ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Η μελέτη που ακολουθεί σχετίζεται άμεσα με τον αγώνα, της εθνεγερσίας του 1821. Έχει όμως ως κεντρικό θέμα τους Κασομούληδες του ’21 και τη Σιάτιστα. Προβάλλεται ως εκ τούτου κυρίαρχος ο στόχος που προσδιορίζει την ερευνητική προσπάθεια να εστιάζεται σταθερά στο σώμα αυτής της θεματικής αντίστοιχα.
Γι’ αυτό η έρευνα άντλησης τεκμηρίων καλύπτει ένα ευρύ φάσμα χρονικού ορίζοντα.Έχω τη γνώμη ότι ο τρόπος με τον οποίο βλέπει κάθε κοινωνία τον εαυτό της είναι όμοιος με εκείνον που καθορίζει το ιστορικό της βλέμμα. Ακριβώς ένα τέτοιο «βλέμμα», του πρώτου και έσχατου εκδότη, μεταγράφει και αποπέμπει το (Χ.φ) του Ν. Κασομούλη στο πυρ το εξώτερο, την αφάνεια, για να συντροφεύει το (Χ.φ.) του άλλου πολέμαρχου, του στρατηγού Μακρυγιάννη, στα αζήτητα επί έτη πολλά. Κατά ατυχή συγκυρία μεταγράφηκε και αυτό από τον ίδιο εκδότη, το 1909.
Όμως από την άλλη μεριά, Ιστορία σημαίνει δημιουργό δύναμη πολιτιστικής πρακτικής. Πράγμα που ερμηνεύεται απλά αναθεωρώ. Ξαναβλέπω. Ανατρέπω. Αυτό πράττοντας προβαίνω στην έκθεση τεκμηρίων με την ελπίδα ότι το μέγεθος της αξίας ή απαξίας αυτών θα αποτιμηθεί από τους αναγνώστες κι ερευνητές. Σκοπός της μελέτης αυτής είναι η αποκάλυψη του εύρους των θυσιών της οικογένειας Κασομούλη και του τόπου γέννησης του Κωνσταντίνου Τζιάμη Κασομούλη και των παιδιών του και η μεγάλη προσφορά της ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑΣ.
Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι διαφωτιστική μια αίτηση και τα συνημμένα της που υποβάλλονται το 1865 από το Γιάννη Κ. Κασομούλη στην Επιτροπή του Αγώνα. Το όλον περιεχόμενό της βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Ο Κώνστας Τζιάμη Κασομούλης και η οικογένειά του έχουν πατρίδα τη Σιάτιστα. Η συμμετοχή της στον αγώνα του ’21 είναι καθολική. Ο Δήμαρχος Χαλκιδέων επίσης πιστοποιεί τη γέννηση, του Γιάννη Κώνστα Κασομούλη, στη Σιάτιστα.
Το Μάη του 1843, ο Δημήτριος Τζιάμης Καρατάσος, πιστοποιεί ότι ο στρατιωτικός συνεργάτης του πατέρα του στη Νάουσα, ήταν ο ευκατάστατος Σιατιστεύς, Κωνσταντίνος Κασομούλης. Σε άλλο χειρόγραφο του Αγώνα υπογραμμένο, από το Διαμαντή Νικολάου Ολύμπιο και το Δημήτριο Τζιάμη Καρατάσο, εκτυλίσσεται η δράση του Γιάννη, μέχρι την αιχμαλωσία. Φέρεται επίσης να συμμετέχει στον Αγώνα μετά των αδελφών του (Τζιάμη ή Τσιάμη) Μήτρου, Νικολάου, Γεωργίου. Ακολουθεί αναφορά της σύλληψης. Η Κώσταινα Τζιάμαινα, σύζυγος του Κώστα Τζιάμη Κασομούλη, οι δυο κόρες του και ο Γιάννης, αιχμαλωτίζονται από τον εχθρό μετά το θάνατό του στη Νάουσα. Ο συλληφθείς Γιάννης δραπετεύει. Έκτοτε μετέχει στον Ιερό Αγώνα. Μετά την ανάσταση του Γένους υπηρετεί σε ελαφρό τάγμα, της ελεύθερης Ελλάδας, με το βαθμό του λοχία.
Τα αιχμάλωτα μέλη της οικογένειας, Κ. Κασομούλη, λυτρώθηκαν με έγγραφη διαταγή της Οθωμανικής Αρχής, επτά χρόνια μετά το θάνατο του ήρωα, πατέρα. Ο Ρεσίτ πασάς των Ιωαννίνων, εκδίδει την απολυτήρια λυτρωτική διαταγή, το 1829. Λίγο αργότερα, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας ,δια του προξενείου της Θεσσαλονίκης, αποστέλλει επίσημο έγγραφο στο λοχαγό τότε του Ελληνικού Στρατού, Νικόλαο Κ. Κασομούλη, υπογραμμένο από τον πρόξενο, Άγγελο Μουστοξύδη. Αναφέρεται σ’ αυτό, η φροντίδα του προξενείου για την ασφαλή μετάβαση του Γεωργίου Κώνστα Κασομούλη, αξιωματικού του ελληνικού στρατού, στη Σιάτιστα. Εκεί στο πατρικό αρχοντικό, συνάντησε τις ελεύθερες αδελφές του.
Ως πατρίδα των μελών της Φιλικής Εταιρείας, Κώνστα Κασομούλη και του Νικολάου Κωνσταντίνου Κασομούλη, στον κατάλογο των Μακεδόνων Φιλικών μνημονεύεται η Σιάτιστα.
35. Κασομούλης Νικόλαος του Κώστα. Έμπορος εκ Σιατίστης ετών 23. Εμυήθη αρχομένου του έτους 1821 εν Σμύρνη υπό Μιχαήλ Ναύτη, ιατρού εκ Κρήτης.
36. Κασομούλης Κώστας. Έμπορος εκ Σιατίστης διαμένων προσωρινώς εις Σέρρας, ένθα εμυήθη κατά τας παραμονάς της Επαναστάσεως υπό του υιού του Νικολάου Κασομούλη.
Το (Χ.φ.) Κασομούλη, το έτος 1930, παραδίδεται για έκδοση. Την εκδοτική δαπάνη με απόφασή της αναλαμβάνει η Πάγκειος Επιτροπή. Σ’ αυτήν, πατρίδα του Ενθυμηματογράφου προβάλλει η Σιάτιστα. Από το ίδιο έτος, στα ΓΑΚ Αθηνών, φιλοξενείται επιστολή του Κώστα Ανδρέου. Ο ανεψιός από αδελφό, της Μαριγώς Κασομούλη, ρωτήθηκε και απάντησε, ότι ο Νικόλαος Κασομούλης κατήλθεν στον Αγώνα από τη Σιάτιστα, με πολλούς συμπατριώτες του.
Εξάλλου και η ομάδα διερεύνησης και συλλογής στοιχείων, για την έκδοση του χειρογράφου Κασομούλη, αποδέχεται ως πατρίδα του Ν.Κ.Κ., τη Σιάτιστα. Ο Α΄ Τόμος των Στρατιωτικών Ενθυμημάτων εκδίδεται και κυκλοφορεί το 1939. Το ίδιο έτος ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Ακαδημίας, Αντώνιος Κεραμόπουλος, δηλώνει στην ομήγυρη των Ακαδημαϊκών ότι: «ο συγγραφέας των Στρατιωτικών Ενθυμημάτων, εγεννήθη εις την πετρήεσσαν Σιάτισταν της Δυτικής Μακεδονίας εκ πατρός Σιατιστέως…».
Η Πάγκειος Επιτροπή το 1940 ανακοινώνει, ότι το (Χ.φ.) των «Στρατιωτικών Ενθυμημάτων» περιήλθε στην κυριότητα του Παγκείου Ιδρύματος. Ανάγκασε τον οικειοποιηθέντα το χειρόγραφο εκδότη, να το παραδώσει. Και στην ανακοίνωση αυτή αναδύεται ως πατρίδα του Κασομούλη η Σιάτιστα. Η Πάγκειος Επιτροπή παραχωρεί δωρεάν, το υπό την ιδιοκτησίαν του Παγκείου Ιδρύματος (Χ.φ.) Κασομούλη, σε «κοινόχρηστο αρχείο». Στο αρχείο του Μπενάκειου Ιδρύματος. Το 1946.
Αλλά το χειρόγραφο Ν. Κασομούλη είδε το φως των αναγνωστηρίων τον Οκτώβρη του 2006. Παρήλθαν 176 έτη από την ημέρα έναρξης της συγγραφής του. Το (Χ.φ.) Κασομούλη, το χρονικό αυτό διάστημα, δεν ήταν επισκέψιμο και αναγνώσιμο. Σε καμιά βιβλιοθήκη. Σε κανένα κοινόχρηστο αρχείο. Οι ερευνητές, οι μελετητές, οι απλοί αναγνώστες στερήθηκαν το μέγα δικαίωμα της προσέγγισης και ανάγνωσης της πρωτογενούς αυτής πηγής. Υποχρεωτικά το γνώρισαν δια του μεσάζοντος εκδότη και των ποικιλόμορφων παρεμβάσεων της μεταγραφής του. Αυτές που στιγμάτισαν οι ειδικοί και έκπληκτοι αντίκρισαν οι μελετητές. Τα ίχνη σύλλησης και σκύλευσης παραμένουν εμφανή. Ανεξίτηλα. Αιώνιο στίγμα κατά του πολιτισμού μας.
Η εμφάνιση όμως του (Χ.φ.), θέτει τέλος στις παρεμβάσεις όλων των τύπων, που διενήργησαν μέχρι σήμερα επί του ασφαλούς επιτήδειοι και δόλιοι κονδυλοφόροι, εκμεταλλευόμενοι τη μακρόχρονη απουσία του. Με αυτό, άμεσα επισφραγίζεται η καθολική συμμετοχή των Κασομούληδων, στην Επανάσταση του ’21, και αναδεικνύεται ως τόπος γέννησης και πατρίδας τους, η Σιάτιστα. Πατρίδα του δηλώνει και θεωρεί τη Σιάτιστα και ο αγωνιστής του ’21, ο αγνοημένος συγγραφέας των «Στρατιωτικών Ενθυμημάτων», Ν.Κ. Κασομούλης, Συνταγματάρχης Π/Ζ, με πλούσια στρατιωτική δράση. Ήταν παρών και μετείχε ενεργά σε όλες τις επικές συγκρούσεις και μάχες του ΙΕΡΟΥ ΑΓΩΝΑ, από το 1821 έως το 1829, στην Πέτρα της Βοιωτίας.
«Επί των μαχών Κασάνδρας στρατολογήσας εις την πατρίδα μου μυστικά μετέβην εις Όλυμπον. Ευρέθην εις τινας μάχας Κασάνδρας και εις την τελευταίαν της εφόδου των Ελλήνων εις Τρίπολιν Πελοποννήσου. Ευρέθην εις μίαν μάχην εντός του Ναυπλίου με τους πολιορκητάς». Η στρατολόγηση έγινε στη Σιάτιστα, από την οποία αναχωρεί την πρώτη Σεπτεμβρίου 1821, με εκστρατευτικό σώμα 25 Σιατιστέων.
Με τον προσωπικό του αγώνα ο εκ Σιατίστης της Δ. Μακεδονίας, Νικόλαος Κώνστα Κασομούλης, Συνταγματάρχης Π/Ζ, του Ελληνικού Στρατού, με διακεκριμένη συμμετοχή στον Ιερό Ξεσηκωμό, ζέστανε την αποσταμένη ελπίδα για λευτεριά του υπόδουλου Έθνους, της Μακεδονίας, της Σιάτιστας.
Ως συγγραφέας όμως ο Ν.Κ.Κ, ο εκ Σιατίστης της Δυτικής Μακεδονίας ορμώμενος κληροδότησε στο Ελληνικό Έθνος, έργο αθάνατο, περισπούδαστο για τον πολιτισμό. Τα κατά δική του γραφή «ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ». Μήπως ήρθε η ώρα της υπέρβασης; Δηλαδή, η Πάγκειος Επιτροπή που παραχώρησε το Χειρόγραφο, Δωρεάν, με απόφασή της στο κοινόχρηστο αρχείο του Μπενάκειου Ιδρύματος το 1946, να μεριμνήσει για την αποστολή αντιγράφων στα ΓΑΚ και στις Βιβλιοθήκες της πατρίδας;
Μήπως στους αποδέκτες αντίγραφου του χειρογράφου πρέπει να είναι η ΕΒΕ (Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδας); Κορυφαία πράξη, ως στοχεύουσα στη μείωση του ελλείμματος του πολιτισμού «εν Ελλάδι.» Μερικοί όμως, δυσπραγούντες πολυπράγμονες, το προβάλλουν σε κάθε ευκαιρία, με στόμφο και αυταρέσκεια. Είναι οι ίδιοι εξάλλου, που με ξεχωριστό οίστρο, κρατούν στην αφάνεια, επί ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ, ΞΕΧΩΡΙΣΤΕΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, όπως αυτήν του Ν. Κασομούλη, «ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ».
Από την άλλη μεριά, μήπως σήμανε η ώρα η λυγερόκορμη, χαριτόβρυτη κόρη, που λεύτερη και ανέμελη σέρνει το χορό στα πετρώδη εδάφη, κατά το δημώδες άσμα, να ανοίξει διάπλατα την αγκαλιά της, για να δεχθεί τους ξενιτεμένους ήρωές της; Τους ήρωες της Παλιγγενεσίας του Ελληνικού Έθνους. Σου έρχονται ΣΙΑΤΙΣΤΑ, γιατί στα ξένα «μπεζέρισαν να περπατούν στου κάμπου τα λιοβόρια. Θέλουν « τ’ αψήλου ν’ ανεβούν, ν’ αράξουν θέλουν», κοντά σου Σιάτιστα, στ’ αγριόβραχά σου.
Άνοιξε διάπλατα τη μητρική αγκαλιά σου, στον καίριο χρόνο, και καλωσόρισε τους ήρωες του 1821 για να συνεχίσουν τον αιώνιο ύπνο, στο χώρο της πατρίδας, κοντά στους υπερασπιστές, που σε κράτησαν όρθια, στα αρπακτικά ληστρικά βλέμματα και στις λυσσώδεις Αλβανικές επιδρομές. ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ. ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑ ΣΙΑΤΙΣΤΑ. Ήταν λίγοι, διαλεχτοί, 300 στο σπαθί και χίλιοι στο ντουφέκι. Όμως, να ΄τοι φθάνουν για την ανάσταση οι παλιννοστούντες ξενιτεμένοι ήρωες. Πρώτοι ανηφορίζουν από τις «Μπότσ(ι)κες» για τη σύναξη στο περιβόλι τ’ ουρανού οι εις τα Μητρώα των αγωνιστών του 1821 αναγραφόμενοι Σιατιστείς:
51. Κασομούλης Κώστας (σελ. 58, 1.0008).
Μακεδονία. Έπεσε μαχόμενος, η δε οικογένειά του συνελήφθη αιχμάλωτος. Πρώτη. Αρ. Π.Μ. 2009, Συν. 76.
89. Σιατιστεύς Γεωργ. Αναστάσιος (σελ. αρ. 2839). Μακεδών. Κάτοικος Δωρίδος. Υπηρέτησε κατά τον Αγώνα, παρευρεθείς εις διαφόρους μάχας και πολιορκίας. (Συν. 380). Τάξις, ΕΒΔΟΜΗ (Αξιωματικός).
3. Λασπ(ι)άς Νικόλαος (σελ. 8, αριθ. 69). Μακεδονία. Είς των προκρίτων της Μακεδονίας. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Διατελών πλησίον των κατά τον Αλή Πασσά πασσάδων ειδοποίει τους Έλληνας δια τα κινήματα (κινήσεις) Οθωμανών [κατά] μίαν δε τοιαύτην ειδοποίησιν φωραθείς εφυλακίσθη όθεν διέφυγεν εγκαταλείψας την περιουσίαν του και υπηρέτησε τον αγώνα καθ’ όλον το διάστημα. Δευτέρα.
Ακολουθούν ο ήρωας του Ολοκαυτώματος των Ψαρών, Νιάνιος Τουρούντζιας, ο Συνταγματάρχης Π/Ζ, Ν.Κ. Κασομούλης,ο Μήτρος Κασομούλης, ήρωας της Εξόδου του Μεσολογγίου, ο ανθυπολοχαγός Γεώργιος Κώνστας Κασομούλης, που έπεσε μαχόμενος στη Φθιώτιδα. Ακολουθεί ο Κώνστας Νικολάου Κασομούλης, ενδεδυμένος με τη στολή του Ανθυπολοχαγού της λεύτερης Ελλάδος.
Στην πομπή των ηρώων που πορεύονται προς τη Σιάτιστα προστίθενται δυο γυναίκες.Στο πρόσωπό τους ακτινοβολεί η Γαλήνη του θριάμβου. Γιατί φέρουν μέσα τους σκοτωμένο το δήμιο των ηρώων και την πολύχρονη τυραννία. Είναι οι Σιατιστινές μητέρες του Θεοχάρη Τουρούντζια και των αδελφών Εμμανουήλ, Καστοριέων, των τριών συντρόφων του Ρήγα, από τους εφτά, που συμμαρτύρησαν για τη λευτεριά. Το ανήσυχο βλέμμα τους σηματοδοτεί την προσμονή της δικαίωσης των Αθανάτων στην πατρίδα τους. Στην πάνδημη υποδοχή των ηρώων πρωτοστατούν οι πρόκριτοι, και προπάντων, ο Λογοθέτης και ο Νιόπλιος με τα παλικάρια τους. Τελευταίος κλείνει την πομπή των αθανάτων ο αγωνιστής του ’21, Γιάννης Κώνστα Κασομούλης. Ο ήρωας των μαχών Μονής Δοβρά και Γάστρας. Ο υπερασπιστής της Ιεράς πόλης του Βορρά, Νάουσας. Κρεμασμένο στα στήθη του φέρει ως παράσημο ανδρείας τα τραύματά του, ως ανεξίτηλο ηθικό γέρας του ΙΕΡΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ 1821, ως αιώνια μνήμη του ολοκαυτώματος της Νάουσας. Της ηρωϊκής πόλης της Μακεδονικής γης.
Άκρως τιμητικό το κληροδότημα των θυσιασθέντων Σιατιστέων στον αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Βαρύ όμως προβάλλει και το χρέος της ανταπόκρισης της πατρίδας, της προμαχούσας Σιάτιστας, με πράξεις ίσου αξιολογικού μεγέθους, αντίστοιχο με εκείνο το της θυσίας. Οι ήρωες αυτοί του ’21, αγωνίσθηκαν στη Σιάτιστα, ΝΑΟΥΣΑ, Σέρρες, Βέρμιο, Όλυμπο, Ασπροπόταμο, Τρίπολη, Ναύπλιο, Άργος, Ρούμελη, ΨΑΡΑ, ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ. Περιμένουν τη δικαίωση. Την αναγνώριση.
Η μελέτη που ακολουθεί σχετίζεται άμεσα με τον αγώνα, της εθνεγερσίας του 1821. Έχει όμως ως κεντρικό θέμα τους Κασομούληδες του ’21 και τη Σιάτιστα. Προβάλλεται ως εκ τούτου κυρίαρχος ο στόχος που προσδιορίζει την ερευνητική προσπάθεια να εστιάζεται σταθερά στο σώμα αυτής της θεματικής αντίστοιχα.
Γι’ αυτό η έρευνα άντλησης τεκμηρίων καλύπτει ένα ευρύ φάσμα χρονικού ορίζοντα.Έχω τη γνώμη ότι ο τρόπος με τον οποίο βλέπει κάθε κοινωνία τον εαυτό της είναι όμοιος με εκείνον που καθορίζει το ιστορικό της βλέμμα. Ακριβώς ένα τέτοιο «βλέμμα», του πρώτου και έσχατου εκδότη, μεταγράφει και αποπέμπει το (Χ.φ) του Ν. Κασομούλη στο πυρ το εξώτερο, την αφάνεια, για να συντροφεύει το (Χ.φ.) του άλλου πολέμαρχου, του στρατηγού Μακρυγιάννη, στα αζήτητα επί έτη πολλά. Κατά ατυχή συγκυρία μεταγράφηκε και αυτό από τον ίδιο εκδότη, το 1909.
Όμως από την άλλη μεριά, Ιστορία σημαίνει δημιουργό δύναμη πολιτιστικής πρακτικής. Πράγμα που ερμηνεύεται απλά αναθεωρώ. Ξαναβλέπω. Ανατρέπω. Αυτό πράττοντας προβαίνω στην έκθεση τεκμηρίων με την ελπίδα ότι το μέγεθος της αξίας ή απαξίας αυτών θα αποτιμηθεί από τους αναγνώστες κι ερευνητές. Σκοπός της μελέτης αυτής είναι η αποκάλυψη του εύρους των θυσιών της οικογένειας Κασομούλη και του τόπου γέννησης του Κωνσταντίνου Τζιάμη Κασομούλη και των παιδιών του και η μεγάλη προσφορά της ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑΣ.
Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι διαφωτιστική μια αίτηση και τα συνημμένα της που υποβάλλονται το 1865 από το Γιάννη Κ. Κασομούλη στην Επιτροπή του Αγώνα. Το όλον περιεχόμενό της βλέπει για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας. Ο Κώνστας Τζιάμη Κασομούλης και η οικογένειά του έχουν πατρίδα τη Σιάτιστα. Η συμμετοχή της στον αγώνα του ’21 είναι καθολική. Ο Δήμαρχος Χαλκιδέων επίσης πιστοποιεί τη γέννηση, του Γιάννη Κώνστα Κασομούλη, στη Σιάτιστα.
Το Μάη του 1843, ο Δημήτριος Τζιάμης Καρατάσος, πιστοποιεί ότι ο στρατιωτικός συνεργάτης του πατέρα του στη Νάουσα, ήταν ο ευκατάστατος Σιατιστεύς, Κωνσταντίνος Κασομούλης. Σε άλλο χειρόγραφο του Αγώνα υπογραμμένο, από το Διαμαντή Νικολάου Ολύμπιο και το Δημήτριο Τζιάμη Καρατάσο, εκτυλίσσεται η δράση του Γιάννη, μέχρι την αιχμαλωσία. Φέρεται επίσης να συμμετέχει στον Αγώνα μετά των αδελφών του (Τζιάμη ή Τσιάμη) Μήτρου, Νικολάου, Γεωργίου. Ακολουθεί αναφορά της σύλληψης. Η Κώσταινα Τζιάμαινα, σύζυγος του Κώστα Τζιάμη Κασομούλη, οι δυο κόρες του και ο Γιάννης, αιχμαλωτίζονται από τον εχθρό μετά το θάνατό του στη Νάουσα. Ο συλληφθείς Γιάννης δραπετεύει. Έκτοτε μετέχει στον Ιερό Αγώνα. Μετά την ανάσταση του Γένους υπηρετεί σε ελαφρό τάγμα, της ελεύθερης Ελλάδας, με το βαθμό του λοχία.
Τα αιχμάλωτα μέλη της οικογένειας, Κ. Κασομούλη, λυτρώθηκαν με έγγραφη διαταγή της Οθωμανικής Αρχής, επτά χρόνια μετά το θάνατο του ήρωα, πατέρα. Ο Ρεσίτ πασάς των Ιωαννίνων, εκδίδει την απολυτήρια λυτρωτική διαταγή, το 1829. Λίγο αργότερα, το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας ,δια του προξενείου της Θεσσαλονίκης, αποστέλλει επίσημο έγγραφο στο λοχαγό τότε του Ελληνικού Στρατού, Νικόλαο Κ. Κασομούλη, υπογραμμένο από τον πρόξενο, Άγγελο Μουστοξύδη. Αναφέρεται σ’ αυτό, η φροντίδα του προξενείου για την ασφαλή μετάβαση του Γεωργίου Κώνστα Κασομούλη, αξιωματικού του ελληνικού στρατού, στη Σιάτιστα. Εκεί στο πατρικό αρχοντικό, συνάντησε τις ελεύθερες αδελφές του.
Ως πατρίδα των μελών της Φιλικής Εταιρείας, Κώνστα Κασομούλη και του Νικολάου Κωνσταντίνου Κασομούλη, στον κατάλογο των Μακεδόνων Φιλικών μνημονεύεται η Σιάτιστα.
35. Κασομούλης Νικόλαος του Κώστα. Έμπορος εκ Σιατίστης ετών 23. Εμυήθη αρχομένου του έτους 1821 εν Σμύρνη υπό Μιχαήλ Ναύτη, ιατρού εκ Κρήτης.
36. Κασομούλης Κώστας. Έμπορος εκ Σιατίστης διαμένων προσωρινώς εις Σέρρας, ένθα εμυήθη κατά τας παραμονάς της Επαναστάσεως υπό του υιού του Νικολάου Κασομούλη.
Το (Χ.φ.) Κασομούλη, το έτος 1930, παραδίδεται για έκδοση. Την εκδοτική δαπάνη με απόφασή της αναλαμβάνει η Πάγκειος Επιτροπή. Σ’ αυτήν, πατρίδα του Ενθυμηματογράφου προβάλλει η Σιάτιστα. Από το ίδιο έτος, στα ΓΑΚ Αθηνών, φιλοξενείται επιστολή του Κώστα Ανδρέου. Ο ανεψιός από αδελφό, της Μαριγώς Κασομούλη, ρωτήθηκε και απάντησε, ότι ο Νικόλαος Κασομούλης κατήλθεν στον Αγώνα από τη Σιάτιστα, με πολλούς συμπατριώτες του.
Εξάλλου και η ομάδα διερεύνησης και συλλογής στοιχείων, για την έκδοση του χειρογράφου Κασομούλη, αποδέχεται ως πατρίδα του Ν.Κ.Κ., τη Σιάτιστα. Ο Α΄ Τόμος των Στρατιωτικών Ενθυμημάτων εκδίδεται και κυκλοφορεί το 1939. Το ίδιο έτος ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Ακαδημίας, Αντώνιος Κεραμόπουλος, δηλώνει στην ομήγυρη των Ακαδημαϊκών ότι: «ο συγγραφέας των Στρατιωτικών Ενθυμημάτων, εγεννήθη εις την πετρήεσσαν Σιάτισταν της Δυτικής Μακεδονίας εκ πατρός Σιατιστέως…».
Η Πάγκειος Επιτροπή το 1940 ανακοινώνει, ότι το (Χ.φ.) των «Στρατιωτικών Ενθυμημάτων» περιήλθε στην κυριότητα του Παγκείου Ιδρύματος. Ανάγκασε τον οικειοποιηθέντα το χειρόγραφο εκδότη, να το παραδώσει. Και στην ανακοίνωση αυτή αναδύεται ως πατρίδα του Κασομούλη η Σιάτιστα. Η Πάγκειος Επιτροπή παραχωρεί δωρεάν, το υπό την ιδιοκτησίαν του Παγκείου Ιδρύματος (Χ.φ.) Κασομούλη, σε «κοινόχρηστο αρχείο». Στο αρχείο του Μπενάκειου Ιδρύματος. Το 1946.
Αλλά το χειρόγραφο Ν. Κασομούλη είδε το φως των αναγνωστηρίων τον Οκτώβρη του 2006. Παρήλθαν 176 έτη από την ημέρα έναρξης της συγγραφής του. Το (Χ.φ.) Κασομούλη, το χρονικό αυτό διάστημα, δεν ήταν επισκέψιμο και αναγνώσιμο. Σε καμιά βιβλιοθήκη. Σε κανένα κοινόχρηστο αρχείο. Οι ερευνητές, οι μελετητές, οι απλοί αναγνώστες στερήθηκαν το μέγα δικαίωμα της προσέγγισης και ανάγνωσης της πρωτογενούς αυτής πηγής. Υποχρεωτικά το γνώρισαν δια του μεσάζοντος εκδότη και των ποικιλόμορφων παρεμβάσεων της μεταγραφής του. Αυτές που στιγμάτισαν οι ειδικοί και έκπληκτοι αντίκρισαν οι μελετητές. Τα ίχνη σύλλησης και σκύλευσης παραμένουν εμφανή. Ανεξίτηλα. Αιώνιο στίγμα κατά του πολιτισμού μας.
Η εμφάνιση όμως του (Χ.φ.), θέτει τέλος στις παρεμβάσεις όλων των τύπων, που διενήργησαν μέχρι σήμερα επί του ασφαλούς επιτήδειοι και δόλιοι κονδυλοφόροι, εκμεταλλευόμενοι τη μακρόχρονη απουσία του. Με αυτό, άμεσα επισφραγίζεται η καθολική συμμετοχή των Κασομούληδων, στην Επανάσταση του ’21, και αναδεικνύεται ως τόπος γέννησης και πατρίδας τους, η Σιάτιστα. Πατρίδα του δηλώνει και θεωρεί τη Σιάτιστα και ο αγωνιστής του ’21, ο αγνοημένος συγγραφέας των «Στρατιωτικών Ενθυμημάτων», Ν.Κ. Κασομούλης, Συνταγματάρχης Π/Ζ, με πλούσια στρατιωτική δράση. Ήταν παρών και μετείχε ενεργά σε όλες τις επικές συγκρούσεις και μάχες του ΙΕΡΟΥ ΑΓΩΝΑ, από το 1821 έως το 1829, στην Πέτρα της Βοιωτίας.
«Επί των μαχών Κασάνδρας στρατολογήσας εις την πατρίδα μου μυστικά μετέβην εις Όλυμπον. Ευρέθην εις τινας μάχας Κασάνδρας και εις την τελευταίαν της εφόδου των Ελλήνων εις Τρίπολιν Πελοποννήσου. Ευρέθην εις μίαν μάχην εντός του Ναυπλίου με τους πολιορκητάς». Η στρατολόγηση έγινε στη Σιάτιστα, από την οποία αναχωρεί την πρώτη Σεπτεμβρίου 1821, με εκστρατευτικό σώμα 25 Σιατιστέων.
Με τον προσωπικό του αγώνα ο εκ Σιατίστης της Δ. Μακεδονίας, Νικόλαος Κώνστα Κασομούλης, Συνταγματάρχης Π/Ζ, του Ελληνικού Στρατού, με διακεκριμένη συμμετοχή στον Ιερό Ξεσηκωμό, ζέστανε την αποσταμένη ελπίδα για λευτεριά του υπόδουλου Έθνους, της Μακεδονίας, της Σιάτιστας.
Ως συγγραφέας όμως ο Ν.Κ.Κ, ο εκ Σιατίστης της Δυτικής Μακεδονίας ορμώμενος κληροδότησε στο Ελληνικό Έθνος, έργο αθάνατο, περισπούδαστο για τον πολιτισμό. Τα κατά δική του γραφή «ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ». Μήπως ήρθε η ώρα της υπέρβασης; Δηλαδή, η Πάγκειος Επιτροπή που παραχώρησε το Χειρόγραφο, Δωρεάν, με απόφασή της στο κοινόχρηστο αρχείο του Μπενάκειου Ιδρύματος το 1946, να μεριμνήσει για την αποστολή αντιγράφων στα ΓΑΚ και στις Βιβλιοθήκες της πατρίδας;
Μήπως στους αποδέκτες αντίγραφου του χειρογράφου πρέπει να είναι η ΕΒΕ (Εθνική Βιβλιοθήκη Ελλάδας); Κορυφαία πράξη, ως στοχεύουσα στη μείωση του ελλείμματος του πολιτισμού «εν Ελλάδι.» Μερικοί όμως, δυσπραγούντες πολυπράγμονες, το προβάλλουν σε κάθε ευκαιρία, με στόμφο και αυταρέσκεια. Είναι οι ίδιοι εξάλλου, που με ξεχωριστό οίστρο, κρατούν στην αφάνεια, επί ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ, ΞΕΧΩΡΙΣΤΕΣ ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, όπως αυτήν του Ν. Κασομούλη, «ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ».
Από την άλλη μεριά, μήπως σήμανε η ώρα η λυγερόκορμη, χαριτόβρυτη κόρη, που λεύτερη και ανέμελη σέρνει το χορό στα πετρώδη εδάφη, κατά το δημώδες άσμα, να ανοίξει διάπλατα την αγκαλιά της, για να δεχθεί τους ξενιτεμένους ήρωές της; Τους ήρωες της Παλιγγενεσίας του Ελληνικού Έθνους. Σου έρχονται ΣΙΑΤΙΣΤΑ, γιατί στα ξένα «μπεζέρισαν να περπατούν στου κάμπου τα λιοβόρια. Θέλουν « τ’ αψήλου ν’ ανεβούν, ν’ αράξουν θέλουν», κοντά σου Σιάτιστα, στ’ αγριόβραχά σου.
Άνοιξε διάπλατα τη μητρική αγκαλιά σου, στον καίριο χρόνο, και καλωσόρισε τους ήρωες του 1821 για να συνεχίσουν τον αιώνιο ύπνο, στο χώρο της πατρίδας, κοντά στους υπερασπιστές, που σε κράτησαν όρθια, στα αρπακτικά ληστρικά βλέμματα και στις λυσσώδεις Αλβανικές επιδρομές. ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ. ΠΡΟΜΑΧΟΥΣΑ ΣΙΑΤΙΣΤΑ. Ήταν λίγοι, διαλεχτοί, 300 στο σπαθί και χίλιοι στο ντουφέκι. Όμως, να ΄τοι φθάνουν για την ανάσταση οι παλιννοστούντες ξενιτεμένοι ήρωες. Πρώτοι ανηφορίζουν από τις «Μπότσ(ι)κες» για τη σύναξη στο περιβόλι τ’ ουρανού οι εις τα Μητρώα των αγωνιστών του 1821 αναγραφόμενοι Σιατιστείς:
51. Κασομούλης Κώστας (σελ. 58, 1.0008).
Μακεδονία. Έπεσε μαχόμενος, η δε οικογένειά του συνελήφθη αιχμάλωτος. Πρώτη. Αρ. Π.Μ. 2009, Συν. 76.
89. Σιατιστεύς Γεωργ. Αναστάσιος (σελ. αρ. 2839). Μακεδών. Κάτοικος Δωρίδος. Υπηρέτησε κατά τον Αγώνα, παρευρεθείς εις διαφόρους μάχας και πολιορκίας. (Συν. 380). Τάξις, ΕΒΔΟΜΗ (Αξιωματικός).
3. Λασπ(ι)άς Νικόλαος (σελ. 8, αριθ. 69). Μακεδονία. Είς των προκρίτων της Μακεδονίας. Μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Διατελών πλησίον των κατά τον Αλή Πασσά πασσάδων ειδοποίει τους Έλληνας δια τα κινήματα (κινήσεις) Οθωμανών [κατά] μίαν δε τοιαύτην ειδοποίησιν φωραθείς εφυλακίσθη όθεν διέφυγεν εγκαταλείψας την περιουσίαν του και υπηρέτησε τον αγώνα καθ’ όλον το διάστημα. Δευτέρα.
Ακολουθούν ο ήρωας του Ολοκαυτώματος των Ψαρών, Νιάνιος Τουρούντζιας, ο Συνταγματάρχης Π/Ζ, Ν.Κ. Κασομούλης,ο Μήτρος Κασομούλης, ήρωας της Εξόδου του Μεσολογγίου, ο ανθυπολοχαγός Γεώργιος Κώνστας Κασομούλης, που έπεσε μαχόμενος στη Φθιώτιδα. Ακολουθεί ο Κώνστας Νικολάου Κασομούλης, ενδεδυμένος με τη στολή του Ανθυπολοχαγού της λεύτερης Ελλάδος.
Στην πομπή των ηρώων που πορεύονται προς τη Σιάτιστα προστίθενται δυο γυναίκες.Στο πρόσωπό τους ακτινοβολεί η Γαλήνη του θριάμβου. Γιατί φέρουν μέσα τους σκοτωμένο το δήμιο των ηρώων και την πολύχρονη τυραννία. Είναι οι Σιατιστινές μητέρες του Θεοχάρη Τουρούντζια και των αδελφών Εμμανουήλ, Καστοριέων, των τριών συντρόφων του Ρήγα, από τους εφτά, που συμμαρτύρησαν για τη λευτεριά. Το ανήσυχο βλέμμα τους σηματοδοτεί την προσμονή της δικαίωσης των Αθανάτων στην πατρίδα τους. Στην πάνδημη υποδοχή των ηρώων πρωτοστατούν οι πρόκριτοι, και προπάντων, ο Λογοθέτης και ο Νιόπλιος με τα παλικάρια τους. Τελευταίος κλείνει την πομπή των αθανάτων ο αγωνιστής του ’21, Γιάννης Κώνστα Κασομούλης. Ο ήρωας των μαχών Μονής Δοβρά και Γάστρας. Ο υπερασπιστής της Ιεράς πόλης του Βορρά, Νάουσας. Κρεμασμένο στα στήθη του φέρει ως παράσημο ανδρείας τα τραύματά του, ως ανεξίτηλο ηθικό γέρας του ΙΕΡΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΟΥ 1821, ως αιώνια μνήμη του ολοκαυτώματος της Νάουσας. Της ηρωϊκής πόλης της Μακεδονικής γης.
Άκρως τιμητικό το κληροδότημα των θυσιασθέντων Σιατιστέων στον αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Βαρύ όμως προβάλλει και το χρέος της ανταπόκρισης της πατρίδας, της προμαχούσας Σιάτιστας, με πράξεις ίσου αξιολογικού μεγέθους, αντίστοιχο με εκείνο το της θυσίας. Οι ήρωες αυτοί του ’21, αγωνίσθηκαν στη Σιάτιστα, ΝΑΟΥΣΑ, Σέρρες, Βέρμιο, Όλυμπο, Ασπροπόταμο, Τρίπολη, Ναύπλιο, Άργος, Ρούμελη, ΨΑΡΑ, ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ. Περιμένουν τη δικαίωση. Την αναγνώριση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου