριό, είχε στα δεξιά του το Αλβανικό και αριστερά του το Αιγυπτιακό πεζικό με τα πυροβόλα. Ο ίδιος με το ιππικό έμεινε πίσω έτοιμος να καταδιώξει τους Έλληνες που ήταν βέβαιος ότι θα υποχωρήσουν. Η μάχη κράτησε επτά ώρες και αποκρούστηκαν εννέα έφοδοι των Αιγυπτίων. 700 Αιγύπτιοι στρατιώτες σκοτώθηκαν και 360 τραυματίστηκαν. Οι απώλειες των Αρκαδίων ήταν 52 νεκροί και 24 πληγωμένοι. Με τη δύση του ήλιου ο Ιμπραήμ υποχώρησε και στρατοπέδευσε σε μια πεδιάδα, σε απόσταση μιάμισης ώρας από τα Σουλιμοχώρια. Οι Αρκάδιοι με Γενικό Αρχηγό το Γρηγοριάδη στρατοπέδευσαν στο χωριό Ψάρι. Εκεί δόθηκε η επόμενη μάχη στις 24 Απριλίου 1827."
Πηγές: ΤΑΞΙΑΡΧΟΣ ΤΣΑΜΠΟΥΡΗΣ.
Οι ήρωες της εξόδου του Μεσολογγιού κατακλύζουν τ΄ΑνάπλιΠρος την Επιτροπήν του προαιρετικού Εράνου της Φρουράς του Μεσολογγίου
Εκ μέρους των Δυτικοελλαδιτών διορίζονται οι Στρατηγοί Ραλλάκης Πάνου, Γιαννάκης Πάνου και ο Χιλίαρχος Νικόλαος Κασομούλης
να συνενωθούν με τους διορισμένους των Σουλιωτών και να αποφασίσουν την διανομήν του πράγματος, και αφού γένει η διατα ή με όποιον όποιον τρόπον τότε θέλει περιλάβουν και το πράγμα από την Επιτροπήν και να μοιρασθή αναλόγως εις τά διάφορα σώματα.
Την 3-Ιουνίου 1826-Ναύπλιον
Οι Πατριώτες
Γεώργιος Βαλτινός
Κώστας Βλαχόπουλος

Το Α΄Σώμα Στρατού με έδρα το Ναύπλιο απαντά στην αναφορά του Χιλιάρχου Νικολάου Κώνστα Κασομούλη, στα Τρίκαλα Κορινθίας.

Τον Γενναιότατον Καπ. Νικόλαον Κασουμούλην
Εις Τρίκκαλα-
Γενναιότατε αδελφέ
Ελάβομεν το γράμμα σου και είδομεν τα εν αυτώ, και ότι το Γενικόν Δημογεροντείον μετά της Γενναιότητός σου μεταβαίνει εις Τρίκκαλα δια να βάλουν πρεπόντως εις πράξιν τας διαταγάς του αρχηστρατήγου μετά άλλων προκριτοδημογερόντων της Κορινθίας. Η Επιτροπή αυτή δεν έχει τι νεώτερον να σας αναγγέλη και της Γενναιότητός Σας και του Δημογεροντίου. Αλλ΄ ελπίζει να ίδη την απαιτουμένην προθυμίαν εκ μέρους της επαρχίας, εις τας κοινάς ανάγκας του φρουρίου και Στρατοπέδου αι οποίαι ωφελούν∙ α) την επαρχίαν, η οποία ελπίζομεν να μείνη εις το εξής η γή της Κορινθίας αμύαντος και απάτητος από τα μυαρά βήματα του εχθρού ….ομίλησον, παράστησον, ενέργησον, πληροφόρησον, τας ειλικρινάς διαθέσεις και αδι κήματά μας, εις τι αποβλέπουν…και ότι το ίδιον φρούριον, και ημείς είμεθα δια το κοινόν συμφέρον. Είσθε ικανός και σε αρκούν…σήμερον ελάβαμε και έτερον γράμμα του Γ. αρχηγού Κολοκοτρώνη… να πέμψωμεν χιλίους στρατιώτας…ότι θέλομεν γράψει προς τον αρχηστράτηγον να αποφασίση…μένωμεν.
Τα μέλη της επιτροπής χθες εισήλθον εις ναύπλιον ο τζιαβέλας-Χριστόδουλος. Χ. πέτρου – Γιώτης εστάλησαν προς την διοίκησιν εις ναύπλιον.
Η Επιτροπή του Α΄Σώματος της Στερεάς Ελλάδος και ακροκορίνθου »νάκος πανουργιά » κώστας χορμόβας » σπύρος μήλιου.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΦΡΟΥΡΑΣ ΑΚΡΟΚΟΡΙΝΘΟΥ.
Η Διοίκηση της φρουράς Ακροκορίνθου στέλνει την 11η Ιουλίου 1827 επιστολή υπογραφόμενη από τους Κήτζιο Τζιαβέλα και Νάκο πανουριά: «Προς τους αδελφούς μας Καπ. Νικόλαον Κασο μούλη και Αντώνιον Γεωργαντά, αδελφοί ασπαζομέν σας αδελφικότατα» και με αυτήν ζητά από τους απεσταλμένους στη Διοίκηση να γυρίσουν την επομένη το βράδυ στο φρούριο με Διαταγές αναγκαίες για το Φρούριο και την εποπτείαν της Επαρχίας, αλλά και με 100.000 γρόσια. Στη Σημείωση ο Ν.Κ.Κ., αναφέρει: «Έπεται έγγραφον επίσημον της αναγνωρισθείσης Επιτροπής δι’ ων εξάγεται εκ των θέσεων, ο αριθμός των Στρατιωτών του Ν. Κασομούλη». Η Επιτροπή του Σώματος της Στερεάς Ελλάδος και της Ακροκορίνθου/ προς τον Γενναιότατον Καπετάν Νικόλαον Κασομούλην». Η διαταγή αυτή εκδίδεται την 25ην Σεπτεμ. 1827 στην Ακροκόρινθο και διατάσσει τον Καπετάν Κασομούλη να παραλάβει την ντάμπια που φυλάσσουν οι άνδρες του Καναβού, και να την παραδώσει στους Ηπειροσουλιώτες. Τον Καναβό να τοποθετήσει σε άλλη ντάμπια. Την υπογράφουσα επιτροπή στελεχώνουν οι Κήτζιος τζιαβέλας, Ν. Πανουργιά, Κ.Χορμόβας.
Το μαχόμενο Ελληνικό ‘Εθνος ζητά την παρέμβαση της Αγγλίας τον Ιούνιο του 1825.
«Α'.) Το Ελληνικόν Έθνος, δυνάμει της παρούσης πράξεως, θέτει εκουσίως την ιεράν παρακαταθήκην της αυτού Ελευθερίας, Εθνικής Ανεξαρτησίας και της πολιτικής αυτού υπάρξεως υπό την μοναδικήν υπεράσπισιν της Μεγάλης Βρεττανίας.»

