"Είδομεν μέχρι τούδε τον άνθρωπον, όστις άγρυπνος άντεπαρετάττετο εναντίον των ισχυρό τερων εξωτερικών έχθρών, τού Άλή Πασά, λέγομεν, της πολιτικής των Άγγλων και της Τουρ κικής Εξουσίας. Άλλ' αυτός ό άνθρωπος, εμπνεόμενος άπό τον ίδιον ζήλον, ένησχολείτο συγχρόνως εις την κατάπαυσιν των αναφυομένων εσωτερικών κινδύνων, μεγαλήτερος τών οποίων ύπήρχεν ή διαίρεσις εκείνων, όσους ή Άρχή τών Φιλικών δεν συγκατηρίθμησεν εις την Πελοποννησιακήν Έφορίαν. Ένώ, άφ' ενός μέρους υπερβολή πατριωτισμού και μετριότης πείρας πραγμάτων ώθεί την μέσην τάξιν εις κινήματα άσυλλόγιστα πολλάκις· ενώ άφ' ετέρου έλλειψις νοός και πλεονασμός έκδικήσεως έκαμον άχαλίνωτον την τρίτην πάντοτε τό όλον τών μονίμων ελπίδων συνεκεντρώνετο εις έκείνην τών προκρίτων συνηνωμένων. Άν ό συγγραφεύς άνέφερεν εν παρόδω τον κίνδυνο ν τούτον, κατά τήν οποίαν ελαβεν αρχήν εις τήν συγγραφήν του, νομίζομεν, ότι τον άνεπτύξαμεν ημείς εις τό περί τής Φιλικής Εταιρίας Δοκίμιον (σελ. 146-148).
Μόλις έσυστήθη ή Εφορία, μόλις οί διηρημένοι διά λόγους πολιτικούς πρόκριτοι ήρχισαν νά δί-δωσι και νά λαμβάνωσι χείρα ενώσεως κάί ειλικρίνειας, τά βίαια όμως τής Εταιρείας κινήματα, τά προτρεπτικά γράμματα τής Αρχής, αί ενθουσιαστικοί προκηρύξεις τοΰ Ύψηλάντου, ό απεσταλμένος αντιπρόσωπος του Γρηγόριος Δικαίος κάί τής Εξουσίας ή ύποπτος διαγωγή δίδουσιν εις τά πνεύματα νέον ρουν, κάί εις τά πράγματα νέαν φάσιν. Ταύτα προκαλούσι τήν γενικήν κάί τελειωτικήν σύσκεψιν τών Πελοποννησίων, ή τήν εν Βοστίτση μυστικήν συνέλευσιν τών Εταίρων αρχιερέων, προκρίτων κάί εμπόρων. Άν και έδείκνυεν αύτη χαρακτήρα μερικόν ως προς τους τύπους, ήτον όμως ή Εθνική Συνέλευσις όλης τής Ελλάδος ώς προς τήν ούσίαν. Ή Στερεά και αί νήσοι, δορυφόροι τής κεντρικής Χερσοννήσου, άνέτεινον τά όμματα των είς τάς αποφάσεις τών Πελοποννησίων οί δέ Πελο-ποννήσιοι ήθελον, ό,τι δίκαιον και φρόνιμον ένέκρινεν ή προϊσταμένη μερι τών πολιτικών και αρχιερέων. Τού Πολέμου ή άρχή αποδεικνύει τούτο.
