Πληγή η επιβουλή τών ΄Αγγλων - Κινδυνωδέστερος ύφαλος των ενεργειών του Έθνους.

"Παρά τον Άλή Πασάν, κάί τά άλλα δυσχερή προσκόμματα υπήρχε νέα μεταξύ τών Ελλήνων πληγή, ή επιβουλή τών Άγγλων. Διά τον νουν κάί την πολιτικήν βαρύτητά των, διά τήν γειτνίασιν και την εις τάς ραδιουργίας ίδιαιτέραν έπιτηδειότητά των ήσαν ούτοι ό κινδυνωδέστερος ύφαλος τών ενεργειών του Έθνους μέ τό όποίον δεν τους ήνωνε μήτε θρησκείας σχέσις, μήτε γλώσσης συγγέ­νεια, μήτε τρόπος πολιτικής ήμερος, μήτε περιστά­σεων συνδρομή. Οί φρόνιμοι τών Ελλήνων, καταπολεμούμενοι από μεγάλας και πολυειδείς δυ­σκολίας, ποίον κάί εις ταύτην τήν περίστασιν είχον παρά τήν εύφυίαν των ν' άντιτάξωσι μέσον; Ό Γερμανός και Βλασσόπουλος, βεβαιούμενοι, όσα πρό­θυμοι άνήγγειλον ούτοι προς τους Τούρκους κατά της Ελλάδος, έμεθοδεύθησαν νά τους καταστήσωσιν άπ' εναντίας ύπόπτους προς τήν Έξουσίαν τών Τούρκων κάί ώς συμμάχους του Άλή Πασά. Ώφελήθησαν από τάς δύο ακολούθως περιστάσεις, κάί μέ πολλήν έπιτυχίαν έξέφυγον κίνδυνον βεβαιότατον, καθ' ην στιγμήν μάλιστα οί Τούρκοι έχοντες γνώσιν, άν και άμυδράν, περί του μυστηριώδους βρασμού, κάί διατεταγμένοι παρά τής Πόρτας δι' αλλεπαλλή­λων ταχυδρόμων, ήτοιμάζοντο νά άφοπλίσωσι τους Πελοποννησίους κάί νά συλλάβωσι τους σημαντι­κότερους τούτων. Διά τήν άνανέωσιν του Θαλασσίου Χάρτου, γινομένην εις έπταετίαν, Άγγλοι τινές, διωρισμένοι έκ τής Κερκύρας, κατεμέτρων τον αίγιαλόν του Κοριν­θιακού Κόλπου. Ώς μη είδοποιήσαντες τον σκοπόν τής αποστολής των εις τήν τοπικήν έξουσίαν, κάί ώς εργαζόμενοι νυκτός, διά νά μή δώσωσιν, ώς φαίνε­ται, ύπόνοιαν τινά ένεκα του τρέχοντος βρασμού έζωγραφίσθησαν από τού μέρους όλοι οί Άγγλοι, ότι αυτοί κυρίως επιβουλεύονται τό όθωμανικόν βασίλειον, καί, σύμμαχοι τού Άλή Πασά, παρατηρούσιν ήδη τά ύδατα του κόλπου, διά νά μεταβιβάσωσιν έπειτα εις τήν Πελοπόννησον τά στρατεύματα τούτου. Έπίστευσαν οί Τούρκοι, και έπιβεβαιωθέντες τήν γινομένην έργασίαν διά της αποστολής κατασκόπων, όχι μόνον άφησαν ήσυ­χους τους Πατραίους, ώς πιστούς υπηκόους, όχι μόνον τους ευγνωμονούν διά τάς ειλικρινείς πληρο­φορίας των, άλλά κάί δι' ίλαμίου του Καδή ανεφέρ­θησαν πάραυτα εις τήν Τριπολιτζάν, υπερασπιζόμενοι τήν αθωότητα τών ραγιάδων, και όμολογούντες τους Άγγλους ώς κυρίους εχθρούς τού βασιλείου των, ώς μόνους ταράττοντας τήν έπικράτειαν διά τού Άλή Πασά. Ή δε εξουσία τής Τριπολιτζάς έσπευσεν ευθύς καί εις τήν Κωνσταντινούπολιν ν' άναφερθή κατά τών Άγγλων κάί τήν έκτελεστικήν δύναμίν της νά εμποδίση, διωρισμένην