Πράξη της υποτέλειας(ΑΙΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΙΡΟΣ ΤΟ ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΟΝ)
Ο Κλήρος, οι Παραστάται, οι Αρχηγοί, Πολιτικοί και Στρατιωτικοί ξηράς και θαλάσσης, του Ελληνικού Έθνους.Αον Παρατηρούντες ότι δια τα ανεξάλειπτα δικαιώματα της ιδιοκτησίας και κυριότητος, δια τας επικρατούσας αρχάς της Θρησκείας και Ελευθερίας και δια το εκ φύσεως έμφυτον, του να διατηρή και ασφαλίζη έκαστος την ιδίαν ύπαρξιν, οι Έλληνες ενωπλίσθησαν με τα όπλα της Δικαιοσύνης και εις διάστημα πλέον των τεσσάρων ετών υπέστησαν αποφασιστικώς και σταθερώς κατά των Δυνάμεων της Ασίας, της Αφρικής και της Αιγύπτου, πεζών τε και ναυτικών, και εις όλους τούτους τους κινδύνους τώρα ηφάνισαν και τώρα άμπωσαν τας κολοσιαίας δυνάμεις των εχθρών, και, τελευταίον, στερημένοι παντός μέσου ανήκοντος εις τοιούτον υψηλόν εγχείρημα, καθιέρωσαν ούτοι δια του αίματος των τα πολύτιμα αυτών δικαιώματα και έδωκαν εις τον εκπεπληγμένον κόσμον όχι τόσον κοινάς αποδείξεις, δι' όσον είναι ικανός ένας λαός, εκ φύσεως γεννημένος δια να ζη ελεύθερος και όστις ήδη εδυνήθη να διάσπαση τους βρόχους μιας ικανώς πολυχρονίου καταθλιπτικής δουλείας.
Βον Παρατηρούντες, ότι εκ των αποτελεσμάτων μιας πάλης ούτως ανόμοιου, απέκτησαν οι Έλληνες την απαράμιλλον απόφασιν της πολιτικής αυτών κατα­στάσεως.
Γον Σκεπτόμενοι, ότι πράκτορες τίνων ηπειρωτικών Δυνάμεων, αν και χριστιανών, δεν διεφύλαξαν οδηγίαν, συνεχομένην με τας αρχάς, τας οποίας αυτοί εστερέωσαν, αλλά από μέρους των αυτών δεν έλειψαν να εκβώσιν συνεχώς αντιρρήσεις πολιτικαί πολυμόρφου ουσίας και χαρακτήρος.
Δον Παρατηρούντες, ότι τινές τούτων των πρακτόρων παίζουν δια των απεσταλμένων των εντός της Ελλάδος, ώστε να εισχώρηση εις τινός Έλληνας η κλίσις, δια να συστήσουν νέους σχηματισμούς πολιτικούς, αρμοδίους προς το πνεύμα και τα τέλη των τοιούτων παρακινητών.
Εον Παρατηρούντες, ότι όχι ολίγους κατατρεγμούς και παρεκβάσεις υποφέ­ρει η νόμιμος και τακτική κίνησις του ελληνικού Ναυτικού από τους Αρχηγούς των Θαλασσίων Δυνάμεων τινών Βασιλειών, οίτινες κατά πάντα τρόπον πειρά­ζουν τα καθήκοντα της διακηρυχθείσης ουδετερότητος από τας Αυλάς των εις τας Συνελεύσεις του Λέϊβάχ και Βερώνης.
ςον Παρατηρούντες με μεγάλην θλίψιν αυτούς τους Χριστιανούς οπλιζομένους εναντίον των οπαδών του Ευαγγελίου και εις βοήθειαν εκείνων του Αλκορανίου, εις τρόπον, ώστε, στρατιώται ευρωπαίοι, εναντίον πάσης αρχής αληθούς πολιτικής και ηθικής σπεύδουν να διδάξουν, διορίσουν και οδηγήσουν τα στίφη των βαρβάρων, διευθυνόμενα να λεηλατήσουν την ιεράν εκεί νην γην, ήτις σκεπάζει ανάμικτα και συγκεχυμένα τα αθάνατα κόκκαλα των Κιμώνων, των Τσαμαδών, των Λεωνιδών, των Βοτσαρών, των Φιλοποιμένων, των Νικηταραίων και Κολιαίων, όπερ εμποδίζει τας προόδους της ιεράς υποθέσεως της Ελλάδος.
Ζον Παρατηρούντες, ότι η Διοίκησις της Μεγάλης Βρεττανίας, ευτυχής εις το να διευθύνη λαόν ελεύθερον, είναι η μόνη, ήτις διετήρησε μέχρι λεπτού καθαράν την ουδετερότητα, περιφρονούσα να μιμηθή τας αναφανδόν βίας ή τας νεφώδεις διαχειρίσεις, αι οποίαι απ' άλλους αδιακό πως επράχθησαν και πράττο­νται εις την Ελλάδα, Κωνσταντινούπολιν και Αίγυπτον.
Ηον Σκεπτόμενοι, ότι η Βρεττανική αδιαφορία δεν αρκεί να αντιρροπήση τον ήδη επηυξημένον εξωτερικόν κατατρεγμόν προς βλάβην της Ελλάδος.
Θον Παρατηρούντες, ότι η Ελλάς, όχι από χαύνωσιν δυνάμεων, ούτε από αδυνατισμένην απόφασιν, δεν ηδυνήθη μέχρι τούδε να προσεπιχειρή, αλλά δια τα προρρηθέντα αίτια και μά λιστα την πηγάζουσαν από του να μην έλαβε ποτέ Διοίκησιν υπερτέραν των παθών και σχέσεων.
Ιον Παρατηρούντες, ότι οι Έλληνες, εις τοιαύτην γενναίαν μάχην, ή πρέπει να εκβώσιν από ταύτην νικηταί, ή θέλουν είσθαι τελείως αφανισμένοι, επειδή ουδέν μέσον είναι, το οποίον να δύναται να τους απόσπαση από ταύτην την απόφασιν. ήτις ήδη κατήντησεν από τας φοράς του πολέμου και του χρόνου άφευκτος
ΙΑον Παρατηρούντες, τελευταίον, ότι αν από υπερτάτην χάριν της Προνοίας, ευρίσκωνται στερεωμένοι πλησίον μας αι βρεττανικαί δυνάμεις, χρεωστεί η Ελλάς εις την παρούσαν αυτής κατάστασιν να ωφεληθή από τούτο εγκαίρως, ως και να έλπιση εις την ευθύτητα και φιλανθρωπίαν της ισχυρής αυτής Διοικήσεως.
Όθεν, προς ασφάλειαν των ιερών δικαιωμάτων της του Κράτους ελευθερίας και ικανώς στερεάς πολιτικής υπάρξεως, η Ελλάς, δια της παρούσης δημοσίας πράξεως, προσδιορίζει, θεσπίζει, απο φασίζει και βούλεται τον επόμενον Νόμον
Α'.) Το Ελληνικόν Έθνος, δυνάμει της παρούσης πράξεως, θέτει εκουσίως την ιεράν παρακαταθήκην της αυτού Ελευθερίας, Εθνικής Ανεξαρτησίας και της πολιτικής αυτού υπάρξεως υπό την μοναδικήν υπεράσπισιν της Μεγάλης Βρεττανίας.
Β'.) Η παρούσα αύτη οργανική Πράξις του ελληνικού Έθνους συνοδεύεται με επί τούτω διπλούν υπόμνημα προς την Σεβασμίαν Διοίκησιν της Αυτού Βρεττανικής Μεγαλειότητος κατ' ευθείαν εις Λονδίνον και συγχρόνως αποστέλ­λεται εμμέσως δια της Αυτού Εξοχότητος του Λόρδου Μεγάλου Αρμοστού της Αυτού Μεγαλειότητος εις τας Ενωμένος επαρχίας των Ιονι κών Νήσων.
Γ'.) Οι Πρόεδροι των εύτακτων Βουλευτηρίων του Κράτους, ξηράς και θαλάσσης θέλουν ετοίμως εκπλήρωση τον παρόντα ΝΟΜΟΝ.
(Υπό το πρώτον τούτο πρωτόγραφον, ως και υπό το τελευταίον, φέρεται χρονολογία:)
Εν Πελοποννήσω τη... Ιουνίου 1825.
(Και μία υπογραφή:)
Ο Πρόεδρος των κατά ξηράν εύτακτων Βουλευτηρίων του Ελληνικού Κράτους και Γενικός Αρχηγός των κατά γην Δυνάμεων θ. Κολοκοτρώνης.
(Τα λοιπά τέσσαρα φέρουσιν εν τέλει το εξης:)
Ο Πρόεδρος των εύτακτων συσσωματώσεων των Νήσων του Αιγαίου Πελάγους και λοιπών μερών του Ελληνικού Κράτους και αρχιναύαρχος των κατά θάλασσαν Δυνάμεων.
(Έχουσι δε ταύτα χρονολογίας: Το μεν 26 Ιουλίου 1825, τα έτερα τρία απλώς: Ιουλίου 1825 και το τελευταίον 14 Ιουλίου 1825). ( Υπό το πρώτον υπάρχει η υπογραφή:
Ανδρέας Μιαούλης » και μετ' αυτήν αι λοιπαί υπογραφαί, ως εξής:)
Ανατολική και Δυτική Χέρσος Ελλάς
Ο Κλήρος
Ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Άρτης Πορφύριος, Νικοπόλεως και πάσης Αιτωλίας, ο Επίσκοπος Ρογών
(Αρχείο Ρώμα- Α΄σ. 592-595)
Η Πράξη της Υποτέλειας προβλημάτισε τους πολέμαρχους του ολοκαυτώματος της Ιεράς Πόλης του Μεσολογγίου.΄Επτά μήνες γονάτισαν την πανίσχυρη πολεμική μηχανή του Μπραήμη. Πρόκριτοι, στρατιωτικοί, άμαχοι, γυναικόπεδα. Είχαν το χρόνο. Δεν την εγκατέλειψαν. Δεν δραπέτευσαν. Δεν του την πρόσφεραν χωρίς να ματώσει. Ετσι γενναίοι και περήφανοι οι ΑΝΔΡΕΙΟΙ, ξιφήρεις πηδούν το «ΦΡΑΧΤΗ». Λυγίζουν τον εχθρό. Περνούν. Άλλοι οδεύουν για το περιβόλι τ΄ουρανού. Άλλοι πεζοπορούν, ανήσυχοι να προλάβουν να ασφαλίσουν «Τα Κάστρα του Μοριά.» Και το πετυχαίνουν. Μπαίνουν στο Ναύπλιο και στον Ακροκόρινθο. Ο φόβος άλλαξε δρομολόγιο. Τώρα επισκέπτεται το Ιμπραϊμικό στρατόπεδο. Τώρα οι Αιγύπτιοι νοιώθουν σε κάθε βήμα τους την καυτή ανάσα εκείνων που δεν δραπέτευσαν και προπαντός δεν διαλύθηκαν. Κράτησαν τη θέση τους και κατάφεραν να ευτελήσουν και να διασύρουν την πιο σύγχρονη, εκπαιδευμένη και εξοπλισμένη πολεμική μηχανή της Ευρώπης. Νοιώθουν γύρω τους την ανάσα των Νικητών: Μανιατών, Αρκαδινών,(Μακρυγιάννη,Υψηλάντη, Μαυρομιχάλη, Τόλιου Λάζου), Καρατάσου, Φρουράς Μεσολογγίου.

ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ(Β)
Γρίβας Αργυρός Βοκάτος
Ν. Ψυχικό -Τρίτη 23 Μαρτίου 2010

Κυριακή 7 Μαρτίου 2010

ΤΟ 1821 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ.

ΤΟ 1821 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΗΓΕΣ
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ
ΚΑΙ ΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ
Η ΑΛΛΗ ΑΠΟΨΗ
Στα Απομνημονεύματά του, ο Γέρος του Μοριά, όπως αποκλήθηκε, ο Θ. Κολοκοτρώνης, από τον Σ. Μελά, αναφέρεται στο στάδιο της εισόδου του στον Εθνεργετικό Αγώνα, ως κατωτέρω εκτίθεται.
«ΤΕΛΟΣ πάντων, το μυστήριον της Εταιρίας άρχισα να διαδίδεται εις κάθε λογής ανθρώπους, και καλούς και κα­κούς, και εβιασθήκαμε να κινήσομε μίαν ώραν αρχήτερα την επανάσταση. Ο Ντιόγος το εμαρτύρησε εις τον Αλή πασά. Έτσι λοιπόν εις τας 3 Ιανουαρίου ανεχώρησα από την Ζάκυνθον και εις τας 6 Ιανουαρίου έφθασα εις την Σκαρδαμούλα, εις του πατρικού μου φίλου καπετάν Παναγιώτη Μούρτζινου. Το κίνημα μας έγινε εις τας 22 Μαρτίου, εις την Καλαμάτα. Από τας 6 του Ιανουαρίου, έως εις τας 22 Μαρτίου, επρο σπάθησα, ενέργησα εις την Μάνην να ενώσομε διάφορα σπί­τια Μανιάτικα κατά την συνήθειάν τους, και τους ενώσαμε, τους αδελφώσαμε. Έστειλα και εις τας επαρχίας της Μεσση­νίας, Μιστράς, Καρύταινας, Φαναριού, Λεονταριού, Αρκα­δίας, της Τριπολιτσάς, και ήλθαν εκεί οπού ευρισκόμουν, και τους έλεγα, ότι την ημέρα του Ευαγγελισμού να είναι έτοιμοι, και κάθε επαρχία να κινηθεί εναντίον των Τούρκων των τοπι­κών, και να τους πολιορκήσουν εις τα διάφορα φρούρια, κα­θώς οι Αρκαδιανοί να πολιορκήσουν το Νεόκαστρο, οι Μοθωναίοι την Μοθώνη. Και ούτω καθεξής.
Αφού επροετοιμάσαμε και συναγροικήθημεν, ο Ζαΐμης με τους άλλους, αναγκασμένοι να υπάγουν εις την Τριπολιστά ή να μείνουν έτσι, εκτύπησαν τον Βοϊβόδα των Καλαβρύτων. Οι Τούρκοι με έμαθαν ότι ήλθα και με ενόμιζαν ότι ήλθα με πέ­ντε με έξη χιλιάδες, εγώ ήμουν με τέσσερους. Ήλθαν Αρκα­διανοί και Μιστριώται Τούρκοι με ραγιάδικα σκουτιά ενδυμένοι, και ήλθαν να ιδούν με πόσους ήμουν, και εγώ έπαιζα τες αμάδες και εγύρισαν οπίσω και έλεγαν, ότι: «Ευρήκαμε ένα γέρο και έπαιζε τες αμάδες». - Επήγα εις τον Μούρτζινο, ως φίλο μου πατρικό. Ο Μαυρομιχάλης είχε το όνομα Μπέης, αλλ ο Μούρτζινος είχε τη δύναμη εις την Μάνη. Ερωτήθη τό­τε ο Μαυρομιχάλης δια τον ερχομό μου, και αυτός απεκρίθη, ότι εδυστύχησε εις την Ζάκυνθο και ήλθε εις τη Μάνη δια να τον βοηθήσουν οι φίλοι του και να επιστρέψει οπίσω. Και εις αυτό εφέρθηκε πολλά καλά, αλλά δεν είναι αληθινό ότι με επρόδωσε εις τους Τούρκους. Δε είχε την δύναμιν να το κά­μει και αν ήθελε, και εκτός της φιλίας οπού είχαμε με τον Μούρτζινο, είναι συνήθεια εις τη Μάνη να υπερασπίζονται όσους καταφεύγουν εις την οικίαν των.
Εις τας 23 Μαρτίου επιάσαμε τους Τούρκους εις την Κα­λαμάτα, τον Αρναούτογλη, σημαντικό τούρκο της Τριπολιτσάς. Είμεθα δύο χιλιάδες Μανιάτες, ο Πετρόμπεης, ο Μούρτζινος, Κυβέλος· Δυτική Σπάρτη».
Οι Πηγές και τα γεγονότα που ακολουθούν αποκαλύπτουν τον εμπαθή και άδικο λιθοβολισμό του Πετρόμπεη από τον Γέρο του Μοριά. Η υπό την αιγίδα του Μαυρομιχάλη όμως συμφωνία των Μανιάτικων οικογενειών στις Κιτριές, ο 'Ορκος των Μανιατών στις 17 Μαρτίου του 1821 στην Αρεόπολη και η απονομή του τίτλου του Αρχιστρατήγου, στον Πρόκριτο της Μάνης Μαυρομιχάλη, διαψεύδουν τον Γενικό Αρχηγό, Θ. Κολοκοτρώνη.