Τής τοιαύτης Συνελεύσεως τήν πρώτην αίτίαν και τό πρώτον πρόσωπον βλέπομεν είς τον Γερμανόν. Είς τάς παρατηρήσεις, είς τάς προτάσεις του ή Συνέλευσις συμφωνεί και αποφασίζει. Αί παρατηρήσεις του έδειξαν τον σύννουν πολιτικόν, αί προτάσεις του τον πατριώτην, όχι τής φαντασίας, άλλά τής καρδίας. Ό λόγος ήτο περι τής τύχης ολοκλήρου τού "Εθνους. Και είδομεν, ότι, άν κάί ή τουρκική εξουσία, αδυσώπητος πλέον, δεν έδιδε καιρόν ενεργείας τινός ώς προς τάς γενομένας αποφάσεις άν κάί οί πρόκριτοι τής' Υδρας, συνιστώσης τό εν τρίτον τής ελληνικής δυνάμεως, έδειξαν τήν μεγαλητέραν άπέχθειαν είς τήν περί Πολέμου ίδέαν, μή θελήσαντες νά άκροασθώσι καν τον άπεσταλμένον Σπυρίδωνα Χαραλάμπου , άν καί οί περισσότεροι εκ τών συνελθόντων είς τήν Βοστίτσαν, δειλιάσαντες μάλλον, έπραξαν όλον τό εναντίον διά τής εισόδου των είς τήν Τριπολιτσάν άν κάί ό ήγεμών τής Σπάρτης, τό στοιχείον πολλής ελπίδος, κατέστη ανεξήγητος διά τής αποστολής τού υίού του εις τήν ιδίαν πόλιν άν κάί δεν υπήρχε συνεννόησις τακτική μετά τής Στερεάς, κάί τούτο έδειξεν ή βραδεία κίνησις τής Αιτωλίας κάί Ακαρνανίας άν τέλος πάντων μήτε προπαρασκευαί, εφοδίων, χρημάτων καί τροφών ύπήρχον, μήτε έγνωρίζετο ή έξοδος του Ύψηλάντου είς τό Ίάσιον είδομεν όμως, ότι πρώτος μετά τού Ανδρέου Ζαΐμη κάι Ανδρέου Λόντου ό Μητροπολίτης Γερμανός απεφάσισε νά προσφερθή ολοκαύτωμα είς τον βωμόν ενός κινήματος άπηλπισμένου μέν, άλλά προτιμώμενου πλέον άπό τήν προφανή σφαγήν τής άξιολογωτέρας του Έθνους μερίδος, τήν πικροτάτην όπισθοδρόμησίν του έν γένει, κάί τήν έλεεινήν καταδίκην του είς τά πολυχρόνια δεσμά τής αμηχανίας. Είδομεν, ότι ό Γερμανός και οί σύντροφοι τής τύχης του, άποφυγόντες τήν είσοδόν των είς Τριπολιτζάν, έσπρωξαν τά πράγματα παρά τό χείλος τής κρίσεως, έξηγρίωσαν τήν Έξουσίαν διά τών είς Κατζάναις, τό Λιβάρτζι και τό Φενεόν γενομένων εκτάκτων προσβολών, και ούτω τά μικρά τών Τούρκων κινήματα κατά τάς Πάτρας δίδουσι τό σημείον του μεγάλου μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων Πολέμου τή 21η Μαρτίου 26 τών 1821. ημέρα Τετάρτη, ώρα τρίτη μετά μεσημβρίαν. Πρώται άρα αί Πάτραι ήρχισον τον Πόλεμον κατά την Μεσημβρινήν Ελλάδα, κάΙ τελευταίαι άπ' όλην την Πελοπόννησον ήλευθερώθησαν, διότι το πρώτιστον κίνημα των έπόμενον ήτο νά ελκύση εναντίον των την όργήν και την έπιβουλήν ξένων τινών, ώς θέλομεν αποδείξει.
Ποία δόξα αθάνατος συνοδεύει το μνημόσυνόν σου, Ίερώτατε και διά την έπαγγελίαν σου και διά τον πατριωτισμόν σου Μητροπολίτα! Ποία τιμή συνοδεύει το μνημόσυνόν υμών, ώ ίεραί σκιαί του Ιωάννου Παπαδιαμαντοπούλου και τόσων άλλων! Φερώνυμος του Προδρόμου της παγκοσμίου σωτηρίας ήχησας, ώ Ιωάννη! Πρώτος τήν σάλπιγγα του Πολέμου άπό της οικίας σου, κατά της οποίας οί νέοι Φαραώ της Ελλάδος· αύται της ανθρωπίνου προόδου αί μάστιγες, ώρμησαν μαινόμενοι, διά νά λάβωσι τήν κεφαλήν σου, και νά τήν προσφέρωσιν επί πίνακος εις τον νέον Ήρώδην του Βυζαντίου.
