Ο Αρχιστράτηγος Καραϊσκάκης ταπεινώνει τον Αρχιστράτηγο Κιουταχή και τον Ομέρ Πασά.

Μάχη του Χαϊδαρίου, πλησίον Αθηνών.

Συναθροισθέντων τεσσάρων σχεδόν χιλιάδων Ελλήνων καί χιλίων διακοσίων τακτικών οδηγούμενων παρά του χιλιάρχου Φαβιέ Γάλλου, αποφάσισαν ό Καραϊσκάκης συναινέσει και τών λοιπών οπλαρχηγών νά δοκιμάση κατ΄ αρχάς τήν τύχην της αρχηγίας του εκστρατεύων κατά του ισχυρού πολιορκητού τών Αθηνών Θέσιν άρμοδιωτέραν καί συμφέρουσαν νά δχυρωθώσιν, έκλεξαν τό περιβόλι Χαϊδάρι καλούμενον, κείμενον δέ κατά τό δυτικοβόρειον, μεταξύ έλαιώνος καί του όρους του, τω αυτώ σχεδόν διαστήματι απέχοντος της Έλευσίνος και Άθηνών, δπερ Κορυδαλός τό πάλαι έκαλείτο· κατά τήν πέμπτην λοιπόν του Αυγούστου μετά τήν δύσιν του ηλίου έστράτευσαν διαβάντες διά τών στενωπών του Κορυδαλού· φθάσαντες περί τά μέσα της νυκτός κατέσχον τόν περίβολον του Χαϊδαρίου, ανήγειραν ταυτοχρόνως καί δύο όχυρώματα εις τους πλησιέστερους λόφους, τό μέν άπό τό μεσημβρινόν, τό δέ άπό τό βόρειον μέρος· μετά τήν άνατολήν του ηλίου έφάνησαν εξερ­χόμενοι του έλαιώνος έως τρεις χιλιάδες πεζοί καί χίλιοι ίππείς διευθυνόμενοι κατ' αυτών· έκ τών Ελλήνων μόλις τό τρί­τον μέρος έφανερώθη, οί λοιποί έκρύβησαν εις τόν περίβολον, δχυρώματα καί πρόποδας του Κορυδαλού· πλησιάσαν τό ιππικόν πολύ άραιόν, ίστατο θεωρόν χωρίς νά δείξη τι σημείον μά­χης, ό Φαβιέρος τοποθετημένος ών έκ του έξωθεν μεσημβρινού μέρους του περιβόλου, ίδών αυτούς ισταμένους καί κατασκόπου μάλλον, ή πολεμιστοΰ έκτελούντας έργον, έρριψε κατ' αυτών δύο σφαίρας κανονίων· οί "Ελληνες, νομίσαντες ότι τό σημείον της μάχης εδόθη, ώρμησσν έκ συμφώνου άπαντες μέ τά ξίφη εις τάς χείρας· οί Τούρκοι, πυκνώσαντες αμέσως τό σώμα, παρατά ξαντες τό ίππικόν, τό ήμισυ έκ του δεξιού και τό άλλο έκ τού αρι­στερού μέρους του πεζικού, ήρξαντο νά πυροβολώσι κατά τών Ελλήνων ούτοι έπιτεθέντες πρός τό δεξιόν κέρας τό έβίασον νά ένωθή μέ τούς πεζούς· έκ του έτέρου έκινήθη και ό Φαβιέρος μέ τό τακτικόν κατ' αυτών οί Τούρκοι ή διά δειλίαν, ή κατ΄ άνωτέραν διαταγήν, χωρίς άλλην άνθίστασιν έτράπησαν εις φυγήν, ό Φαβιέρος έτρεχε διώκων αυτούς, άλλ' ό Αρχηγός διέ­ταξε νά οπισθοδρμήση· διότι τό στρατόπεδον του Κιουταχή ου μόνον υπήρχε πλησίον άλλά καί ή θέσις του Έλαιώνος ήν επι­κίνδυνος είς τούς 'Ελληνας διά τό εύρύχωρον του πεδίου· έπιστρέψαντες τροπαιοφόροι κατέλαβαν έκ νέου τά όχυρώματα καί τόν περίβολον Χαϊδάρι· τό εσπέρας συμβούλιον πολεμικόν συστηθέν ενέκρινε νά μεταβώσι καί όχυρωθώσι τήν νύκτα εις τόν Πειραιά, δπου έχοντες τήν θάλασσαν έλευθέραν έλάμβανον τροφάς καί πολεμεφόδια διά τό στρατόπεδον· μόνος ό Φαβιέρος, έδείχθη έναντίος καί μέχρι τέλους άκατάπειστος είς τό διαληφθέν σχέδιον προτείνων, δτι είναι ικανός νά νικήση τόν έχθρόν καί είς τήν οποίαν ευρίσκεται θέσιν βλέπων τήν ίσχυρογνωμίαν του ό Αρχηγός διέταξε νά κατασκευασθή εν όχύρωμα έπί τίνος λόφου κειμένου μεταξύ Χαϊδάρι καί έλαιώνος Αθηνών· τύτο ώς πλησιέστερον είς τόν έχθρόν έμελλε νά δοκιμάση καί τήν πρώτην έπίθεσίν του καί ώς μακράν άπέχον τών άλλων όχυρωμάτων δεν ελάμβανε τινά έπικουρίαν έν καιρώ μάχης, μάλιστα ή κυρίευσίς του έπαπείλει τήν φθοράν δλου του στρατοπέδου· διέταξε λοιπόν τόν όπλαρχηγόν Δημήτριον Λέκα Άθηναίον έχοντα ύπ' όδηγίαν του υπέρ τούς εκατόν στρατιώτας Αθη­ναίους, νά κατασκευάση τό όχύρωμα δι' δλης εκείνης της νυ­κτός περαιωθέντος προ της ανατολής του ηλίου διετάχθησαν ο,τε Περραιβός και Στέφανος Βούλγαρης, μετά τών ύπ' όδη­γίαν αυτών, διακοσίων έξήκοντα δντων απάντων, νά εμβωσι καί ύπερασπίσωσιν αυτό.