τότε νά έκστρατεύση εις τήν Ήλείαν κάί τήν Άχαίαν, διά νά συλλαβή τους Πετμεζαίους, Κουμανιωταίους καί άλλους κλέπτας αρχηγούς, καθώς κάί τους άρχον­τας, όσοι τους είχον κεκρυμμένους. Εντεύθεν οί Άγ­γλοι μήτε έπιστεύοντο άπό τους Τούρκους, αν καί έλεγον αληθείας προς αυτούς, κάί τό χείριστον όλων ύπεβλέποντο ώς επίβουλοι τούτων κάί βοηθοί του Άλή Πασά. Ή δευτέρα, ώς προσημειώσαμεν περίστασις, όχι πλέον επιβαρυντική, άλλά πρωτεύουσα κυρίως εις την έγκληματικήν όνοματολογίαν της πολιτικής δια τάς υπάρχουσας είρηνικάς σχέσεις μεταξύ Αγγλίας κάί Τουρκίας, είναι το περί μισθώσεως τίνων Πελοποννησίων μέτρον των Άγγλων. Φαινόμενον όργα­νον τούτου ήτον ό έν Πάτραις Γκόν Πάϊμπουμ, όχι τόσον επιτήδειος. Συνεφώνει ούτος έπί μισθώ τους πρώην διατελούντας εις τό Έλληνικόν Σώμα τής Επτανήσου στρατιωτικούς τής Πελοποννήσου με την αίρεσιν τού να ήσυχάζωσι μεν εις τάς οικίας των, άλλ' έτοιμοι εις πάσαν περίστασιν να κινήσωσιν, όπου διορισθώσιν. Ιδού έξηγούμενον όλον εκείνο, το όποιον άνεφέραμεν άλλοτε (εις τό περι τής Φιλικής Εταιρίας Δοκίμιον, σελ. 321) «...Θωμάς Μέϊτλαν, έχων προηγουμένως ίδιαιτέραν τινά άνταπόκρισιν μετά του Άλή Πασά, με τον όποιον ύφαινε μυστικάς δολοπλοκίας, ήρχισε προσποιούμενος, ότι δύναται νά κατασταθή βοηθητικός εις τάς διαθέσεις των Ελλήνων τής Πελοποννήσου». Και παρακατιών «οί δυο ούτοι (ό Κουμουνδουράκης και Καλκαντής) είχον ύποσχεθή ν' άνοίξωσι προς τον λόρδον Μέιτλαν τάς θύρας τής Πελοποννήσου εις την περίπτωσιν, καθ' ην ό ένας έξ αυτών ήθελε διορισθή Διοικητής τής Μάνης». Αποδεικνύεται άρα, ότι τό περί ου ό λόγος μέτρον ήτον απόρροια των γενομένων εις Πρέβεζαν ιδιαιτέρων συμφωνιών μετά τού Άλή Πασά, ή, εις υψηλότεραν έποψιν θεωρούμενον, άπετείνετο εις πολιτικούς σκοπούς τής Αγγλίας περί τής Πελοποννήσου. Τότε οί έν Πάτραις, ενεργούντος πολύ, ώς και εις την προτέραν περίστασιν, του Παπαρηγοπούλου, τον μεν Πάϊμπουμ έρέθιζον κάί ένθουσίαζον έντέχνως, διά νά ένεργήση πλήρες τό σχέδιον τούτο, τους δε μισθωμένους ώδήγουν άπ' εναντίας κάί τον μισθόν νά λαμβάνωσι, και προς τους Τούρκους νά μαρτυρώσιν όλα. Τοιουτοτρόπως δεν είχον ουδέ ίχνος πλέον αμφιβολίας οί Τούρκοι περί τής επιβου­λής τών Άγγλων, κάί έπείσθησαν συγχρόνως, ότι οί Πελοποννήσιοι, όχι κινούμενοι άπό προβλέψεις πο­λιτικάς, άλλ' ώς παθόντες μυρία άπό τους Αλβανούς κατά τα 1769 και τελευταίον άπό τον Βελή Πασάν, είναι αδύνατον φυσικώς νά συμφωνήσωσι μετά τού Άλή Πασά και νά συμπράξωσιν εις τον πόλεμόν του. Πλην τών σκευωριών ό λύχνος σβέννυται ταχύς.