Ό Μητροπολίτης Γερμανός ρίπτεται εις τό μέσον της Επαναστάσεως ευθύς, στηρίζων τά πρώτα βήματα της. Διά τήν φρόνησιν καϊ τήν έλληνικήν καρδίαν του απολαύων άπό όλους σέβας ίδιαίτερον, φαίνεται προηγούμενος και εις τάς στρατιωτικάς επιχειρήσεις κάί εις τάς πολιτικάς ενεργείας, γινόμενος τά πάντα τοις πάσι διά τήν έλευθερίαν της Πατρίδος. Ό Γερμανός διεύθυνε παντού προκηρύξεις, προσκαλών εις τήν συμμετοχήν της Επαναστάσεως τους μή όπλισθέντας έτι λαούς. Προκηρύξεις περί βοηθείας άπέστειλεν είς τήν Έπτάνησον, ήτις πάντοτε εμπνευσμένη αισθήματα ελευθερίας, και άφ' εαυτής όργώσα είς στάδιον παρόμοιον, ένθουσιαάται ήδη κινούμενη αμέσως εις βοήθειαν. Συλλέξας ό Γερμανός ευθύς τους έν Πάτραις ίστοτύπους, ήτοίμασε μίαν ποσότητα σημαιών και τάς διένειμεν είς τήν Πελοπόννησον και εις τήν Στερεάν. Διά τήν μεσολαβούσαν ελλειψιν των τροφίμων, προκειμένης τόσης ανωμαλίας, απολύει εξ ανάγκης τους στρατιώτας άπό τό καθήκον της νηστείας ευλογεί κάί, εμψυχώνει τους ανδρείως αγωνιζόμενους πρώτος μετά τών άλλων αναγγέλλει επισήμως προς τους έν Πάτραις Προξένους τών Δυνάμεων τήν Έλληνικήν Έπανάστασιν και τό παράδειγμα τούτο ακολουθεί παραπόδας ό Π. Μαυρομιχάλης, προκηρύττων περί αυτής άπό τάς Καλάμας προς όλον τον χριστιανικόν κόσμον. Κατά τήν Πελοπόννησον, τήν λοιπήν Ελλάδα και όλην τήν Ευρώπη φαίνεται πρώτον ήδη ή σφραγίς τήν οποίαν έχάραξεν ούτος έχουσαν τον Σταυρόν, κύκλον δάφνης κάί έπιγραφήν, τήν πλέον τιμαλφή, «ΣΦΡΑΓΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ»· έπιγραφήν, τήν οποίαν άπεδέχθησαν κάί ή Ήλις κάί άλλαι έπαρχίαι. Του Γερμανού ό ζήλος έξάπτεται κοινός είς όλον τής Ελλάδος τό ίερατείον, και εφάμιλλοι τούτου πάσχουν νά άναδειχθώσιν ό Βρυσθένης Θεοδώρητος, ό Έλους Άνθιμος, ό Μωθώνης Γρηγόριος, ό Σαλώνων Ησαΐας, ό Καρύστου Νεόφυτος, ό Πρωτοσύγκελλος Αμβρόσιος Φραντζιάδης, ό Νεόφυτος Βάμβας, ό Ταλαντίου Νεόφυτος, ό Παροναξίας Ιερόθεος, ό Άρτης Πορφύριος κάί πλήθος άλλοι.
Του στρατιωτικού αγώνος δεν ήτο μικρότερος ό γραφικός. Ή Αχαΐα, συγκεντρώνουσα ήδη είς τήν έαυτήν μέγα μέρος τής Επαναστάσεως, και ό Γερμανός πρωτοστάτης αυτής διεύθυνε τό πολεμικόν Γραφεί ον της μεταξύ του κρότου τών όπλων, ανταποκρινόμενος μ' όλην τήν Ελλάδα και τους εξω ομογενείς. Αν ειδική τις και άπλή εκστρατεία και μ' όλα τά μέσα έφωδιασμένη, άποβαίνη πολύπονος κάί δύσκολος, εύκολον είναι νά πεισθή τις περί τών ανυπέρβλητων δυσκολιών τοιαύτης Επαναστάσεως, κάί εύκολώτερον νά γνωρίση τους κολοσσιαίους περισπασμούς εκείνων, όσοι έπέπρωτο κατά μέρη νά τήν διευθύνωσιν. Ίσως φανώμεν παράδοξοι είς τους έμπορευθέντας τον πόλεμον, είς τους συρρεύσαντας μετ' αυτόν κηφήνας· δεν τους έναντιούμεθα. Εύκολον είναι είς τους νάνους νά υποκρίνονται τον γίγαντα όταν δεν ύπάρχη κίνδυνος πλέον, όταν μάλιστα έπιτυγχάνωσι τάς δεξιωτέρας περιστάσεις διά τον άθλιον νουν τών άλλων.