Εκτίθεται Η συμφωνία των Κιτριών:
ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΙΤΡΙΩΝ 1819.
ΟΙ ΜΑΝΙΑΤΕΣ ΟΜΟΝΟΟΥΝΤΕΣ ΗΓΟΥΝΤΑΙ
ΤΟΥ ΑΓΩΝΟΣ ΤΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ.
«Διά του παρόντος ημών ιδιοχειροϋπογεγραμμένου γράμματος υποσχόμεθα μεθ' όρκου της αγιωτάτης και ορθοδόξου ημών Πίστεως και με την δύναμιν του τρομερού όρκου, όπου αυτοπροαιρέτως δια την σωτηρίαν του Γένους μας εκάμαμεν, ότι να φυλάξωμεν τας ακολούθους συνθήκας.
Α. Ημείς αι τρεις γενεαί, δηλαδή Μαυρομιχάληδες, Γρηγοριάνοι και Τρουπάκηδες, ως δυνατώτεραι και αξιώτεραι από τας άλλας γενεάς της πατρίδος μας Σπάρτης, υποσχόμεθα με την δύναμιν των ρηθέντων φοβερών όρκων, να βασιλεύη εις το εξής εις τα σώματά μας, μια ψυχή, μια σύμπνοια, μια θέλησις και να μη δύναται ποτέ κανένα εσωτερικόν ούτε εξωτερικόν αίτιον να διασείση ή να αδυνατίση ένα τοιούτον Ιερόν δεσμόν.
Β. Ο κύριος και καθολικός μας σκοπός ενός τοιούτου δεσμού δεν αποβλέπει ούτε γίνεται δι’ άλλο τι, ειμή μόνον δια την κοινήν της πατρίδος μας ωφέλειαν, και δια να είμεθα έτοιμοι συμφώνως και προθύμως να πράξωμεν, τα όσα ήθελε προσταχθώμεν από τους ανωτέρους και εγκρίτους του Γένους μας, δια το γενικόν συμφέρον της πατρίδος μας Ελλάδος, ωσάν όπου είμεθα υπόχρεοι και ενταυτώ ωρκωμένοι να χύσωμεν και την υστερινήν ρανίδα του αίματος μας οπόταν η χρεία το καλέση.
Γ. Επειδή και τοιούτοι Ιεροί δεσμοί συμβαίνει κάποτε να διασείωνται και ανατρέπωνται από εξωτερικάς και εσωτερικάς καταδρομάς καί διχονοίας, καθώς τινες πάσχουν να αρπάξουν την Ηγεμονείαν και άλλοι να ταράττουν την κοινήν ησυχίαν της πατρίδος μας, παρακινούμενοι από φυσικήν τους κακίαν και πλεονεξίαν, δια τούτο ημείς συμφώνως θέλει επιμελούμεθα να καταπαύωμεν τα τοιαύτα, όσον το δυνατόν, με τους πλέον ήσυχους, επιτηδείους ή και φοβεριστικούς τρόπους. Ειδέ όλα αυτά ήθελε φανούν αδύνατα, τότε εκ συμφώνου πρέπει με τα άρματα εις χείρας να εκριζώνωμεν τα τοιαύτα, και χρείας τυχούσης και εις την ιδίαν Αυλήν να αντισταθώμεν, χωρίς ποτέ να κλίνωμεν εις καμίαν άλλην αλλαγήν της Ηγεμονείας, όπου ήθελεν αποφασίσει η Πόρτα.
Δ. Κάθε Ιερός δεσμός, και μάλιστα εκείνος όπου γίνεται υπέρ Πίστεως, Πατρίδος και Γένους, δια να μείνη ακλόνητος και άσειστος, πρέπει να βάλλη δι' αρχήν και θεμέλιον την αλήθειαν και δικαιοσύνην. Όθεν ημείς υποσχόμεθα να φυλάξωμεν αυτάς τας αρετάς απαρασαλεύτους, αι οποίαι όχι μόνον τας ειδικάς μας γενεάς θέλει δοξάσουν, αλλά και την ιδίαν μας πατρίδα θέλει ευτυχήσουν και στερεώσουν. Τέλος πάντων την τιμήν και ατιμίαν και κέρδος και ζημίαν του πλέον μικρότερου συμπατριώτου μας, ή και ομογενούς μας θέλει στοχαζόμεθα ως ίδια ιδικά μας
Ε. Όποια προσταγή ήθελε μας παρουσιασθή ή Βασιλική ή του Γένους μας, όπου να αποβλέπη προς όφελος της κοινής πατρίδος, να θεωρήται και ενεργήται προθύμως και θερμώς από ημάς τους ιδίους, χωρίς όμως να αδικήσωμεν τινά από τους αξιωματικούς της πατρίδος μας, δηλαδή τους λεγόμενους Καπετανέους, αλλά κατά την αξίαν και αρετήν του καθενός να τον μεταχειρισθώμεν, χωρίς τίνα φιλοπροσωπίαν και πάθος έξω μόνον μένουν αμέτοχοι, από όσα μυστικά θέλει εμπιστευθούν εις ημάς τους ίδίους δια το κοινόν όφελος. Ομοίως τα τοιαύτα μυστικά θέλει είναι αγνώριστα και εις τα ιδικά μας παιδία και αδελφούς και εξαδέλφους, οπόταν γνωρίζωμεν, ότι δεν είνε άξιοι και ικανοί να τα φυλάξουν.
ΣΤ. Καθώς μόνοι μας θέλει εχομεν όλον το βάρος της πατρίδος μας δια την καλήν της κυβέρνησιν. ομοίως και κάθε άλλην προσταγήν από το Γένος μας θέλει την δεχόμεθα και ενεργούμεν ως χρέος μας απαραίτητον χωρίς τινος δισταγμού και αντιστάσεως. Κατ' αυτόν λοιπόν τον τρόπον πάλιν ημείς οι ίδιοι θέλει ανταποκρινώμεθα εκ μέρους όλης της Σπάρτης με το Γένος μας δια κάθε μερικόν της πατρίδος μας ή και γενικον της Ελλάδος συμφέρον, έξω μόνον τας μικράς υποθέσεις και διαφοράς της πατρίδος και των γειτόνων θέλει τας θεωρεί και διορθώνει ο ίδιος Ηγεμών.
Ζ. Αγκαλά και εις το άλλο κοινόν γράμμα περί της πατρίδος μας υποσχόμεθα να φυλάξωμεν απαρασάλευτα όλα τα συμφωνηθέντα μολονούτο υποπτευόμενοι εις την μικρότητα του νοός μερικών, και εις τα ξεχωριστά πάθη οπού τους κυριεύουν και κατασύρουν, δια τούτο εκρίναμεν συμφέρον και αναγκαίον δια την ασφάλειαν και δόξαν της πατρίδος μας, και δια την έκπλήρωσιν του χρέους μας και αυτοπροαιρέτου όρκου προς την γενικήν πατρίδα και μητέρα ημών Ελλάδα, να κάμωμεν την παρούσαν ξεχωριστήν και αδιαίρετον ομοψυχίαν των τριών ημών οικογενειών δια χαλινόν και παιδείαν των ενδεχομένων συμβεβηκότων.
Η. Όθεν εν ενί στόματι, μια ψυχή και μια σύμπνοια και αδιαιρέτω δεσμώ υποσχόμεθα να φυλάξωμεν τας ρηθείσας συμφωνίας ανελλιπείς και απαρασαλεύτους. Εαν δε τινας εξ ημών (το οποίον δεν τον πιστεύομεν ποτέ!) ήθελε φθάσει εις τόσον βαθμόν παρανομίας και ασεβείας, να φανή παραβάτης και επίορκος των τοσούτων ωφελίμων πράξεων της πατρίδος μας, εκείνον τον παραδίδομεν πρώτον εις χείρας θεού ζώντος, δεύτερον εις τας αράς της εδικής μας πατρίδος, τρίτον εις τους δικαιότατους απροσωπολήπτους νόμους της γενικής ημών πατρίδος Ελλάδος, το δε όνομα της οικογενείας του να μείνη αιωνίως άτιμον, υβρισμένον, μισητόν από όλην την πατρίδα και γένος. Διό γίνονται τέσσαρα όμοια και απαράλλακτα γράμματα, υπογεγραμμένα ιδιοχείρως και εσφραγισμένα με τας ιδίας μας σφραγίδας, από τα οποία το εν κρατεί ο ενδο ξότατος Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, το άλλο ο ενδοξότατος πρώην Αντώνμπεης Γρηγοριάνος, το τρίτον ο ευγενής Καπετάν Παναγιώτης Τρουπάκης το δε τέταρτον ο Κύριος Χριστόφορος Περραιβός δια απόδειξιν και παράστασιν προς το Γένος μας, τα οποία αυτά θέλουν έχει όλον το κύρος και την ισχύν αναμεταξύ ημών και έμπροσθεν των απροσωπολήπτων νόμων του Γένους μας.
Κυτριαίς α’ Οκτωβρίου 1819.(ΤΣ Τουρκικοίς γράμμασι) Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης βεβαιόνω τα άνωθεν.(ΤΣ Τουρκικοίς γράμμασι) Πρώην Άντώνμπεης Γρηγοράκης επιβεβαιώ.(ΤΣ Ελληνικοίς γράμμασι) Καπετάν Παναγιώτης με τον υιόν μου και εδικούς μου βεβαιόνω το άνωθεν.Καβαλιέρ Δημήτριος Γρηγοράκης βεβαιόνω το άνωθεν.(ΤΣ Ελληνικοίς γράμμασι) Μπας Καπετάν Τζικούριος