Μ' όλας τάς αναφοράς τής έν Τριπολιτσά εξαπατη­μένης Εξουσίας, ή Πόρτα τήν διατάττει έπαναληπτικώς νά συλλάβη τους προκρίτους και αρχιερείς. Είχον ήδη συλληφθή ό Αριστείδης εις τήν Σερβίαν, κάί ό Ίππατρος εις τήν Νιάουσαν. Οί δε έν Πάτραις Τούρκοι, μανθάνοντες τήν μικράν στρατολογίαν τών Προεστώτων τής Αχαΐας, κάί βλέποντας ύπο­πτα άλλα κινήματα, οπλίζονται μελετώντες νά φονεύσωσι πολλούς, τους φρονιμωτέρους. Πασίγνωστον είναι ότι εις τά όμματα τής τυρρανίας, κάί εις τοιαύτας μάλιστα περιστάσεις, οί φρονιμώτεροι κρίνονται ώς οί πλέον επικίνδυνοι ώς προς αυτήν. Ό Μητροπολίτης Γερμανός εις τήν δύσκολον ταύτην περίστασιν προκαλεί κάί πείθει τον Άνδρέαν Λόντον νά έλθη εις τάς Πάτρας, διά νά σκεφθώσι περι του πρακτέου ώς προς τον παλμόν κάί τά κινήματα τών Τούρκων. Συνωδευμένος μέ φρουράν ιδικήν του ό Ανδρέας Λόντος μεταβαίνει εις τήν πόλιν αυτήν, κάί παρου­σιάζεται προς τους Τούρκους, συνηγμένους εις συνέλευσιν, μεταχειριζόμενος τήν όξύνοιαν κάί τήν ετοιμότητα του πνεύματός του. Τούς υποκρίνεται πρώτον τον πιστότερον φίλον και τήν βαθυτέραν λύπην του επί τών φαινομένων λαμβάνει έπειτα τό πρόσωπον του ενάγοντος κατά τών υποψιών κάί τής οπλοφορίας των εκθέτει μέ όργήν τά γινόμενα ώς ραδιουργίας τού Άλή Πασά, παραπονείται αυ­στηρώς έπι του τρόπου των, ώς δίδοντος τήν πρώτην αίτίαν τών υποψιών και τού διασκορπισμού του Ρεαγιά, κάί προκαταλαμβάνων τό πνεύμα των μέ άπειλάς έπιτεδηδευμένας, προτείνει τέλος πάντων άναγκαίαν απολύτως τήν άφόπλισίν των και τήν άδειαν τής ελευθέρας μεταβάσεως τών οικογενειών τής πόλεως εις τά χωρία, έωσού άποβάλωσι πάσαν ύπόνοιαν αύται. Οί Τούρκοι πείθονται πιστεύοντες μέ τήν μεγαλητέραν εύκολίαν, ό,τι έπεθύμουν μεταμελούνται ύποπτεύοντες, μή τί έπροξένησαν άδιόρθωτον κακόν εκ τής απροσεξίας των κάί αίρουσι χείρας ευχαριστήριους προς τον Οεόν, ότι έξαπέστειλε τον φίλον των Λόντον, διά νά τούς φωτίση περι τών διατρεχόντων κάί νά αναπαύση τήν τεταραγμένην καρδίαν των."
Ι. Φιλήμονας
Παλαιών Πατρών Γερμανός
Απομνημονεύματα