Οί Γίγαντες τής Επαναστάσεως δεν περιωρίσθησαν είς τον μικρόν κύκλον τής Πελοποννήσου. Αφ' ου ή φλόξ του Πολέμου, υπερβάσα τον Κορινθιακόν Ίσθμόν, έξηπλώθη μέχρι τών Θερμοπυλών, κάί έξετάνθη είς όλον τό Αιγαίον, έργον τών ιδίων ήτο νά πείσωσι τους Αιτωλούς και Ακαρνάνας είς τό νά πλύνωσι μόνοι τον ρύπον τής μέχρι τούδε ζημιώδους διαγωγής των. Ό Μητροπολίτης Γερμανός αποστέλλει τον Νικόλαον Γερακάρην εις τους οπλαρχηγούς των περί την Ναύπακτον επαρχιών, όστις προχωρεί από κίνδυνον εις κίνδυνον, επιτυγχάνει τέλος πάντων, ή Ναύπακτος πολιορκείται υπό την όδηγίαν του Καλτσοδήμου, και εις όλόκληρόν τό Δυτικόν μέρος της Στερεάς άρχεται και θριαμβεύει τό πνεύμα του Πολέμου μετ' ολίγον.
Τρομερά κάί επίσης ισοβαρής με τον κίνδυνον τον όποίον έπαπείλει ή πολυάριθμος κάί ισχυρά Όθωμανική Δυναστεία, έπαρουσιάζετο συγχρόνως και ή επιβουλή τής Δύσεως κατά τής Ελλάδος. Δυνάμεθα μάλιστα νά είπωμεν ότι ό κίνδυνος τής τοιαύτης επιβουλής ήτον τόσον δεινότερος όσον ένεργείτο πλαγίως, κάί δεν ήσαν οί Έλληνες εις κατάστασιν νά τον προλαμβάνωσιν. Άν κάί άλλως στερούμενοι όλων τών μέσων, τοσοστοί ως προς τάς υπερμεγέθεις δυνάμεις τών τυράννων, πολεμούμενοι κατά γήν κάί κατά θάλασσαν, κερματισμένοι παντού εις σώματα πολλότατα, άπειροι τών όπλων και έχοντες πόλεμον διπλούν εσωτερικώς κάί έξωτερικώς, έγίνοντο, κατά θείαν εύδόκησιν, ανώτεροι όλων τών δυσκολιών τούτων. Άλλά ποίοι λόγοι έπεισαν Μεγάλας Δυνάμεις νά καταδεχθώσιν έπιβουλευόμεναι δυστυχείς ανθρώπους κάί την έπιθυμίαν τής Ελευθερίας των;
Ημπορεί τις νά θεωρήση ως άδιάφορον την ίδέαν ενός ή κάί περισσοτέρων ανθρώπων, όχι όμως κάί Έθνους ολοκλήρου. Ή Ευρώπη έγνώριζε τών Ελλήνων τό γενικόν πνεύμα κάί τάς πολιτικός προσδοκίας των άπό την όμόθρησκον Ρωσίαν έγνώριζε ποίοι λόγοι διασώζουσιν εις τήν καρδίαν τών εύκλεών Αυτοκρατόρων άκμαίαν τήν προς τους Έλληνας συμπάθειάν των είδεν έπι τέλους τήν Άρχηγείαν του Αλεξάνδρου Ύψηλάντου, Στρατηγού Ύπασπιστού τού Αύτοκράτορος Αλεξάνδρου, και τήν περι αύτού ύπαινιττομένην άσυλλόγιστον περίοδον τής Προκηρύξεως τών 28 Φεβρουαρίου, 1821. Διά τούτο και έπι τής Τουρκοκρατίας έθεώρει τήν Ελλάδα μέ όμμα έπίβουλον πάντοτε, και είς τήν αίφνίδιον ρήξιν τού Πολέμου της έδοκίμασε τήν φρικωδεστέραν προσβολήν.