ΟΡΚΟΣ ΜΑΝΙΑΤΩΝ ΣΤΙΣ 17 ΜΑΡΤΙΟΥ 1821. ( ΑΡΕΟΠΟΛΗ ).
Όρκος Μανιατών στις 17 Μαρτίου 1821
Στις 17 Μαρτίου του 1821 στην Αρεόπολη συγκεντρώθηκαν οι πρόκριτοι της Μάνης και όλοι οι ένοπλοι Μανιάτες με αρχηγό τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη, που είχε εκλεγεί αρχηγός από τη Συνέλευση των Κιτριών. Εκεί μετά τη δοξολογία, μπροστά στον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών, ύψωσαν το λάβαρο του Αγώνα, δηλαδή τη Μανιάτικη Σημαία. Η σημαία ήταν λευκή, με μπλε σταυρό στη μέση. Στη πάνω πλευρά έγραφε «ΝΙΚΗ Η’ ΘΑΝΑΤΟΣ» και στη κάτω το ένδοξο «ΤΑΝ ‘Η ΕΠΙ ΤΑΣ». Εκεί κήρυξαν το πόλεμο στην Τούρκικη αυτοκρατορία, γι’ αυτό η σημαία τους έγραφε «ΝΙΚΗ Η’ ΘΑΝΑΤΟΣ» και όχι «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ», επειδή η Ελευθερία για τους Μανιάτες ήταν δεδομένη. Επανάσταση έκαναν οι υπόλοιποι Έλληνες που διεκδικούσαν την Ελευθερία τους. Τον παρακάτω όρκο απάγγειλε ο ιερός κλήρος και επαναλάμβαναν οι αρματωμένοι Μανιάτες: «Ορκίζομαι, εις το όνομα του Παντοδύναμού μας Θεού, εις το όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού και της Αγίας Τριάδος, να χύσω και την υστέραν ρανίδα του αίμα τός μου, υπέρ πίστεως και Πατρίδος. Ορκίζομαι,να μη βλέψω εις τα όπισθεν εάν δεν αποδιώξω τον εχθρόν της Πατρίδος και της Θρησκείας μου. Ορκίζομαι,«Ταν ή επί Τας» και «Νίκη ή Θάνατος»υπέρ Πίστεως και Πατρίδος. Και τον τήρησαν τα Σπαρτιατόγκονα, όπως αποκαλεί η μοιρολογίστρα τους Μανιάτες, τόσο το 1821, όσο και στους μετέπειτα Εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της πατρίδας μας. Διάσπαρτα οι κάμποι και τα βουνά της χώρας μας από τάφους και μνημεία Μανιατών, που έχυσαν το αίμα τους για να διαφυλάξουν το «ΤΑΝ ‘Η ΕΠΙ ΤΑΣ». Πάντοτε η Μάνη υπήρξε για την Ελλάδα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και η Ελλάδα υπήρξε για τη Μάνη. Αυτό είναι φανερό από την αντιμετώπιση της Μάνης, από τους κρατούντες και έχοντες, παλαιότερα αλλά και πρόσφατα. Ενδεικτικά αναφέρεται το γεγονός της έκδοσης από τη Βουλή των Ελλήνων, αναμνηστικών μεταλλίων για τα 180 χρόνια από την Εθνεγερσία του 1821, απ’ όπου όμως απουσιάζει η μορφή του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Παράλληλα στο έντυπο που εκδόθηκε το 2002 με τίτλο «Ανθολόγιο των σημαντικότερων γεγονότων της Επανάστασης του 1821», απουσιάζει η οποιαδήποτε αναφορά στις μάχες της Βέργας, του Δυρού και του Πολυαράβου, που στην ουσία έσωσαν την επανάσταση που έσβηνε από τις ορδές του Ιμπραήμ.

Προσφέρεται τώρα για ανάγνωση η προκήρυξη προς τον Αμερικανικόν λαό:
Η προκήρυξις της Μεσσηνιακής Συγκλήτου προς τον Αμερικανικόν λαόν.
"ΑΝΔΡΕΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΙΑΣ!
Αποφασίζοντες να ζήσωμεν ή να άποθάνωμεν διά την έλευθερίαν, συρόμεθα προς εσάς απόδικαίαν συμπάθειαν• διότι εις τον τόπον σας έδιάλεξε να κατοικεί ή ελευθερία, από μόνους εσάς λατρευομένη καθώς έλατρεύετο από τους πατέρας μας. Όθεν επικαλούμενοι το όνομα αυτής έπικαλούμεθα έν ταυτώ το ιδικόν σας, πεποιθότες ότι μιμούμενοι εσάς θέλομεν μιμηθή τους προγόνους μας και δειχθή άξιοι εκείνων,. αν φθάσωμεν να σας όμοιάσωμεν. Αι άρεταί σας, ώ Αμερικανοί μας προσεγγίζουν εις εσάς, μ’ όλον ότι μας χωρίζουν ευρύτατοι θάλασσαι. Ημείς σάς νομίζομεν πλησιεστέρους παρά τά γειτονεύοντα μέ ημάς έθνη, και σας έχομεν φίλους συμπολίτας και αδελφούς, διότι είσθε δίκαιοι, φιλάνθρωποι και γενναίοι, ότι πολιτεύεσθε κατά το Ευαγγέλιον. 'Η ελευθερία σας δεν έπιστηρίζεται εις άλλων εθνών δουλείαν, ούτε ή ευδαιμονία σας εις ξένας συμφοράς και ταλαιπωρίας• άλλ' έξ εναντίας, ελευθέρως και ευτυχώς ζώντες επιθυμείτε νά μετέχωσιν όλοι οί άνθρωποι άπο τά αυτά αγαθά, και ν' απολαύωσιν οσα δικαιώματα ή φύσις είς όλους εξίσου έμοίρασεν. Εσείς πρώτοι εκηρύξατε τά δικαιώματα ταύτα και πάλιν πρώτοι εσείς έσεβάσθητε, αποδίδοντες εις τους άποκτηνουμένους Αφρικανούς άνθρώπινον αξίωμα. Κατά το παράδειγμά σας κατέλυσεν ή Ευρώπη την αίσχράν έκείνην και απάνθρωπον σωματεμπορίαν, και άπό εσάς ακόμη διδάσκεται δικαιοσύνη και μανθάνει να καθαιρεί ατόπους και θανατηφόρους συνηθείας. Η δόξα αύτη, Αμερικανοί, εις μόνους έσάς ανήκει, και σάς ανυψώνει υπεράνω όλων των φημισθέντων διά της ευνομίας και ελευθερίας εθνών.Υμέτερον είναι, ώ άνδρες! νά επιθέσετε τον κολοφώνα εις την δόξαν σας, βοηθούντες μας νά καθαρίσωμεν την Ελλάδα άπό τους μολύνοντας αυτήν έκ τετρακοσίων ετών βαρβάρους. ΄Αξιον υμών αναντιρρήτως είναι νά πληρώσετε των πολιτισμένων λαών το χρέος, νά διώξετε την αμάθειαν και τυραννίαν απότήν πατρίδα των τεχνών και τής ελευθερίας. Δεν θέλετε μιμηθή βέβαια την άξιοκατάκριτον άδιαφορίαν, η μάλλον πολυχρόνιον άχαριστίαν τινών Ευρωπαίων. Όχι, ό λαός του Γουλιέλμου Πένν, του Γουασιγκτώνος και του Φραγκλίνου δεν θέλει άρνηθή βοήθειαν είς τους απογόνους του Φωκίωνος, του Θρασυβούλου, του Αράτου, του Φιλοποίμενος. Έσείς εδείξατε ήδη προς αυτούς τιμήν και έμπιστοσύνην, πέμποντες τά τέκνα σας είς τα σχολεία των. Ηξεύρετε, μέ ποίαν άγαλλία σιν τά ύπεδέχθησαν, και τήν σταθεράν προς αυτά εύνοιαν εκείνων και περιποίησιν. Αλλ' άν ούτως έπραξαν δεδουλωμένοι μέ πόσην φιλίαν και ζήλον θέλουν φέρεσθαι προς έσάς, όταν δια τής συνεργασίας σας συντρίψωσι τάς άλύσεις των; Η Ελλάς τοτε θέλει σάς δίδει κέρδη, τά όποια μάτην ήθέλετε προσμένει άπο τυφλούς και αγρίους δεσπότας. Οί δεσμοί τής αδελφότητας και τής ευγνωμοσύνης θέλουν ενώνει διά παντός τους ΄Ελληνας μέ τους Αμερικανούς. Τά συμφέροντα ημών είναι τοιαύτα, ώστε νά δυναμώνουν πάντοτε την πρός αλλήλους συμμαχίαν, θεμελιωμένην εις τήν έλευθερίαν και τήν άρετήν."
Έν Καλαμάτα,• 15 Μαίου, 1821.
Η ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ ΣΥΓΚΛΗΤΟΣ Η ΕΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑ
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ. Αρχιστράτηγος. .
Την προκήρυξη των Επαναστατών, προς τον Αμερικανικό Λαό, προσυπογράφει ο αδιαμφισβή τητος ηγέτης τους, ο Αρχιστράτηγος, Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης.

Μανιάτες μάχονται στο πλευρό του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία.
Στο σημείο που είχαν φτάσει τα πράγματα στη Μάνη, αλλά και στην άλλη Πελοπόν­νησο, δεν επέτρεπαν αναβολή της Επαναστασεως. Οι Τούρκοι είχαν τις πληροφορίες τους και θα παίρνανε τα μέτρα τους. 0 Χουρσίτ θα φρόντιζε για την ασφάλεια της Τρι­πόλεως στέλνοντας στρατό και σύντομα θα γύριζε και ο ίδιος με το σύνολο του στρατού του, αφού η αντίσταση του Αλή Πασά φαινότανε πως φτάνει στο τέλος της. Η κάθοδος του Χουρσίτ θα δημιουργούσε ανυπέρβλητες δυσκολίες στην εξέγερση των Ελλήννων. Εν τω μεταξύ ο Α. Υψηλάντης για τους γνωστούς λόγους κήρυξε την Επανάσταση στη Μολδοβλαχία, με τις τραγικές συνέπειες. Από την τραγωδία της καταστροφής εκείνης δεν λείψανε οι Μανιάτες.
Από επιστολή που σώθηκε στο Αρχείο Τζανετάκη μαθαίνομε ενδιαφέροντα πράγματα για τα γεγονότα εκείνα και για τη συμμετοχή των Μανιατών:
«Την Ευγενία σου καπετάν Γεωργάκη ασπάζομαι. Την σήμερον πήρα τό γράμμα τής αφεντιάς σου καί μέ ευχαρίστησε ή καλή σας υγεία σας. Είδα νά γράφης γιά τό πρίτζιπα καί νά μ' εξου σιάζης νά νιτεριαστώ γιά λόγου σου μέ τήν αφεντιά του· αυτά μηνεύονται γιά τό πολυκαιρινό πού μου γράφεις, άλλέως μάθε ότι φωτιά χιούθη στή φυλή μας καί χάθημε. Οί Μόσκοβοι πατή σανε τίς ύποσκέσες τους καί κάμασι ψυχαδερφοσύνη μέ τους απίστους. Τό λοιπόν τίς προ­άλλες, ό Υψηλότατος πρίντζιπάς μας θ' άγροικηθή από τήν αφεντιά σου, σήκωσε παντιέρα καί ξέγραψε τή πόρτα από τή Βασιλεύουσα καί από τήν Ελλαδική γρεκιά. Άπό τό κάμωμα του πρίντζιπα, πολύ κακοφανισμός του Σουλτάνου καί του Όφφικιάλουνε καί λοβοφέρσιμο καί *κινήσασι λεφούσια νά πιούσι γρεκικό αίμα καί νά μας έρημάξουσι. Κάνασι γραφή καί στό Μόσκοβι· τίς πρό άλλες βαρέθημε στή Βλαχία· κείνοι μερμήγκια·· μας φάγασι· τά παιδιά του ίερού όρδίου ξεκληρήθηνα·· τά πλειότερα χαντακωμένα καί ψυχομαχητό καί αγκομαχητό· πό­νος καρδιάς. Ό κπ. Γεωργάκης καί κπ. Θανάσης χάθηκαν. Τόν κπ. Φαρμάκη τόν έφάγασι μέ χωσία του ποσκέθηνα λευτεριά· πίστεψε, βγήκε καί τόν έφάγασι άτιμα. Χάθηνα στό στέκο του τόπου καί ό Αναγνώστης ό Μπεηζαντάκος Παναγιωτάκης. Τρεις λαβωμιές στό κεφάλι ό δάσκα­λος. Βολίμι στη γκαρδιά ό Θοδωρής Ξαρχάκος, καί λαβώθηνα ό κπ. Τζωρτζάκης Γρηγοριάνος από τό ίερό ορδί του πρίντζιπα. Λαβώθη μέ βολίμι πέρα περού στά νεφρά κατάψαχνα καί έναι στά ρούχα. Ό Καβαλιεράκης τόν έκοψε ζαλωτά μέχρι τό σταυρί γιατήτανε άμετασάλοτος. Ό καλόγερας του 'βαλε αλοιφή καί πάει καλλιώτερα ή λαβωμιά. Ά δεν τόν έσήκωνε ό Κωσταντής, πήγαινε μαγκουφιασμένος. Οί λυσσιάρηδες άπι­στοι σκιούζανε τους λαβωμένους καί πατούσασι στά κορμιά τους. Κατά­καψέ τους Άγιε Χριστέ μέ φωτιά καί πύρι. Ό Παπαχρήστος είχενε φαγωμένους πολλούς κι ενα όφφικιάλο- λαβώθη ξόπετσα. Ό Δημητράκης Ντερεβάκος λαβώθη. Τόν έφέραμε κουβαλητά μέ τό Γιώργη Θωμιάκο· δέ βάσταξε, ξεψύχησε όχτές· μούγκριζε από τά κοψίματα·· τόν έθάψαμε. Είχε βολίμια δύο στή κιουλιά καί τό 'να έπιασε μπόχα. Του 'βαλε ό καλόγερας φασκιά- μαζεύτηνα χαημός σκουλίκια, δέ σώθη, έκάηνα τά σωτικά του. Μ' άφησε μία μπιστόλα, δύο άσημοπάτρονα κ' ενα χατζάρι τούρκικο νάν τά δώκω στο (ρφανό) του γιά νάν τονέ δικιώση. Ό Δημη­τράκης Καπετανάκος βάρεσε, βαρέθη βερέμικα, έφαγε Τουρκόπαπα, βαρέθη άπό γύφτο Όβραο. Ό πρίντζιπας μέχρις τελευταία ώρμήνευε, απέ έγινε άοικος, λέει ό Καλόγερας πάει στό Μόσκοβι, ένας λαβωμένος του όρδίου λέει πάει στή Φράντζα. Οί Μόσκοβοι εναι κερατάδες, ξέκαρδοι, αντίχριστοι καί θά πληρώσουνε τές ζευγαρωτές ατιμίες τους. Αυτά αδελ­φέ καί άμποτες βολευτούνε οί λαβωμένοι, ερχόμαστε. Ταύτα μένω.»
Τή φαμελιά σας προσκυνώ:
Της εύγενίας σου δούλος Τζαννέτος Κυβελάκος.
Από "Αγιον Γεώργιον Ιουλίου 2, 1821».
ΑΝΑΡΓΥΡΟΥ Γ. ΚΟΥΤΣΙΛΙΕΡΗ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ
Ο Ἰωάννης Κολοκοτρώνης — ο γιός του Γέρου του Μοριά- γράφει, ὅτι oἱ πρόκριτοι τῆς Μάνης πῆραν, στὶς 17 Μαρτίου, τὴν ἀπόφαση νὰ σηκώσουν τὰ ὅπλα. Πάντως, στὶς 23 Μαρτίου μπῆκαν στὴν Καλαμάτα οἱ πρῶτοι Μανιάτες καὶ ἀκολουθοῦσε, μὲ δυὸ χιλιάδες ἄνδρες, ὁ Πετρόμπεης, ὄχι πιὰ ὡς ἡγεμών τῆς Μάνης, ἀλλὰ ὡς «ἀρχιστράτηγος τῶν Σπαρτιατικῶν στρατευμάτων»• καὶ εἶχαν ἑνωθῆ μὲ τοὺς Μανιάτες καὶ ὁ Ἀναγνωσταρᾶς καὶ ὁ Παπαφλέσσας καὶ ὁ Νικηταρᾶς καὶ ὁ Κεφάλας καὶ πολλοὶ ἄλλοι. Εξάλλου ο Διονύσιος Κόκκινος σημειώνει ότι: «Μαζὶ μὲ αὐτοὺς συνεβάδιζε κρατῶν μακρὰν ράβδον καὶ χωρὶς ὅπλον καὶ φέρων τὸ ἐρυθρὸν ἔνδυμα τοῦ ἀξιω ματικοῦ τῶν ἑπτανησιακῶν ταγμάτων ὁ Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ὡσὰν ἀλλόκοτος ὁδοιπόρος, μεταξὺ τῶν ἐνόπλων.»