Τήν έπιούσαν, ήτις ήν ογδόη του Αυγούστου μηνός, ήμέρα Κυριακή, έν ώ αί ακτίνες του ήλίου έπιβαίνουσαι τοΰ Ύμηττίου δρους έφώτιζαν τάς κορυφάς του Κορυδαλού, έφάνη έξερχόμενον του έλαιώνος εν σώμα πεζικού καί ιππικού στρατεύματος, τό μεν πεζικόν έξ οκτώ συγκείμενον χιλιάδων, εχον έπί κεφα­λής τόν Κιουταχήν, τό δέ ίππικόν έκ δύο, όδηγούμενον τότε πα­ρά του Όμέρ Πασά Καρύστου- δ πρώτος παραλαβών τήν δεξιάν πτέρυγα έπλησίασε μέ τό πεζικόν είς τό πρώτον όχύρωμα, ό δεύτερος μέ τό ίππικόν τήν άριστεράν· ό Αρχηγός έξελθών του περιβόλου περιήρχετο δλα τά όχυρώματα ένθαρρύνων τούς Έλληνας, προσκαλών έκαστον είς φιλοτιμίαν, άναμιμνήσκων τάς προλαβούσας άνδραγαθίας του ή πατραγαθίας· ό Φαβιέρος άνευ τινός διαταγής του Άρχηγού προέπεμψε τριακόσιους τα­κτικούς νά κτυπήσωσι τό ίππικόν, τό όποιον άναβαίνον ένα όμαλόν καί επιμήκη λόφον έμελλε νά διευθυνθή κατά του περι­βόλου, καί άν άλλην βλάβην δέν ήθελε δυνηθή νά προξενήσει είς τους Έλληνας ιδιαιτέραν, ήλπιζε τουλάχιστον νά τους εμ­ποδίση άπό τό νά δώσωσι βοήθειαν είς τό προμνησθέν όχύρωμα του Περραιβού' πορευομένων των δύο τούτων σωμάτων, δέν έ­βλεπε τό εν τό άλλο διά τό ύψος του λόφου' δταν δέ παρεγένοντο αμφότερα συγχρόνως είς την κορυφήν, έστάθησαν εκ­στατικά καί ακίνητα διά τό άπροσδόκητον της απαντήσεως· ό αξιωματικός Έλλην προλαβών διέταξε νά πυροβολήσωσιν, οί Τούρκοι, μολονότι μέ τόν πρώτον πυροβολισμόν έφονεύθησαν εν­νέα, άντεπυροβόλησαν καί αυτοί ταυτοχρόνως πληγώσαντες τρεις εκ τού τακτικού, συμπεριλαμβανομένου καί του αξιωματι κού, δστις καίτοι πληγωθείς τόν μηρόν έφώναζε πύρ, πύρ· ό έσχατος στοίχος άντί νά μιμηθή τών πρώτων τό παράδειγμα έπραξε τό εναντίον, τραπείς άναισχύντως εις φυγήν, επομένως δέ καί oi πρό αυτού. Ίδών ό Πασάς τήν άπροσδόκητον όπισθοδρόμησιν τού τακτικού ώρμησεν άφόβως κατ΄ αυτού, ώστε εις διάστημα δέκα λεπτών της ώρας έθυσίασε δεκαοκτώ, καί δεκαέξ συνέλα­βε ζώντας· είς ταύτην τήν περίστασιν ό Συνταγματάρχης Φα­βιέρος ού μόνον τού πολέμου, άλλά καί της φιλανθρωπίας τά χρέη παρέβη, διότι έν ώ πρό οφθαλμών του έθυσιάζοντο καί ήχμαλωτίζοντο οί συναγωνισταί του, καί έν ώ διετάχθη εγκαί­ρως άπό τόν Άρχηγόν νά τούς σώση, αυτός έθεώρει ώς κωμικόν, τό τραγικόν συμβάν· όργισθείς ένεκα τούτου ό Αρχηγός ώρμησε προσωπικώς μέ διακόσιους στρατιώτας κατά του ιππι­κού, τό όποίον είχε πλησιάσει είς τά όχυρώματα καί διά νά άποφύγη τόν κίνδυνον, στρέψαν τά νώτα διευθύνθη είς τόν άρ­χηγόν του ψάλλον έπινικίους ύμνους. Έπαρθέντες διά τούτο, αμέσως έκινήθησαν πανστρατιά κατά του όχυρώματος του Περ­ραιβού· άλλόκοτον έφάνη τό κίνημά των· διότι συνέτρεχε τό ίππικόν μεμιγμένον μέ τό πεζικόν, έκτος τών σημαιοφόρων, οίτινες έπροπορεύοντο πέντε σχεδόν βημάτων μακράν τών άλλων ό Περραιβός διέταξε νά τούς άφήσωσι νά πλησιάσουν χωρίς νά τολμήση τις να πυροβολήση, παρ' δταν ό ίδιος δώση τό σημείον της μάχης μέ τήν εύκαίρωσιν τού ιδικού του πυροβόλου, ό δε πυροβολισμός νά γίνεται τότε αδιάκοπος, εύστοχος καί πρός ζημίαν μάλλον τών σημαντικών, καί σημαιοφόρων· υπερήφανος καί τρομακτική γέγονεν ή έφόρμησις τών Τούρκων, άλλ' ή αν­δρεία άνθίστασις των Έλλήνων διά δέκα λεπτών κρίσιμον συμβολήν έταπείνωσεν τήν άλαζονείαν των· ούκ ολίγον συνετέλεσεν διά τήν νίκην καί ό θάνατος τού ιππάρχου, συγγενούς δντος του Αρχιστρατήγου Κιουταχή· διότι τόσην λύπην καί δειλίαν ένέσπειρεν είς τό στράτευμα ώστ' αμέσως οπισθοδρόμησετό ίππικόν, επομένως δέ και τό πεζικόν· ή απροσδόκητος ακα­ριαία όπισθοδρόμησις τοΰ έχθρού ώδήγησε τόν Περραιβάν νά νράψη παρευθύς εις τόν Αρχηγόν Καραϊσκάκην, ώς εφεξής.
«Γενναιότατε Αρχηγέ!
Είδες φανερά ταύτην τήν στιγμήν τήν τρομεράν όρμήν, καί άπροσδόκητον όπισθοδρόμησιν τού έχθρού· δια νά κερδίσωμεν πληρεστάτην τήν νίκην, στοχάζομαι δτι συμφέρει νά κινηθή παρευθύς τό ήμισυ του τακτικού μαζί μέ τό τρίτον μέρος του άτάκτου έκ δεξιών, και τό αλλο παρομοίως έξ ευωνύμων· ή δέ γενναιότης σου ενωθείς μεθ' ημών νά σχηματίσωμεν τό κέντρον, καί ούτως έκ συμφώνου νά όρμήσωμεν κατά τού εχθρού πριν όχυρωθή, διότι ήρχισε νά σκάπτη, και όχυρούται.
8 Αυγούστου, 1826 Χαϊδάρι.
Ό Περραιβός».
«Στρατηγέ Περραιβέ ;
"Μου ήρεσεν ή γνώμη σου, και είμαι σύμφωνος, αδελφέ, δι΄ δσα γρά­φεις έπροσκάλεσα μάλιστα ευθύς τον Συνταγματάρχην Φαβιέρον, άνέγνωσα τό γράμμα σου· ώλλ' αυτός μ΄ άπεκρίθη άποτόμως ούτω «σεις κάμετε τά Εδικά σας σχέδια, και έγώ θά κάμω τά ιδικά μου·» τούτους τούς λόγους ειπών επέστρεψεν εις τήν χιλιαρχίαν του χωρίς νά είπη, ή άκούση αλλο τι περισσότερον.
»Άδελφέ ! ή σημερινή ανδρεία καί άνθίστασις τοΰ όχυρώματός σας έσωσεν δλον τό στρατόπεδον· Εδωκε και ευτυχή αρχήν της αρχηγίας μου· επιθυμώ νά μιμηθώσι και δλα τ΄ άλλα όχυρώματα τό παράδειγμά σας, και τότε ή νίκη θέλει σαλπίσει υπέρ Ελλήνων. Βάστα, αδελφέ, και ελπίζω πρός τάς δέκα ώρας νά καταπείσω και τους επίλοιπους οπλαρ­χηγούς, διά νά πραγματοποιήσωμεν τό ρηθέν σχέδιον. — υγίαινε. 8 Αυγούστου 1826, Χαϊδάρι.
Ό αδελφός και Άρχηγός Γ. Καραϊσκάκης»