Έντεύθεν απέρρευσαν ή επίβουλος διαγωγή της, οί σχηματισμοί διαφόρων στάσεων, ή ύποκίνησις τών εμφυλίων πολέμων, αί προς αίσχος τής Ελλάδος χαλκευθείσαι Πράξεις του 1825 κάί 1826, ή ύποστήριξις του Ίμβραχήμ Πασά, ή πλημμύρα τών ιεραποστόλων, ή δολοφονία του Κυβερνήτου κάί αί φρικώδεις καταδρομάί του 1833. Ό Δουξ του Βρόγλυ Υπουργός έπι τών Εξωτερικών Υποθέσεων τής Γαλλίας ώμολόγησεν άπό του βήματος κατά τά 1833 ότι ή έξ ονόματος τής Τριπλής Συμμαχίας Γαλλική Στρατιά του 1828 δεν ητον άλλο κυρίως, ειμή στρατιωτική τις κατοχή τής Ελλάδος (ως άνεπτύχθη είς τά 1831 και 1832), σκοπόν έχουσα νά ισορρόπηση τήν πρωτίστην έπιί του τόπου τούτου έπήρειαν τής Ρωσίας, προκαλουμένην άπό τον τότε έκραγέντα πόλεμόν της κατά τής Τουρκοκρατίας. Ποία άρα μένει αμφιβολία, ότι οί Έσπέριοι ήθελον κατασχέσει πολεμικώς τήν Ελλάδα άπό τών 1821, αν ή Αρκτος έκίνει τον πόλεμόν της τότε; "
Ι. Φιλήμων
Παλαιών Πατρών Γερμανός
Απομνημονεύματα
Μόλις έσυστήθη ή Εφορία, μόλις οί διηρημένοι διά λόγους πολιτικούς πρόκριτοι ήρχισαν νά δί-δωσι και νά λαμβάνωσι χείρα ενώσεως κάί ειλικρίνειας, τά βίαια όμως τής Εταιρείας κινήματα, τά προτρεπτικά γράμματα τής Αρχής, αί ενθουσιαστικοί προκηρύξεις τοΰ Ύψηλάντου, ό απεσταλμένος αντιπρόσωπος του Γρηγόριος Δικαίος κάί τής Εξουσίας ή ύποπτος διαγωγή δίδουσιν εις τά πνεύματα νέον ρουν, κάί εις τά πράγματα νέαν φάσιν. Ταύτα προκαλούσι τήν γενικήν κάί τελειωτικήν σύσκεψιν τών Πελοποννησίων, ή τήν εν Βοστίτση μυστικήν συνέλευσιν τών Εταίρων αρχιερέων, προκρίτων κάί εμπόρων. Άν και έδείκνυεν αύτη χαρακτήρα μερικόν ως προς τους τύπους, ήτον όμως ή Εθνική Συνέλευσις όλης τής Ελλάδος ώς προς τήν ούσίαν. Ή Στερεά και αί νήσοι, δορυφόροι τής κεντρικής Χερσοννήσου, άνέτεινον τά όμματα των είς τάς αποφάσεις τών Πελοποννησίων οί δέ Πελο-ποννήσιοι ήθελον, ό,τι δίκαιον και φρόνιμον ένέκρινεν ή προϊσταμένη μερι τών πολιτικών και αρχιερέων. Τού Πολέμου ή άρχή αποδεικνύει τούτο.
Τής τοιαύτης Συνελεύσεως τήν πρώτην αίτίαν και τό πρώτον πρόσωπον βλέπομεν είς τον Γερμανόν. Είς τάς παρατηρήσεις, είς τάς προτάσεις του ή Συνέλευσις συμφωνεί και αποφασίζει. Αί παρατηρήσεις του έδειξαν τον σύννουν πολιτικόν, αί προτάσεις του τον πατριώτην, όχι τής φαντασίας, άλλά τής καρδίας. Ό λόγος ήτο περι τής τύχης ολοκλήρου τού "Εθνους. Και είδομεν, ότι, άν κάί ή τουρκική εξουσία, αδυσώπητος πλέον, δεν έδιδε καιρόν ενεργείας τινός ώς προς τάς γενομένας αποφάσεις άν κάί οί πρόκριτοι τής' Υδρας, συνιστώσης τό εν τρίτον τής ελληνικής δυνάμεως, έδειξαν τήν μεγαλητέραν άπέχθειαν είς τήν περί Πολέμου ίδέαν, μή θελήσαντες νά άκροασθώσι καν τον άπεσταλμένον Σπυρίδωνα Χαραλάμπου , άν καί οί περισσότεροι εκ τών συνελθόντων είς τήν Βοστίτσαν, δειλιάσαντες μάλλον, έπραξαν όλον τό εναντίον διά τής εισόδου των είς τήν Τριπολιτσάν άν κάί ό