Ο ΘΕΌΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ
ΞΕΚΙΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΙΠΟΛΗ
«ΕΙχον γράψει (ώς άνω είρηται) προς τον Παπατσώνην καί Πετρόμπεην ότι άμα υπάγουν είς την Καλαμάταν καί ξεσχισθή τό προσωπείον νά στείλουν ένα καλόν καπετάνιον τους μέ 200 ή 300 στρατιώτας Μανιάτας νά ανέβουν είς τον κάμπον της Καρύταινας καί Λεονταρίου, νά εμψυχώσουν τους εκεί κατοίκους όντας άψυχους έκ του οθωμανικού ζυγού καί απειροπόλεμους. Έδιόρισαν λοιπόν (μετά τήν τελετήν) τον καπετάν Βοϊδήν (δστις έπεσεν ενδόξως πολεμών μετά του Παπαφλέσια είς τήν έν Μανιάκι κατά τών Αράβων μάχην 1825 Μάϊον) μέ 150 συντρόφους του καί τον Μπουκουβαλέαν μέ 60 καν εβδομήντα νά ξεκινήσουν διά τάς επαρχίας Λεονταρίου καί Καρύταινας, άλλά μη γνωρίζοντες οι είρημένοι τον τόπον καί τάς θέσεις, άλλ' ουδέ τους ανθρώπους, έζήτησαν ένα όδηγόν. Ό γέρων Μούρτζινος έπρότεινε νά ύπάγη ό Κολοκοτρώνης, τον όποίον έφερεν από την Σκαρδαμούλαν με ενα ψυχογιόν του, ως καταγόμενον από εκείνα τα μέρη και γνωρίζοντα καλώς και τον τόπον και τους ανθρώπους. Τον ανήγγειλαν αυτόν τον διορισμόν του, άλλ' άπήντησεν οτι δεν εχει ούτε ίππον ουτε έξοδα και υπάρχων εις αυτήν την κατάστασιν δεν δύναται νά άκολουθήση. Αλλά ό Παπατσώνης του έπρόσφερεν αμέσως ενα καλόν ίππον με τήν ίπποσκευήν του και εκατόν ρουμπιέδες χρυσούς. Του έδωκαν και οί αδελφοί του Πετρόμπεη άλλος πέντε και άλλος δέκα τάλληρα, ώστε μή δυνηθείς ν' άποφύγη αυτόν τον διορισμόν απεφάσισε και άνεχώρησαν αμέσως μετά των άνω ειρημένων και έφθασαν τό εσπέρας εις τό χωρίον Σκάλαν της Μεσσηνίας, και εις τάς 25 ανέβηκαν εις τό χωρίον Δεδέμπεη του κάμπου της Καρύταινας διά των Δερβενίων.»
( Κανέλλος Δεληγιάννης – Απομνημονεύματα )
Στις μέρες μας είναι ευχερέστερη η πρόσβαση στις πηγές της Επαναστάσεως αλλά και η από κτησή τους. Εκδοτικά Συγκροτήματα προσφέρουν σε πολυτελείς τόμους τη δραστηριότητα, «Των Πρωτεργατών της Ελληνικής Επαναστάσεως» και Τηλεοπτικοί Σταθμοί προβάλλουν το έργο τους. Ανάμεσά τους και ο Γέρος του Μοριά. Ο πιο καλότυχος και ευτυχέστερος Πρωτε ργάτης του Ιερού Αγώνα των Ελλήνων. Γιατί, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν πήγε στην Τροία μακάρισε τον Αχιλλέα που έτυχε να έχει τον ΄Ομηρο κήρυκα της υστεροφημίας του έτσι και ο Θ. Κολοκοτρώνης απέκτησε πολλούς υμνωδούς που μεγεθύνουν και προβάλλουν το έργο του. Φυσικά τα έργα τους αποτελούν πολύτιμες πηγές του Αγώνα. Πρόκειται για τους ιστοριο γράφους από τους οποίους αντλούν συνήθως πληροφορίες όσοι συνθέτουν εργασίες για τον αγώνα της Εθνεγερσίας. Τα πιο γνωστά έργα είναι του Οικονόμου γραμματέως του Θ. Κολο κοτρώνη, του Φωτάκου υπασπιστού του Κολοκοτρώνη, του Φραντζή και του Σπηλιάδη, στενών φίλων του στρατηγού. Σ΄ αυτούς προσετέθηκε και ο Φιλήμων. Ευρύτατη διάδοση έχουν τα Απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη αλλά και τα Υπομνήματα του γιου του Γιάννη, του λεγομένου Γενναίου. Απομνημονεύματα έγραψαν και οι Στρατηγοί Μακρυγιάννης, Κ. Δεληγιάννης, Περραιβός, Σπυρομήλιος. Οι Συνταγματάρχες Γεώργιος Φίνλεϋ και Νικόλαος Κασομούλης. Ο Στρατάρχης Γ. Καραϊσκάκης, ο Ρήγας Παλαμήδης, πολιτικός και στρατιωτικός και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός.
Η επιλεκτική όμως μνήμη των ιστοριογράφων αποφεύγει να στρέψει την έρευνα στα άλλα μείζονα θέματα του Αγώνα. Ποιοί άραγε υφήρπασαν και καρπώθηκαν τα αμύθυτα πλούτη της Τριπολιτσάς, του Ναυπλίου και του Ακροκορίνθου; τι έγινε στους εμφυλίους πολέμους; Που και πως ξοδεύτηκαν τα Εθνικά Δάνεια; Πώς αντιμετώπισε η Επαναστατημένη Πελοπόννησος τον Ιμπραήμ και πώς απαλλάχτηκε από αυτόν; Σε Μερικά από αυτά ευελπιστεί να δώσει απάντηση, κατά το δυνατό, το παρόν σημείωμα, αρχής γενομένης από τη μάχη της Καρύταινας.

ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΡΥΤΑΙΝΑΣ
Όπως ο ίδιος Θ. Κολοκοτρώνης έγραψε, ότι προχώρησε στο εσωτερικό της Πελοποννήσου με τριακόσιους, οι διακόσιοι ήταν του Μούρτζινου, οι εβδομήντα του Μπέη και αυτός είχε μαζί του τριάντα. Στον Άγιο Αθανάσιο της Καρύταινας, με αυτούς τους τριακόσιους, πέτυχε να εμποδίσει τους Τούρκους του Φαναρίου να περάσουν τη γέφυρα του Αλφειού και αναγκάστηκαν να περάσουν από το ποτάμι με πολλές απώλειες. Στη συνέχεια όμως ήρθε, σε επικουρία των πολι ορκημένων, τουρκικός στρατός από την Τριπολιτσά και οι Έλληνες διαλύθηκαν. Ο Παπα φλέσσας, βλέποντάς τον στο Χρυσοβίτσι μόνο του, παρότρυνε το Δημήτρουλα Δραγώνα από τη Σέλιτσα (Άνω Βέργα) να μείνει κοντά του, για να μην τον φάνε οι λύκοι.

Ο Κανέλλος Δεληγιάννης γράφει στα Απομνημονεύματά του για τη Μάχη στον ’Αγιο Αγιο Αθανάσιο της Καρύταινας:
«Ό Θ. Κολοκοτρώνης άμα είδε τήν συμπλοκήν έκείνην άπήλθεν άνωθεν του όχυρώματος τών Μανιατών μέ τον ψυχογιόν του, ειπών προς τον Βοϊδήν καί Μπουκουβαλέαν, δτι απέρχεται έκεί νά βλέπη τά κινήματα τών έχθρών, νά μήν τους πάρουν τές πλάτες, νά τους είδοποιή πόθεν νά φυλάττωνται καί νά ρίπτουν τήν προσοχήν τους, άλλ' ίδών τήν όρμήν καί την άπελπισίαν τών Τούρκων άνέβη παραπάνω εις εν τσιουμπάρι καί ήτο θεατής μακρόθεν της μάχης, χωρίς νά δυνηθή ούτε κάν νά τους ειδοποιήση».

ΒΑΛΤΕΤΣΙ
«Στο Βαλτέτσι οι ΄Ελληνες οχυρώθηκαν σε πέντε ταμπούρια στα οποία εδέχθησαν την λυσσα λέα επίθεση του πολεμάρχου Κεχαγιάμπεη. Στο πρώτο ταμπούρι μπήκε ο Κυριακούλης Μαυρο μιχάλης ο οποίος ήταν και αρχηγός των Ελλήνων στη μάχη αυτή. Στο δεύτερο και στο τρίτο ο Ηλίας και ο Γιάννης τα παιδιά του Πετρόμπεη. Στο τέταρτο και στο πέμπτο ο Τσαλαφατινός και ο Κατσανός. Μαζί τους οι Μανιάτες και οι άλλοι Πελοποννήσιοι που απεφάσισαν να θυσια σθούν μαζί με τους Μανιάτες. Να νικήσουν ή να πεθάνουν. Η μάχη κράτησε περί τις 17 ώρες. Ο Κεχαγιάμπεης αντελήφθη ότι τα εύστοχα πυρά των οχυρωμένων θα αφανίσουν το στρατό του και διέταξε υποχώρηση των Τούρκων. Κλείστηκαν στην Τρίπολη την οποίαν παρέδωσαν στους ΄Ελληνες έπειτα από τρίμηνη πολιορκία. Η άλωση της Τριπόλεως πρώτη σημαντική επιτυχία, εσήμαινε εδραίωση του αγώνα και εχαιρετίσθη ως πρώτη ανταύγεια της Ελευθερίας. Τη συμβο λή των Μανιατών στη νίκη ετόνισαν όλοι οι σεβόμενοι τον εαυτό τους και την Ιστορία. Ο Κολοκοτρώνης κατά την έναρξη της μάχης εχτυπήθη από το ιππικό του Κεχαγιάμπεη και οι άντρες του σώματός του διελύθησαν. Ο ίδιος στα Απομνημονεύματά του λέει: “Eμείς οι 800 δυναμώσαμε τον τόπο για να μην μας πάρουν τα οπίσθια οι Τούρκοι”. Δηλαδή υποχωρή σαμε.» ( Ανάργυρος Κουτσιλιέρης ).
Ακολούθησε ο νικηφόρος πόλεμος στο Βαλτέτσι της 12-13 Μαΐου, όπου το μεγάλο βάρος του αγώνα κράτησαν στους ώμους τους οι κλεισμένοι στα ταμπούρια Μανιάτες, Μεσσήνιοι και λίγοι Αρκάδες, αλλά για τη νίκη άλλοι προβάλλονται. Το σώμα του Θ. Κολοκοτρώνη δεν έχει να επιδείξει καμία ιδιαίτερη επιτυχία, απλώς κράτησε τη θέση του. Ο ίδιος αναφέρει: "...εφθά σαμεν και ημείς εις ταις πλάταις των Τούρκων, ρίξαμεν μίαν μπαταριάν να εμψυχωθούν οι μέσα και οι μέσα εχάρηκαν και έρριξαν και εκείνοι, έρριξαν και οι Τούρκοι, έγεινε κρότος μεγά λος...Ημείς οι 800 εδυναμώσαμεν τον τόπον για να μη μας πάρουν τα οπίσθια οι Τούρκοι...".
Ανάργυρος Κουτσιλιέρης
Ο Γεώργιος Φίνλεϋ γράφει:
«Η έλλειψις συστήματος ήτις έκράτει παντού δπου ό Κολοκοτρώνης ήρχεν, ή άντεποιείτο τήν αρχήν, παρεκώλυσε τούς 'Ελληνας του νά καταλάβωσι μονίμους σταθμούς καί νά έγείρωσι προμαχώνας, τό όποίον θά έβίαζε τον έν 'Αργει στρατόν νά υποκύψη είς πάντα δρον τον όποιον θά έκρινον εύλογον οί 'Ελληνες να επιβάλωσιν. 'Εάν ό Κολοκοτρώνης είχε στρατηγικήν τινα ικανότητα, θά ήδύνατο ν' άποκόψη τήν άποχώρησιν του Δράμαλη, καί νά προασφαλίση τήν άμεσον παράδοσιν τής Ναυπλίας. 'Από ώρας είς ώραν ηύξανεν ό αρι­θμός τών Ελλήνων. Σχεδόν παν χωρίον έπεμψεν άγημα ένοπλων ανδρών είς τό μέρος όπου εγχώριος τις αρχηγός έθεώρει τήν άρίστην θέσιν όπως άποκόψη μερίδα τινά εκ της αποσκευής του σερασκέρη. Ή εμπροσθοφυλακή του Όθωμανικού στρατού συνίστατο έκ χιλίων Αλβανών. Οί άνδρες ούτοι, οίτινες είχον σπουδάσει τήν χώραν καθ' όσον προέβαινον μετά τού ενστίκτου φιλοπολεμων ορεινών, έτράπησαν τήν δυτικήν όδόν διά τής κοιλάδος τής Νεμέας, καί ειχον τόσον άγρυπνον τό όμ­μα, ώστε κατώρθωσαν νά παρέλθωσι τό στράτευμα του Κολοκοτρώνη τό τεταγμένον είς "Αη-Γιώργην άνευ ουδεμιάς αψιμαχίας. Δύσκολον νά εξα­κριβώση τις άν οί Μοραΐται έξέλαβον τούς Αλβανούς τούτους ώς σώμα Ελλήνων οπλιτών λόγω τής όμοιότητος του ενδύματος, ή άν άπέφυγον τήν συμπλοκήν προς παλαίμαχους πολεμιστάς, κ' επέτρεψαν αύτοίς νά διέλθωσιν ανενόχλητοι. Σώμα ιππέων του Δράμαλη, σταλέν περί τον αυτόν χρόνον όπως καταλάβη τό Δερβενάκι, εύρε τούς "Ελληνας περιχαρακωμένους είς τό στενόν. Ή πρώτη μοίρα τών Τούρκων έτράπη διά τούτο προς τήν όδόν τήν διά του Αγίου Σώστη. Οί προεξάρχοντες ιππείς σχεδόν εί χον φθάσει τήν άνοικτήν κοιλάδα κάτω του χωρίου Αη-Βασίλη, όταν ό Νικήτας, όστις ειχε σπεύσει ν' αντιμετωπίση αυτούς έξ Αγινόρους, έπέπεσεν είς τό πλευρόν των, κ' έρρίφθη είς τήν κοιλάδα πρό αυτών. Ό Νικήτας κατέλαβε θέσιν δεσπόζουσαν τής ζεύξεως τής όδού του "Αη-Σώστη μέ τήν έκ τών Δερβενακίων προκύπτουσαν. Τό λοιπόν του Ελληνικού στρατεύματος, τό όποίον ήκολούθει τον Νικήταν, ύπό τον Δίκαιον και Ύψηλάντην, προσέβαλε τών Τούρκων τό δεξιόν. Τό Όθωμανικόν ίππικόν προήλασε τολμηρώς, άλλ' έκάμφθη ύπό τό πυκνόν πυρ του εκλε κτού σώματος τών σκοπευτών έπί του χθαμαλού υψώματος τού καταληφθέντος ύπό του Νικήτα. Ό μικρός λόφος υπερείχε χαράδρας, δι' ής οί Τούρκοι έβιάσθησαν νά διαβώσιν. Α­γρία πάλη συνήφθη εις τό μέρος τούτο. Οί Ντελήδες έπροσπάθουν νά βιάσωσι τον δρόμον των μέ άπηλπι σμένην ανδρείαν, άλλ' οί "Ελληνες παρημπόδισαν τον δρόμον διά τής χαράδρας φονεύσαντες πλήθος ίππων, καί είτα σώρεύσαντες έπ' αυτών τά πτώματα τών ιππέων των. Ή προσβολή πολλάκις έπανελήφθη, καί έπί τέλους τοιούτοι αριθμοί έπίεζον είς τά πρόσω έκ τών όπισθεν, ώστε πάσα ύποχώρησις κατέστη αδύνατος. Έν άπηλπισμένον σώμα εκλεκτών ιππέων έξέφυγε τότε τούς 'Ελληνας, καί διά του ανοικτού εδάφους εις τήν πεδιάδα Κορτέσσα, κατώρθωσε νά σωθή είς Κό­ρινθον. Έπί τής χαράδρας τρομερά ήτο ή σφαγή. Σύγχυσις διεδόθη άνά πάσαν τήν γραμμήν τών Τούρκων. Οί 'Ελληνες πλευρικώς προσβάλλον­τες ταύτην έκάλυψαν τήν όδόν μέ τεθνεώτας καί τραυματίας. Τό πρώτιστον άντικείμενόν των ήτο ν' άποκόψωσι τάς άποσκευάς, νά βάλλωσι σκευοφόρους ήμιόνους, καί νά έξασφαλίσωσι τήν λείαν. Οί Τούρκοι έφυγον άλλοι άλλαχόσε, καταλείποντες τήν άποσκευήν των όπως άναχαιτίσωσι τήν καταδίωξιν του εχθρού. Όλίγοι ήδυνήθησαν νά προχωρήσωσιν αρκετά είς τήν άνωφέρειαν δύσβατου όρους, καί πας θάμνος έφαίνετο νά γέννά όπλίτας διά νά τούς κυνηγώσι. Πολλοί έγκατέλιπον τούς ίππους των, κ' έπέτυχον νά εύρωσι διά νυκτός τήν είς Κόρινθον άγουσαν. Μακραί σειραί σκευοφόρων ήμιό νων καί καμήλων, καί ικανοί ίπποι μέ πολυτελή έφίππια καί φάλαρα, συνελήφθησαν. Αμέτρητος ύπήρξεν ή λεία. Ή διαγωγή του Νικήτα εις τήν περίστασιν ταύτην άξίως έτυχε πολ­λών επαίνων. Έξετέλεσεν εύστοχον στρατήγημα μετά τάχους καί γενναιότητος. Ήρατο δέ καί τό γέρας προσωπικής ανδρείας έν τη μάχη, όρμήσας ξιφήρης εναντίον σώματος Τουρκικού πεζικού, τό όποίον έπροσπάθει νά σχηματίση όγκον όπως προσβάλη τήν θέσιν εκείνου. Οί στρατιώταί του τω έδωκαν τό όνομα Τουρκοφάγος, Οπως οί λεγεωνάριοι τής 'Ρώμης προσηγόρευον τον στρατηγόν των αυτοκράτορα' καί ό τίτλος αυτός άνεγνωρίσθη ύφ' όλων τών Ελλήνων. Ό Κανάρης, ό Μιαούλης, ό Μαρκο-Βότσαρης καί ό Νικήτας υπήρξαν άνδρες τούς οποίους ή ιδία ανδρεία και ή φιλοπατρία ανύψωσαν υπεράνω του φθόνου. Ή ήττα αύτη κατέπληξε τον Δράμαλην, μείναντα άργόν έπί όλην ήμέραν. Άλλ' επειδή ήτο αδύνατον νά παραμείνη είς τό πεδίον του 'Αργους, έπροχώρησε τήν 27 Ιουλίου διά τής όδού του Άγινόρους. Ή οδός αύτη έφρουρείτο υπό του άρχιμανδρίτου Δικαίου. Καθώς οί Τούρκοι σχολαίως α­νήρχοντο τήν άπότο μον άνωφέρειαν τής Κλεισούρας, ό αρχιμανδρίτης τούς έναντιώθη κατά μέτωπον, ό δέ Νικήτας καί Υψηλάντης, οίτινες είχον βα­δίσει προς ύποστήριξίν του έξ Αγίου Σώστη καί Αγίου Βασίλη, έπέπεσαν κατ' αυτών έκ τής αριστεράς πλευράς. Οί Τούρκοι τάχιστα έπεσον είς σύγχυσιν. Οι ‘Ελληνες κατά τήν περίστασιν ταύτην κατηύθυναν τήν προσοχήν των αποκλειστικώς είς τήν κτήσιν τής αποσκευής· κ' ένώ ήσχολούντο ν' άποκόψωσιν αυτήν άπό τής γραμμής τής αποχωρή σεως, έκλεκτόν σώ­μα Ντελήδων επέτυχε διά λαμπράς έπελάσεως νά καθάρη τό μέτωπον, καί κατέστησεν ίκανόν τον Δράμαλην, μετά του κυρίου σώματος, νά σωθή είς Κόρινθον. Άλλ' ό σερα σκέρης ήγόρασε τήν προσωπικήν του σωτηρίαν διά τής εγκαταλείψεως τών στρατιωτικών κιβωτίων του, καί τής όλης αποσκευής του στρατού του είς τούς 'Ελληνας.'Εάν οι 'Ελληνες είχον συνδυάσει τάς κινήσεις των μετά δεξιότητος, ουδέ εις άνήρ του Τουρκικού στρατού θά ήδύνατο νά διαφύγη. Ή άποχώρησις του σερασκέρη προεβλέπετο πολλάς ημέρας πριν άρχίση, καί έκαστος τών αρχηγών έλαβε μέτρα όπως προασφαλίση δι' εαυτόν καί τούς οπαδούς του μεγάλην ώς δυνατόν μερίδα λαφύρων άλλά γενικά μέτρα δέν έφηρμόσθησαν προς καταστροφήν του Τούρκικου στρατού, καί ουδέ πληρο­φορία μετεβιβάσθη περί τών κινήσεων του έχθρού άπό σώματος είς σώμα. Αί τιμαί τής νίκης πολλάκις επιτυγχάνονται ύπ' εκείνων οίτινες μικρόν μετέχουσι τής πάλης. Είς τήν παρούσαν περίστασιν, καίτοι τά στρατεύμα­τα τά ύπό τάς άμέσους διαταγάς του Κολοκοτρώνη δέν είχον μερίδα εις τά κλέη τής διημέρου μάχης, έκέρδησαν μεγάλην μερίδα έκ τής λείας, και ο Κολοκοτρώνης, επειδή έκαλείτο ό αρχιστράτηγος τής Πελοποννήσου, ένομίσθη ώς ό νικητής του Δράμαλη. Χιλιάδες Μοραΐται επέστρεψαν είς τά γενέθλια χωρία των πλουτισμένοι έκ τών λαφύρων, καί άπέδωκαν τήν καλήν τύχην των είς τήν στρατηγίαν του Κολοκοτρώνη. Τά φανταστικά στρατηγήματα του γηραιού κλέφτου έλέγοντο ύπό τών άμαθών οπαδών του ότι επέφεραν τον όλεθρον κραταιάς στρατιάς 30κισχιλίων ανδρών. Ή ιστορία, ήτις συχνά γίνεται ήχώ κομματικών παθών καί εθνικών προλή­ψεων, επανέλαβε τον μύθον.»
Πηγές: Γεωργίου Φίνλεϋ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ
ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΉΝΩΝ

Ο εκαντόταρχος Φραντζής γράφει για τα Δερβενάκια:
«Εις τας δύο συγκροτηθείσας αυτάς μάχας της 26ης και 27ης Ιουλίου μεταξύ των εχθρών και των Ελλήνων εις τα Δερβενάκια, είναι παράδοξον, κανείς Έλλην δεν εφονεύθη εκτός μόνον τρι ών ή τεσσάρων πληγωθέντων ελαφρά και ιαθέντων ακολούθως».
Ο Συνταγματάρχης Ζαμάνος έγραψε:
Στις 26 Ιουλίου οι Τούρκοι είχαν περίπου 4.000 νεκρούς. Το πώς συνέβη το έγραψε στρατιω τικός που μελέτησε το θέμα. Ο συνταγματάρχης Ζαμάνος, ο οποίος μελέτησε τα συμβάντα στα στενά των Δερβενακίων τονίζει "ούτε οι Έλληνες ούτε οι Τούρκοι επολέμησαν εις τα πολυθρύ λητα εκείνα στενά. Οι πρώτοι έσφαζαν τους δεύτερους". Δηλαδή οι αγουρίδες κάνανε το θαύμα τους. Οι Τούρκοι κρατούσαν τις κοιλιές τους και οι Έλληνες τους κόβαν τα κεφάλια.

Ο Ρήγας Παλαμήδης γράφει για τα Δερβενάκια:
«Ό Δράμαλης απελπισθείς άκούσας τήν άρνησιν του Μαυρομιχάλη καί στενοχωρηθείς έτι μάλλον άπό τήν έλλειψιν τών τροφών, απεφάσι­σε ν'άναχωρήση άπό τό 'Αργός. Τούτο μαθόντες οί 'Ελληνες ήτοιμάσθησαν νά τόν όδοκοπήσουν. "Οθεν συμπαραλαβών ό Υψηλά ντης τόν Κατσανόν, άδελφόν του Σαλαφατίνου, γνωρίζοντα τάς θέσεις τών Με­γάλων Δερβε νιών, τά όποία οί Δερβενοχωρίται έκυρίευσαν άπό τούς εχθρούς άφαιρέσαντες συγχρόνως άπό αυτούς καί τά κανόνια των, εκί­νησε πρός εκείνο τό μέρος. Άλλά φθάσας είς τό Στεφάνι (χωρίον είς τό στενόν τών μικρών Δερβενιών μεταξύ Κορίνθου καί Ναυπλίας, ολίγον υψηλότερα τών Κλεωνών), εύρε τόν Γρηγόριον Δικαίον καί τόν Νική­τα έλθόντα άπό τήν Στερεάν Ελλάδα. Ό Δράμαλης άφήσας τό Άργος καί τόν Άλή πασα είς τό Ναύπλιον, έστρά τευσε διά τά Δερβενάκια' ό Θ.Κολοκοτρώνης ευρισκόμενος έκεί διώρισε τόν Άντώνιον Κολοκοτρώνην μετά τών Άλωνιστιωτών καί Βυτινιωτών νά σταθώσι είς τό στενόν, αυτός δέ μετά τών σωματοφυλάκων του άνέβη είς τήν ράχιν του όρους νά όδηγή τόν πόλεμον. Οί Τούρκοι είς τήν πρώτην μεγάλην όρμήν των διέβησαν ώς 1600 τό στε­νόν καί έφθασαν είς θέσιν Κουρτέσα λεγομένην. Οί γενναίοι Άλωνιστιώται μετά τών συντρόφων των καί του άρχηγού των Ά. Κολοκο­τρώνη επιπίπτουν κατά τών λοιπών, κατακόπτουν πολλούς καί τούς οπισθοδρομούν, μή δυνάμενοι δέ νά διαβώσι κατέφυγον είς τό άλλο στενόν του Στεφανιού, άλλ' ό Υψηλάντης, ό Δικαίος καί ό Νικήτας κατέλαβον εμπρός τήν διάβασίν των. Οί Τούρκοι κατησχυμμένοι άπό άπελπισίαν καί πείσμα έν ταυτώ όρμούντες ν' ανοίξουν τό στενόν έπιπτον σωρηδόν. Μέ τόσον πείσμα έμάχοντο 'Ελληνες καί Τούρκοι, ώστε ήρχοντο καί είς πάλην. Ό Νικήτας Φλέσσας, αδελφός του Δικαί­ου, ήλθεν είς χείρας μέ ένα Σκοδριάνον καί ένώ έπάλαιον τίς νά ρίψη τόν άλλον εις άλλος φονεύει τόν Τούρκον. Βλέποντες οί Τούρκοι τόν μέγαν όλεθρόν των ώπισθοδρόμησαν, άλλ' είς τόν δύσβατον καί στενόν δρόμον οί "Ελληνες τούς κατεδίωξαν. Αυτοί τρέχοντες νά σωθώσι κατέπιπτον εις έπί του άλλου, άλλοι κρημνιζόμενοι καί άλλοι πυροβολούμενοι. Σωρός φονευμένων έμεινεν έκεί. Οί διασωθέντες άπό αυτήν τήν μάχην Τούρκοι επέστρεψαν είς τήν Γλυκείαν.Τήν άλλην ήμέραν ό Δράμαλης έδραμεν ν' άναβή τό Άγινόρι, διά νά διαβή εκείθεν είς τήν Κόρινθον. Ό Υψηλάντης, ό Νικήτας καί ό Δικαίος κατάσκοπεύσαντες τό κίνημα του έβγήκαν έμπροσθέν του. Άλλά οί Τούρκοι απεφάσισαν επιμόνως ή νά διαβώσιν ή όλοι νά μείνωσι εκεί. Κάμηλοι, ίπποι, ζώα φορτηγά καί οί φονευμένοι έμειναν είς τούς νικητάς, οίτινες υπερεπλούτησαν καί άπό χρήματα καί άπό άλλα λάφυ­ρα. Ό Δράμαλης έσώθη είς Κόρινθον. Ό Γεώργιος, ό Ιωάννης, ό Κατσάκος Μαυρομιχαλαίοι έτρεξαν είς αυτήν τήν μάχην, άλλά δέν έπρόφθασαν. "Οθεν ήλθον είς Κλένια μετά του Δικαίου. Οί Τούρκοι τρεις περίπου χιλιάδες μετ' ολίγας ημέρας ήλθον είς Καλύβια νά λάβωσι τροφάς, αποτυχόντες δέ ήρχισαν τόν πόλεμον, πλήν κατεδιώχθησαν κακώς έχοντες έως είς τούς Μύλους του μοναστηρίου.

Ο Στρατηγός Κανέλλος Δεληγιάννης μαρτυρεί:
Ό γέρων Μαυρομιχάλης καταλυπημένος καιρίως διά τον θάνατον του αδελφού του Κυριακούλη, άμα ειδοποιηθείς άπό τήν Κυβέρνησιν τήν κατά της Πελοποννήσου τρομεράν έκείνην έκστρατείαν του Δράμαλη καί αισθανόμενος τον κίνδυνον της πατρίδος, παραβλέψας δλα τά πολιτικά λάθη, άτινα προέκυψαν, συλλέξας αμέσως υπέρ τους 300 Μανιάτας καί 200 Πελοποννησίους, έξεκίνησε μετά τών αδελφών του Αντωνάκη καί Κωνσταντίνου καί μετά του υίού του Γεωργάκη καί έφθασαν εις τό 'Αργος (προ της εισβολής του Δράμαλη καί πριν του εις Τριπολιτσάν ερχομού του Κολοκοτρώνη). Συγχρόνως έφθασε καί ό Κρεββατάς μέ έπέκεινα τών χιλίων, ό Παπατσώνης μετά εξακοσίων, οι δύο αδελφοί μου Αναγνώστης καί Πανάγος μετά τριακοσίων, ό Σωτήρης Χαραλάμπης, ό Θεοχαρόπουλος καί ό Φωτήλας μέ έπέκεινα τών χιλίων, καί δλοι οί πρόκριτοι ευρέθηκαν έτοιμοι είς τήν έκστρατείαν έκείνην. Καί ένώ ό Κολοκοτρώνης έπιλάτευε τήν Γερουσίαν καί τήν κατεβασάνιζε μέ διαφόρους άπειλάς καί άλόγους απαιτήσεις καί τήν κατήντησεν ώστε απεφάσισε τήν διάλυσίν της, έφθασεν ή λυπηρά αγγελία, δτι ό Δράμαλης έφθασεν είς τό πεδίον τών Θηβών μέ έπέκεινα τών τεσσαράκοντα χιλιάδων Τούρκων καί έτι περισσοτέρων ζώων φορτηγών καί δτι φρίκη κατέλαβεν τους δσους είδον τοιούτον στρατόπεδον μακρόθεν. Η Εισβολή του Δράμαλη στην Αργολίδα αναγκάζει την Κυβέρνηση να Διατάξει την άμεση Αναχώρηση του Θ. Κολοκοτρώνη για το Μέτωπο. Άλλ' ό Κολοκοτρώνης, ή μή θέλων, ή έπροσποιείτο νά πιστεύση τάς αγγελίας ταύτας, μάλλον έσκληρύνετο καί άπαιτούσεν έκδίκησιν από την Κυβέρνησιν και άλλας μυρίας απαιτήσεις έπρότεινεν εις τήν Γερουσίαν. Αύτη δε διά τον επικείμενον κίνδυνον απεφάσισε νά κάμη πάσαν θυσίαν καί της αξιοπρεπείας της καί της θέσεως της, έκολάκευσε διαφοροτρόπως τήν ματαίαν φιλοδοξίαν του, διά νά μήν άκολουθήση καμμία ρήξις καί καταστραφή ή πατρίς. Άλλ' ουκ ήβουλήθη συνιέναι! Έφθασε καί δευτέρα είδησις, δτι ό εχθρός διήλθε διά τών Δερβενίων άνευ προσκόμματος ή αντιστάσεως από τά ευρεθέντα εκεί στρατιωτικά σωμάτια άτινα διεσκορπίσθησαν έκ τής φρίκης καί του τρόμου καί άπήρχοντο εις τά ίδια καί δτι έφθασεν εις τήν Κόρινθον! Καί τούτο πάλιν δεν ήθελε νά τό πιστεύση καί έμενεν ακίνητος είς τήν Τριπολιτσάν καί εμπόδιζε τρεις σχεδόν χιλιάδας στρατιώτας. Ότε δε έφθασε καί ή τελευταία αγγελία δτι έφθασαν οί εχθροί εις τήν Αργολίδα, καί ενα σώμα εισήλθεν εις τό φρούριον του Ναυπλίου, καί είδεν τους πολίτας δλους κατεταραγμένους, τους λαούς απελπισμένους καί τους στρατιώτας καταλυπημένους, τότε καί ή Γερουσία έτόλμησε πλέον καί τον ώμίλησεν μέ πολλήν αυστηρότητα λέγων προς αυτόν, δτι πρέπει έκείνην τήν στιγμήν νά αναχώρηση εκείθεν, καί ούτως άνεχώρησεν άκων διά τον Άχλαδόκαμπον. Ο Κολοκοτρώνης Συναντά τους Αρχηγούς, στην καμμένη γη της Αργολίδας. Αρνείται να συμπαραταχθεί. Μετέβη στη Νεμέα. Τέσσερες ώρες μακράν του Πεδίου Σύγκρουσης και 'Ηττας της στρατιάς του Δράμαλη. Τον Υψηλάντην, τον Παπατσώνην καί άλλους έκ τών προκρίτων, έκαστος μέ εν μέρος στρατιωτών, οίτινες τον παρέστησαν τό μέγεθος του κινδύνου, λέγοντες προς αυτόν άπαντες άποτόμως, δτι νά παύση από τοιούτους παραλογισμούς, καθότι είς τοιαύτην κρίσιμον περίστασιν, άν διαλυθή καί αυτή ή μικρά εκείνη σκιά τής Κυβερνήσεως, καθώς αυτός έφρόνει τότε, άπόλλυται ή πατρίς καί άλλας πολλάς φρονίμους παρατηρήσεις. Φθάσας ούν εκεί εύρε τον Πετρόμπεην, τον Θάνον Κανακάρην, τον του έκαμαν κολακεύοντες εύσχήμως την κουφόνοιάν του, ώστε πειθόμενος και αυτός ιδίως δτι δεν ήδύνατο νά κατορθώση τι περισσότερον, καθότι και αυτοί οί ύποθετόμενοι φίλοι του, ή μάλλον οί κόλακές του, βλέποντες τον άναπόφευκτον δλεθρον της πατρίδος και μη έλπίζοντες πλέον τίποτε από αυτόν ή από άλλον, άν οί Τούρκοι κατέκτων την Πελοπόννησον, τον είπον πλέον και αυτοί, ότι νά παύση άπό τοιούτους παραλογισμούς, και νά ρίψουν όλοι την προσοχήν τους διά τήν σωτηρίαν μόνον τής πατρίδος. Τέλος συσκεφθέντες άπαντες απεφάσισαν ώστε νά καταλάβουν τάς όχυρωτέρας θέσεις, τάς όρεινάς πέριξ του 'Αργους, νά συγκεντρωθούν έκεί διά νά άπαντώσι πάν κίνημα του έχθρού άμυντικώς και πάσαν προσβολήν, νά τον έπασχολούν μεχρισότου φθάσουν όλων των επαρχιών τά στρατεύματα και τότε κοινή γνώμη νά γίνη τό γενικόν σχέδιον μιας συστηματικής μάχης. Απεφασίσθη δέ παρά πάντων νά καταλάβουν και τό έρειπιωμένον φρούριον Λάρισαν, κείμενον άνωθεν του Αργους, νά συγκεντρώσουν και έκεί μικράν τινα δύναμη προς άντίκρουσιν τών κινημάτων του έχθρού,.. και τον βράχον άνωθεν τών Μύλων εις τον Κεφαλάρην ή Κεφαλόβρυσον του 'Αργους. Και αμέσως κατέλαβον τό φρούριον ό Αντώνης Κουμουστιώτης, ό Καραγιάννης Μανιάτης, και ό Αναγνωστόπουλος Ανδριτσάνος μέ έπέκεινα τών 100 στρατιωτών. Συγχρόνως δέ έτρεξε φιλοτιμούμενος και ό 'Υψηλάντης, λαβών μεθ' έαυτού και τον Πάνον Κολοκοτρώνην, ευρεθέντα τυχαίως έκεί, επίσης και οί δύο υιοί του Πετρόμπεη Γεωργάκης και Ιωάννης, όλοι αυτοί μέ έπέκεινα τών 300 αλλά ούτε τροφάς είχον ουδέ νερόν παρά μ' όσα φυσέκια είχεν έκαστος επάνω του. Ό γέρων Μαυρομιχάλης μ' όλους τους άνω είρημένους προκρίτους έσύστησαν τό γενικόν στρατόπεδον και συνεκεντρώθηκαν άνωθεν το Κεφαλάρη. Αλλά προτού καταλάβη ό εχθρός τήν Αργολίδα και προτού αναχωρήση ό Κολοκοτρώνης από την Τριπολιτσάν έστειλαν αυτοί άπαντες εκ συμφώνου και κατέκαυσαν δλα τά δεμάτια του 'Αργους και δλων των χωρίων του κάμπου, τά οποία έάν εύρισκαν οί εχθροί ήθελον προμηθεύσει ενός έτους τροφάς του στρατοπέδου των."Οσα λοιπόν στρατεύματα ήρχοντο από τάς επαρχίας συνεκεντρούντο άνωθεν του Κεφαλάρη, ό δε Κολοκοτρώνης διέμενεν εισέτι εις τον Άχλαδόκαμπον μέ χιλίους ως έγγιστα στρατιώτας της απείθειας και αναρχίας, οίτινες τον ήκολούθουν κατά την ανέκαθεν συνήθειάν του, κατά την κοινήν παροιμίαν (μακράν από τά μουρτάρικα) και άφού τον έγραφον τετράκις και πεντάκις της ημέρας οί ανωτέρω νά προφθάση και αυτός εις τό Γενικόν Στρατόπεδον, αναγκασθείς δε και άπό τους οικείους του, άνεχώρησε μεν εκείθεν, άλλ' αντί νά υπάγη εις τον Κεφαλάρην δπου ήτον ή ανάγκη, απήλθε λοξώς προς τό δυτικοβόρειον μέρος του 'Αργους και ύπήγεν εις τον Αγιον Γεώργιον (Νεμέαν) τεσσάρας ώρας απέχων του 'Αργους, διά νά προσέχη δήθεν εκείθεν (ώς έλεγε και έγραφε) τά κινήματα του έχθρού!
Ο Χριστόφορος Περραιβός μαρτυρεί:
Ό δέ Δημήτριος "Υψηλάντης, μετά πολλάς νουθεσίας και παραγγελίας πατριωτικάς, έπεμψε πρός αυτόν εγγράφως τούς τελευταίους τούτους λόγους. «"Αθεό­φοβε ! επήρες τήν πατρίδα είς τόν λαιμόν σου΄ οί Τούρκοι εμβήκαν είς τήν Κόρινθον και αύριον ίσως είναι έδώ" όψει έν ήμερα κρίσεως». Μετά δέ τήν παραλαβήν του αισθαντικού τού­του γραμματίου, διέβη άπό Τριπολιτζάν είς "Αργός. Ό Ύφηλάντης δμως, διά νά ρίψη δλην τήν προσοχήν του έχθρού είς τό παρημε λημένον φρούριον του "Αργούς, άφού έμβήκε μέ τε­τρακόσιους "Ελληνας, έχων μεθ' έαυτού και ένα υίόν του Πέ­τρου Μαυρομιχάλη και έτερον του Κολοκοτρώνη, παρήγγειλε νά καλέσουν τά δπλα άφ' δλων τών επαρχιών της Πελοποννή­σου και νά μήν αφήσουν τόν έχθρόν νά προχώρη ση περαιτέρω, διότι αδύνατοι οδσαι αί έπαρχίαι και μεμονωμένοι άφανίζονται μία κατόπιν της άλλης. Βλέπων ό εχθρός τότε τάς καθημερινάς στρατολογίας τών Ελλήνων, απεφάσισε νά κυρίευση μέ εφοδον τό ρηθέν φρούριον. Άλλ’ οσάκις έφώρμησε πάντοτε απέ­τυχε μέ ίκανήν ζη μίαν΄ άφ' δσας δέ τροφός έφερε μαζί του μέ καμήλους και φορτηγά ζώα, μέρος μέν ίκανόν επεμ ψεν είς τούς έν Ναυπλία λιμώττοντας έκ της πρό μικρού διαλυθείση; πολιορκίας, αί δέ λοιπαί, δια τάς συνήθεις καταχρήσεις των, ολίγας ημέρας διήρκεσαν επειδή είχε βεβαίας πληροφορίας δτι έξεκίνησαν αλλαι πλειότεραι άπό τήν Θεσσαλίαν, καθώς και τωόντι ην αληθής ή είδησις. Άλλ' ό Όδυσσεύς, και αν δέν έδυνήθη νά εμπόδιση τήν εσοδον τών Τούρκων, ουσαν πολυά ριθμον, τάς τροφάς δμως δλας ήρπασε μετά ταύτα καθ' όδόν' και οδτω τό στρατόπεδον, στερού μενον τροφών, κατήντησε νά τρώγη φύλλα τών αμπέλων και διαφόρων δένδρων. Ή ελεεινή αύτη κστάστασις τους εφερεν εις τοιαύτην άμηχανίαν και χαύνωσιν, ώστε τό στρατιωτικόν άρχισε νά γογγύζη κατά τών αρχηγών και δέν ύπήκουε πλέον τάς διαταγάς των και ούτως απε φάσισαν τήν γενικήν διάλυσιν τού στρατοπέδου και φροντίδα διά τήν ασφαλή εξοδον τών στρατευμάτων.
ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΠΕΡΡΑΙΒΟΥ- ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΙΚΑ
ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ ( Α ).