ήγεμών τής Σπάρτης, τό στοιχείον πολλής ελπίδος, κατέστη ανεξήγητος διά τής αποστολής τού υίού του εις τήν ιδίαν πόλιν άν κάί δεν υπήρχε συνεννόησις τακτική μετά τής Στερεάς, κάί τούτο έδειξεν ή βραδεία κίνησις τής Αιτωλίας κάί Ακαρνανίας άν τέλος πάντων μήτε προπαρασκευαί, εφοδίων, χρημάτων καί τροφών ύπήρχον, μήτε έγνωρίζετο ή έξοδος του Ύψηλάντου είς τό Ίάσιον είδομεν όμως, ότι πρώτος μετά τού Ανδρέου Ζαΐμη κάι Ανδρέου Λόντου ό Μητροπολίτης Γερμανός απεφάσισε νά προσφερθή ολοκαύτωμα είς τον βωμόν ενός κινήματος άπηλπισμένου μέν, άλλά προτιμώμενου πλέον άπό τήν προφανή σφαγήν τής άξιολογωτέρας του Έθνους μερίδος, τήν πικροτάτην όπισθοδρόμησίν του έν γένει, κάί τήν έλεεινήν καταδίκην του είς τά πολυχρόνια δεσμά τής αμηχανίας. Είδομεν, ότι ό Γερμανός και οί σύντροφοι τής τύχης του, άποφυγόντες τήν είσοδόν των είς Τριπολιτζάν, έσπρωξαν τά πράγματα παρά τό χείλος τής κρίσεως, έξηγρίωσαν τήν Έξουσίαν διά τών είς Κατζάναις, τό Λιβάρτζι και τό Φενεόν γενομένων εκτάκτων προσβολών, και ούτω τά μικρά τών Τούρκων κινήματα κατά τάς Πάτρας δίδουσι τό σημείον του μεγάλου μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων Πολέμου τή 21η Μαρτίου 26 τών 1821. ημέρα Τετάρτη, ώρα τρίτη μετά μεσημβρίαν. Πρώται άρα αί Πάτραι ήρχισον τον Πόλεμον κατά την Μεσημβρινήν Ελλάδα, κάΙ τελευταίαι άπ' όλην την Πελοπόννησον ήλευθερώθησαν, διότι το πρώτιστον κίνημα των έπόμενον ήτο νά ελκύση εναντίον των την όργήν και την έπιβουλήν ξένων τινών, ώς θέλομεν αποδείξει.
Ποία δόξα αθάνατος συνοδεύει το μνημόσυνόν σου, Ίερώτατε και διά την έπαγγελίαν σου και διά τον πατριωτισμόν σου Μητροπολίτα! Ποία τιμή συνοδεύει το μνημόσυνόν υμών, ώ ίεραί σκιαί του Ιωάννου Παπαδιαμαντοπούλου και τόσων άλλων! Φερώνυμος του Προδρόμου της παγκοσμίου σωτηρίας ήχησας, ώ Ιωάννη! Πρώτος τήν σάλπιγγα του Πολέμου άπό της οικίας σου, κατά της οποίας οί νέοι Φαραώ της Ελλάδος· αύται της ανθρωπίνου προόδου αί μάστιγες, ώρμησαν μαινόμενοι, διά νά λάβωσι τήν κεφαλήν σου, και νά τήν προσφέρωσιν επί πίνακος εις τον νέον Ήρώδην του Βυζαντίου.
Ό Μητροπολίτης Γερμανός ρίπτεται εις τό μέσον της Επαναστάσεως ευθύς, στηρίζων τά πρώτα βήματα της. Διά τήν φρόνησιν καϊ τήν έλληνικήν καρδίαν του απολαύων άπό όλους σέβας ίδιαίτερον, φαίνεται προηγούμενος και εις τάς στρατιωτικάς επιχειρήσεις κάί εις τάς πολιτικάς ενεργείας, γινόμενος τά πάντα τοις πάσι διά τήν έλευθερίαν της Πατρίδος. Ό Γερμανός διεύθυνε παντού προκηρύξεις, προσκαλών εις τήν συμμετοχήν της Επαναστάσεως τους μή όπλισθέντας έτι λαούς. Προκηρύξεις περί βοηθείας άπέστειλεν είς τήν Έπτάνησον, ήτις πάντοτε εμπνευσμένη αισθήματα ελευθερίας, και άφ' εαυτής όργώσα είς στάδιον παρόμοιον, ένθουσιαάται ήδη κινούμενη αμέσως εις βοήθειαν. Συλλέξας ό Γερμανός ευθύς τους έν Πάτραις ίστοτύπους, ήτοίμασε μίαν ποσότητα σημαιών και τάς διένειμεν είς τήν Πελοπόννησον και εις τήν Στερεάν. Διά τήν μεσολαβούσαν ελλειψιν των τροφίμων, προκειμένης τόσης ανωμαλίας, απολύει εξ ανάγκης τους στρατιώτας άπό τό καθήκον της νηστείας ευλογεί κάί, εμψυχώνει τους ανδρείως αγωνιζόμενους πρώτος μετά τών άλλων αναγγέλλει επισήμως προς τους έν Πάτραις Προξένους τών Δυνάμεων τήν Έλληνικήν Έπανάστασιν και τό παράδειγμα τούτο ακολουθεί παραπόδας ό Π. Μαυρομιχάλης, προκηρύττων περί αυτής άπό τάς Καλάμας προς όλον τον χριστιανικόν κόσμον. Κατά τήν Πελοπόννησον, τήν λοιπήν Ελλάδα και όλην τήν Ευρώπη φαίνεται πρώτον ήδη ή σφραγίς τήν οποίαν έχάραξεν ούτος έχουσαν τον Σταυρόν, κύκλον δάφνης κάί έπιγραφήν, τήν πλέον τιμαλφή, «ΣΦΡΑΓΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ»· έπιγραφήν, τήν οποίαν άπεδέχθησαν κάί ή Ήλις κάί άλλαι έπαρχίαι. Του Γερμανού ό ζήλος έξάπτεται κοινός είς όλον τής Ελλάδος τό ίερατείον, και εφάμιλλοι τούτου πάσχουν νά άναδειχθώσιν ό Βρυσθένης Θεοδώρητος, ό Έλους Άνθιμος, ό Μωθώνης Γρηγόριος, ό Σαλώνων Ησαΐας, ό Καρύστου Νεόφυτος, ό Πρωτοσύγκελλος Αμβρόσιος Φραντζιάδης, ό Νεόφυτος Βάμβας, ό Ταλαντίου Νεόφυτος, ό Παροναξίας Ιερόθεος, ό Άρτης Πορφύριος κάί πλήθος άλλοι.
Του στρατιωτικού αγώνος δεν ήτο μικρότερος ό γραφικός. Ή Αχαΐα, συγκεντρώνουσα ήδη είς τήν έαυτήν μέγα μέρος τής Επαναστάσεως, και ό Γερμανός πρωτοστάτης αυτής διεύθυνε τό πολεμικόν Γραφεί ον της μεταξύ του κρότου τών όπλων, ανταποκρινόμενος μ' όλην τήν Ελλάδα και τους εξω ομογενείς. Αν ειδική τις και άπλή εκστρατεία και μ' όλα τά μέσα έφωδιασμένη, άποβαίνη πολύπονος κάί δύσκολος, εύκολον είναι νά πεισθή τις περί τών ανυπέρβλητων δυσκολιών τοιαύτης Επαναστάσεως, κάί εύκολώτερον νά γνωρίση τους κολοσσιαίους περισπασμούς εκείνων, όσοι έπέπρωτο κατά μέρη νά τήν διευθύνωσιν. Ίσως φανώμεν παράδοξοι είς τους έμπορευθέντας τον πόλεμον, είς τους συρρεύσαντας μετ' αυτόν κηφήνας· δεν τους έναντιούμεθα. Εύκολον είναι είς τους νάνους νά υποκρίνονται τον γίγαντα όταν δεν ύπάρχη κίνδυνος πλέον, όταν μάλιστα έπιτυγχάνωσι τάς δεξιωτέρας περιστάσεις διά τον άθλιον νουν τών άλλων.
Οί Γίγαντες τής Επαναστάσεως δεν περιωρίσθησαν είς τον μικρόν κύκλον τής Πελοποννήσου. Αφ' ου ή φλόξ του Πολέμου, υπερβάσα τον Κορινθιακόν Ίσθμόν, έξηπλώθη μέχρι τών Θερμοπυλών, κάί έξετάνθη είς όλον τό Αιγαίον, έργον τών ιδίων ήτο νά πείσωσι τους Αιτωλούς και Ακαρνάνας είς τό νά πλύνωσι μόνοι τον ρύπον τής μέχρι τούδε ζημιώδους διαγωγής των. Ό Μητροπολίτης Γερμανός αποστέλλει τον Νικόλαον Γερακάρην εις τους οπλαρχηγούς των περί την Ναύπακτον επαρχιών, όστις προχωρεί από κίνδυνον εις κίνδυνον, επιτυγχάνει τέλος πάντων, ή Ναύπακτος πολιορκείται υπό την όδηγίαν του Καλτσοδήμου, και εις όλόκληρόν τό Δυτικόν μέρος της Στερεάς άρχεται και θριαμβεύει τό πνεύμα του Πολέμου μετ' ολίγον.
Τρομερά κάί επίσης ισοβαρής με τον κίνδυνον τον όποίον έπαπείλει ή πολυάριθμος κάί ισχυρά Όθωμανική Δυναστεία, έπαρουσιάζετο συγχρόνως και ή επιβουλή τής Δύσεως κατά τής Ελλάδος. Δυνάμεθα μάλιστα νά είπωμεν ότι ό κίνδυνος τής τοιαύτης επιβουλής ήτον τόσον δεινότερος όσον ένεργείτο πλαγίως, κάί δεν ήσαν οί Έλληνες εις κατάστασιν νά τον προλαμβάνωσιν. Άν κάί άλλως στερούμενοι όλων τών μέσων, τοσοστοί ως προς τάς υπερμεγέθεις δυνάμεις τών τυράννων, πολεμούμενοι κατά γήν κάί κατά θάλασσαν, κερματισμένοι παντού εις σώματα πολλότατα, άπειροι τών όπλων και έχοντες πόλεμον διπλούν εσωτερικώς κάί έξωτερικώς, έγίνοντο, κατά θείαν εύδόκησιν, ανώτεροι όλων τών δυσκολιών τούτων. Άλλά ποίοι λόγοι έπεισαν Μεγάλας Δυνάμεις νά καταδεχθώσιν έπιβουλευόμεναι δυστυχείς ανθρώπους κάί την έπιθυμίαν τής Ελευθερίας των;
Ημπορεί τις νά θεωρήση ως άδιάφορον την ίδέαν ενός ή κάί περισσοτέρων ανθρώπων, όχι όμως κάί Έθνους ολοκλήρου. Ή Ευρώπη έγνώριζε τών Ελλήνων τό γενικόν πνεύμα κάί τάς πολιτικός προσδοκίας των άπό την όμόθρησκον Ρωσίαν έγνώριζε ποίοι λόγοι διασώζουσιν εις τήν καρδίαν τών εύκλεών Αυτοκρατόρων άκμαίαν τήν προς τους Έλληνας συμπάθειάν των είδεν έπι τέλους τήν Άρχηγείαν του Αλεξάνδρου Ύψηλάντου, Στρατηγού Ύπασπιστού τού Αύτοκράτορος Αλεξάνδρου, και τήν περι αύτού ύπαινιττομένην άσυλλόγιστον περίοδον τής Προκηρύξεως τών 28 Φεβρουαρίου, 1821. Διά τούτο και έπι τής Τουρκοκρατίας έθεώρει τήν Ελλάδα μέ όμμα έπίβουλον πάντοτε, και είς τήν αίφνίδιον ρήξιν τού Πολέμου της έδοκίμασε τήν φρικωδεστέραν προσβολήν.
Έντεύθεν απέρρευσαν ή επίβουλος διαγωγή της, οί σχηματισμοί διαφόρων στάσεων, ή ύποκίνησις τών εμφυλίων πολέμων, αί προς αίσχος τής Ελλάδος χαλκευθείσαι Πράξεις του 1825 κάί 1826, ή ύποστήριξις του Ίμβραχήμ Πασά, ή πλημμύρα τών ιεραποστόλων, ή δολοφονία του Κυβερνήτου κάί αί φρικώδεις καταδρομάί του 1833. Ό Δουξ του Βρόγλυ Υπουργός έπι τών Εξωτερικών Υποθέσεων τής Γαλλίας ώμολόγησεν άπό του βήματος κατά τά 1833 ότι ή έξ ονόματος τής Τριπλής Συμμαχίας Γαλλική Στρατιά του 1828 δεν ητον άλλο κυρίως, ειμή στρατιωτική τις κατοχή τής Ελλάδος (ως άνεπτύχθη είς τά 1831 και 1832), σκοπόν έχουσα νά ισορρόπηση τήν πρωτίστην έπιί του τόπου τούτου έπήρειαν τής Ρωσίας, προκαλουμένην άπό τον τότε έκραγέντα πόλεμόν της κατά τής Τουρκοκρατίας. Ποία άρα μένει αμφιβολία, ότι οί Έσπέριοι ήθελον κατασχέσει πολεμικώς τήν Ελλάδα άπό τών 1821, αν ή Αρκτος έκίνει τον πόλεμόν της τότε; "
Ι. Φιλήμων
Παλαιών Πατρών Γερμανός
Απομνημονεύματα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου