--------------------------------------------------------------------------------
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
1904-2004
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Φέτος συμπληρώνονται 10 δεκάδες χρόνια από την κήρυξη του δοξασμένου Μακεδονικού Αγώνα. Οργανώνονται γι’ αυτό πολλές εκδηλώσεις. Πέρα όμως από τις τελετές, τα λόγια, την αναθέρμανση της ιστορικής μας μνήμης, που είναι αναμφισβήτητα δύναμη, χρειάζεται να τοποθετηθούμε απέναντι στα ιστορικά γεγονότα. Χρειάζεται να χαράξουμε τη δική μας πορεία σαν πολίτες της ελληνικής μας πατρίδας, αντλώντας παραδείγματα από τους πρωταγωνιστές των εορταζομένων ιστορικών γεγονότων για μας και για τα παιδιά μας.
Αυτό θα επιχειρήσουμε με την παρουσίαση που ακολουθεί, κάνοντας ένα σύντομο ταξίδι στην ιστορία της πολύπαθης Μακεδονίας μας
Αν το 1821 ήταν ένα θαύμα, ο Μακεδονικός Αγώνας είναι ο πρώτος μετά το ’21 μεγάλος αγώνας του Ελληνισμού. Αποτελεί φάση του πολύκροτου Ανατολικού Ζητήματος που απ’ την εποχή του Ομήρου ακόμα δημιουργήθηκε σχετικά με τη διεκδίκηση της νευραλγικής περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Μακεδονία έγινε το μήλο της έριδος των Μεγάλων Δυνάμεων. Ιδιαίτερα την εποφθαλμιούσε η Ρωσία, για να βγει σε θερμή θάλασσα. Επεδίωκε να είναι ο φυσικός κληρονόμος του Βυζαντίου στη Βαλκανική και τη Μικρά Ασία. Όμως μετά το 1821 η Ελλάδα ξέφυγε από την τροχιά της και τότε στράφηκε προς τη Βουλγαρία, που τις συνέδεε η κοινή χριστιανική πίστη και η φυλετική καταγωγή, η Σλαβική.
Οι Βούλγαροι ως το 1870 μη έχοντας αφυπνισμένη την εθνική τους συνείδηση ενώνονταν μ’ άλλους χριστιανικούς λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη σκιά του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Όμως για να διαδραματίσουν οι Βούλγαροι το ρόλο που τους προόριζε η Ρωσία έπρεπε πρώτα να αποδεσμευτούν από το Πατριαρχείο. Έτσι το 1870 επινοήθηκε το Σχίσμα της Βουλγαρικής Εκκλησίας - προοίμιο του Μακεδονικού Αγώνα - και η ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας, την οποία αναγνώρισε ο Σουλτάνος, ύστερα από πίεση της Ρωσίας. Άρχισε τότε ο νέος αγώνας, ο Μακεδονικός, όπως ονομάζεται, στην ακόμη υποδουλωμένη στους Τούρκους Μακεδονία.
Οι Χριστιανοί της Μακεδονίας χωρίστηκαν σε Πατριαρχικούς και Εξαρχικούς, δηλαδή σε Έλληνες και Βουλγάρους. Οι Εξαρχικοί άρχισαν αγώνα χρησιμοποιώντας κάθε μέσο για να παρασύρουν στην Εξαρχία κυρίως τους Σλαβόφωνους Έλληνες, που τους θεωρούσαν Βουλγάρους. Αυτοί όμως παρά τις πιέσεις παρέμεναν στην πλειοψηφία τους Πατριαρχικοί, διότι είχαν ελληνική συνείδηση. Απ’ αυτούς προήλθαν οι καλύτεροι Μακεδονομάχοι.
Όπλο αήττητο στην επιβολή των Σλαβοβουλγάρων πρόταξαν οι Μακεδόνες το πνεύμα, την πίστη τους στην Ορθοδοξία και την ελληνική παιδεία. Ύψωσαν κάστρα απόρθητα, ναούς και σχολεία. Στην ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας (1870) οι Μακεδόνες απάντησαν με την ίδρυση της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας (1871). Δημιουργούνται τοπικοί φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι σε διάφορες πόλεις της Μακεδονίας. Ενισχύουν τα σχολεία και επιβλέπουν τη λειτουργία τους σε συνεργασία με τις κοινότητες και την Εκκλησία.
Στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878, οι Ρώσοι νικητές έφτασαν στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης. Εκεί, στο προάστειο Άγιος Στέφανος, υπογράφτηκε η ομώνυμη συνθήκη. Με αυτή οι Ρώσοι ίδρυαν μεγάλο Βουλγαρικό κράτος, που εκτεινόταν από το Δούναβη και τον Εύξεινο Πόντο ως το Αιγαίο, τον Όλυμπο και το Γράμμο.
Αμέσως τότε ορθώθηκαν στην πατρογονική τους γη οι Έλληνες Μακεδόνες, για να τη σώσουν από τα νύχια των Σλάβων και να την ελευθερώσουν από τους Τούρκους. Το σύνθημά τους ήταν: «η Μακεδονία θα γίνει βουλγαρική μόνον όταν οι Βούλγαροι πατήσουν επί των ελληνικών πτωμάτων». Έσχισαν με τα ξίφη τους τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.
Με τη νέα Συνθήκη του Βερολίνου η Βουλγαρία περιορίστηκε ανάμεσα στο Δούναβη και τον Αίμο. Η Μακεδονία παρέμενε στην Τουρκία.
Οι Βούλγαροι όμως δε λησμόνησαν τη μεγάλη Βουλγαρία του Αγ. Στεφάνου. Στην αρχή έδρασαν με το απατηλό σύνθημα «η Μακεδονία στους Μακεδόνες». Σύντομα όμως άφησαν τα προσχήματα, και πάλεψαν με φωτιά και σίδερο για να περιέλθει η Μακεδονία σ’ αυτούς.
Το 1897 είχαμε τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο.
Μετά από αυτόν οι Τούρκοι αύξησαν τις παραχωρήσεις τους προς τους Βουλγάρους.
Έδωσαν στη Βουλγαρική Εξαρχία κι άλλες μητροπόλεις και διευκόλυναν τους Βουλγάρους στην εκπαίδευση. Αυτά τους αποθράσυναν και οδήγησαν σε δεινή θέση τους Έλληνες της Μακεδονίας.
Το 1896 δημιουργούνται τα πρώτα ελληνικά σώματα από πρώιμους Μακεδονομάχους που αντιδρούν στο μακεδονικό χώρο. Ωστόσο αυτή η περίοδος 1897 - 1904 είναι δραματική για τον ελληνισμό της Μακεδονίας. Η κυβέρνηση της Αθήνας ούτε ενδιαφερόταν, ούτε μπορούσε να βοηθήσει.
Σωτήρια στάθηκε τότε η παρουσία στον οικουμενικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄. Πρώτη του φροντίδα ο διορισμός νέων, δυναμικών ιεραρχών στις μακεδονικές μητροπόλεις που εκτός από το πνευματικό τους έργο μπορούσαν να επωμισθούν την ευθύνη μιας πολιτικοστρατιωτικής οργάνωσης.
Πρωτεργάτης του Μακεδονικού Αγώνα ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης (1900 – 1907) με βοηθό του το γραμματέα του Ελληνικού Προξενείου του Μοναστηρίου, Ίωνα Δραγούμη (αδελφό της Ναταλίας, συζύγου του Παύλου Μελά). Θέτουν βάσεις στην οργάνωση της αντίστασης. Ο Γερμανός Καραβαγγέλης σχηματίζει τα πρώτα ανταρτικά σώματα από ντόπιους με αρχηγούς καπετάν Κώττα και καπετάν Βαγγέλη.
Ο Κώττας ήταν ο πρώτος Έλληνας από τη Μακεδονία που μετά τον πόλεμο του 1897 ξεσηκώθηκε εναντίον των Τούρκων. Η σημαντικότερη φυσιογνωμία της ελληνικής μακεδονικής αντίστασης στα 1900 - 1904. Πλαισιώνεται από μια ομάδα θερμών πατριωτών (Λάκης Πύρζας, αδελφοί Τσάμη, Δημήτριος Νταλίπης, Λάκης Νταηλάκης, Ναούμ Σπανός ...). Η αντίσταση ξεπήδησε μέσα από τα σπλάχνα του ντόπιου Ελληνισμού. Ό,τι έγινε μετά, συνθέτει αυτό που ονομάζουμε Έπος του Μακεδονικού Αγώνα.
Κορυφαία μορφή, από τους γνησιότερους και αξιότερους αγωνιστές παραμένει στης Ιστορίας τις σελίδες και στις καρδιές των Ελλήνων ο Ανθυπολοχαγός του πυροβολικού, απόφοιτος της Σχ. Ευελπίδων, ο Παύλος Μιχα.ήλ Μελ.άς. Άφησε την αγαπημένη του οικογένεια και όποια άνεση ή εξέλιξη στην Αθήνα κι ανηφόρισε τρεις φορές για τη Μακεδονία. Πήρε μαζί του μόνο τα ονόματα των λατρευτών του παιδιών (Μιχάλης, Ζωή) κι έγραψε το ψευδώνυμό του, Μίκης Ζέζας. Αυτός ξεκίνησε οργανωμένο πλέον τον Μακεδονικό Αγώνα. Η αυταπάρνηση και η λαχτάρα του να ελευθερωθεί η Μακεδονία, τον οδήγησαν στη θυσία. Η θυσία του απέδωσε καρπούς καθώς τονίζει ο Ίων Δραγούμης: « Ο Μελάς με το θάνατό του κατάφερε να ανάψει στους πολλούς μια ελπίδα κι αυτοί που έως τότε ήταν νεκροί, είδαν και είπαν: Ώστε υπάρχει Μακεδονία αφού πήγε ο Παύλος Μελάς και σκοτώθηκε γι’ αυτήν».
Ο Μακεδονικός Αγώνας 1904 - 1908 αποτελεί την πιο δραματική φάση του αγώνα που χρόνια κράτησε ανάμεσα σε Έλληνες και Σλαβοβουλγάρους. Πόλεμος ακήρυκτος, πολύπλευρος, σκληρός, μοναδικός στην ιδιοτυπία του, χωρίς στρατιά και στρατηγούς. Με κύριους αντιπάλους Έλληνες - Βουλγάρους να πολεμούν σε μια χώρα πάντα Ελληνική που την κατείχαν οι Τούρκοι και στην οποία δρούσαν επίσης αλβανικές και ρουμανικές συμμορίες και συγκρούονταν σημαντικά συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής εκείνης.
Ο Μακεδονικός Αγώνας τελικά, έσωσε το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας από τον κίνδυνο αφανισμού. Λύτρωσε την Αθήνα από την αδράνεια, το φόβο. Έδωσε πνοή ζωής στους Έλληνες.
Ο Μακεδονικός Αγώνας οδήγησε στην ανάσταση του 1912 – 13, στους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους.
ΠΗΓΕΣ:Δημοτικό Ηρακλείου
Η ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
1904-2004
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Φέτος συμπληρώνονται 10 δεκάδες χρόνια από την κήρυξη του δοξασμένου Μακεδονικού Αγώνα. Οργανώνονται γι’ αυτό πολλές εκδηλώσεις. Πέρα όμως από τις τελετές, τα λόγια, την αναθέρμανση της ιστορικής μας μνήμης, που είναι αναμφισβήτητα δύναμη, χρειάζεται να τοποθετηθούμε απέναντι στα ιστορικά γεγονότα. Χρειάζεται να χαράξουμε τη δική μας πορεία σαν πολίτες της ελληνικής μας πατρίδας, αντλώντας παραδείγματα από τους πρωταγωνιστές των εορταζομένων ιστορικών γεγονότων για μας και για τα παιδιά μας.
Αυτό θα επιχειρήσουμε με την παρουσίαση που ακολουθεί, κάνοντας ένα σύντομο ταξίδι στην ιστορία της πολύπαθης Μακεδονίας μας
Αν το 1821 ήταν ένα θαύμα, ο Μακεδονικός Αγώνας είναι ο πρώτος μετά το ’21 μεγάλος αγώνας του Ελληνισμού. Αποτελεί φάση του πολύκροτου Ανατολικού Ζητήματος που απ’ την εποχή του Ομήρου ακόμα δημιουργήθηκε σχετικά με τη διεκδίκηση της νευραλγικής περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου.
Η Μακεδονία έγινε το μήλο της έριδος των Μεγάλων Δυνάμεων. Ιδιαίτερα την εποφθαλμιούσε η Ρωσία, για να βγει σε θερμή θάλασσα. Επεδίωκε να είναι ο φυσικός κληρονόμος του Βυζαντίου στη Βαλκανική και τη Μικρά Ασία. Όμως μετά το 1821 η Ελλάδα ξέφυγε από την τροχιά της και τότε στράφηκε προς τη Βουλγαρία, που τις συνέδεε η κοινή χριστιανική πίστη και η φυλετική καταγωγή, η Σλαβική.
Οι Βούλγαροι ως το 1870 μη έχοντας αφυπνισμένη την εθνική τους συνείδηση ενώνονταν μ’ άλλους χριστιανικούς λαούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη σκιά του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Όμως για να διαδραματίσουν οι Βούλγαροι το ρόλο που τους προόριζε η Ρωσία έπρεπε πρώτα να αποδεσμευτούν από το Πατριαρχείο. Έτσι το 1870 επινοήθηκε το Σχίσμα της Βουλγαρικής Εκκλησίας - προοίμιο του Μακεδονικού Αγώνα - και η ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας, την οποία αναγνώρισε ο Σουλτάνος, ύστερα από πίεση της Ρωσίας. Άρχισε τότε ο νέος αγώνας, ο Μακεδονικός, όπως ονομάζεται, στην ακόμη υποδουλωμένη στους Τούρκους Μακεδονία.
Οι Χριστιανοί της Μακεδονίας χωρίστηκαν σε Πατριαρχικούς και Εξαρχικούς, δηλαδή σε Έλληνες και Βουλγάρους. Οι Εξαρχικοί άρχισαν αγώνα χρησιμοποιώντας κάθε μέσο για να παρασύρουν στην Εξαρχία κυρίως τους Σλαβόφωνους Έλληνες, που τους θεωρούσαν Βουλγάρους. Αυτοί όμως παρά τις πιέσεις παρέμεναν στην πλειοψηφία τους Πατριαρχικοί, διότι είχαν ελληνική συνείδηση. Απ’ αυτούς προήλθαν οι καλύτεροι Μακεδονομάχοι.
Όπλο αήττητο στην επιβολή των Σλαβοβουλγάρων πρόταξαν οι Μακεδόνες το πνεύμα, την πίστη τους στην Ορθοδοξία και την ελληνική παιδεία. Ύψωσαν κάστρα απόρθητα, ναούς και σχολεία. Στην ίδρυση της Βουλγαρικής Εξαρχίας (1870) οι Μακεδόνες απάντησαν με την ίδρυση της Μακεδονικής Φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας (1871). Δημιουργούνται τοπικοί φιλεκπαιδευτικοί σύλλογοι σε διάφορες πόλεις της Μακεδονίας. Ενισχύουν τα σχολεία και επιβλέπουν τη λειτουργία τους σε συνεργασία με τις κοινότητες και την Εκκλησία.
Στο Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878, οι Ρώσοι νικητές έφτασαν στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης. Εκεί, στο προάστειο Άγιος Στέφανος, υπογράφτηκε η ομώνυμη συνθήκη. Με αυτή οι Ρώσοι ίδρυαν μεγάλο Βουλγαρικό κράτος, που εκτεινόταν από το Δούναβη και τον Εύξεινο Πόντο ως το Αιγαίο, τον Όλυμπο και το Γράμμο.
Αμέσως τότε ορθώθηκαν στην πατρογονική τους γη οι Έλληνες Μακεδόνες, για να τη σώσουν από τα νύχια των Σλάβων και να την ελευθερώσουν από τους Τούρκους. Το σύνθημά τους ήταν: «η Μακεδονία θα γίνει βουλγαρική μόνον όταν οι Βούλγαροι πατήσουν επί των ελληνικών πτωμάτων». Έσχισαν με τα ξίφη τους τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.
Με τη νέα Συνθήκη του Βερολίνου η Βουλγαρία περιορίστηκε ανάμεσα στο Δούναβη και τον Αίμο. Η Μακεδονία παρέμενε στην Τουρκία.
Οι Βούλγαροι όμως δε λησμόνησαν τη μεγάλη Βουλγαρία του Αγ. Στεφάνου. Στην αρχή έδρασαν με το απατηλό σύνθημα «η Μακεδονία στους Μακεδόνες». Σύντομα όμως άφησαν τα προσχήματα, και πάλεψαν με φωτιά και σίδερο για να περιέλθει η Μακεδονία σ’ αυτούς.
Το 1897 είχαμε τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο.
Μετά από αυτόν οι Τούρκοι αύξησαν τις παραχωρήσεις τους προς τους Βουλγάρους.
Έδωσαν στη Βουλγαρική Εξαρχία κι άλλες μητροπόλεις και διευκόλυναν τους Βουλγάρους στην εκπαίδευση. Αυτά τους αποθράσυναν και οδήγησαν σε δεινή θέση τους Έλληνες της Μακεδονίας.
Το 1896 δημιουργούνται τα πρώτα ελληνικά σώματα από πρώιμους Μακεδονομάχους που αντιδρούν στο μακεδονικό χώρο. Ωστόσο αυτή η περίοδος 1897 - 1904 είναι δραματική για τον ελληνισμό της Μακεδονίας. Η κυβέρνηση της Αθήνας ούτε ενδιαφερόταν, ούτε μπορούσε να βοηθήσει.
Σωτήρια στάθηκε τότε η παρουσία στον οικουμενικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης του Πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄. Πρώτη του φροντίδα ο διορισμός νέων, δυναμικών ιεραρχών στις μακεδονικές μητροπόλεις που εκτός από το πνευματικό τους έργο μπορούσαν να επωμισθούν την ευθύνη μιας πολιτικοστρατιωτικής οργάνωσης.
Πρωτεργάτης του Μακεδονικού Αγώνα ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης (1900 – 1907) με βοηθό του το γραμματέα του Ελληνικού Προξενείου του Μοναστηρίου, Ίωνα Δραγούμη (αδελφό της Ναταλίας, συζύγου του Παύλου Μελά). Θέτουν βάσεις στην οργάνωση της αντίστασης. Ο Γερμανός Καραβαγγέλης σχηματίζει τα πρώτα ανταρτικά σώματα από ντόπιους με αρχηγούς καπετάν Κώττα και καπετάν Βαγγέλη.
Ο Κώττας ήταν ο πρώτος Έλληνας από τη Μακεδονία που μετά τον πόλεμο του 1897 ξεσηκώθηκε εναντίον των Τούρκων. Η σημαντικότερη φυσιογνωμία της ελληνικής μακεδονικής αντίστασης στα 1900 - 1904. Πλαισιώνεται από μια ομάδα θερμών πατριωτών (Λάκης Πύρζας, αδελφοί Τσάμη, Δημήτριος Νταλίπης, Λάκης Νταηλάκης, Ναούμ Σπανός ...). Η αντίσταση ξεπήδησε μέσα από τα σπλάχνα του ντόπιου Ελληνισμού. Ό,τι έγινε μετά, συνθέτει αυτό που ονομάζουμε Έπος του Μακεδονικού Αγώνα.
Κορυφαία μορφή, από τους γνησιότερους και αξιότερους αγωνιστές παραμένει στης Ιστορίας τις σελίδες και στις καρδιές των Ελλήνων ο Ανθυπολοχαγός του πυροβολικού, απόφοιτος της Σχ. Ευελπίδων, ο Παύλος Μιχα.ήλ Μελ.άς. Άφησε την αγαπημένη του οικογένεια και όποια άνεση ή εξέλιξη στην Αθήνα κι ανηφόρισε τρεις φορές για τη Μακεδονία. Πήρε μαζί του μόνο τα ονόματα των λατρευτών του παιδιών (Μιχάλης, Ζωή) κι έγραψε το ψευδώνυμό του, Μίκης Ζέζας. Αυτός ξεκίνησε οργανωμένο πλέον τον Μακεδονικό Αγώνα. Η αυταπάρνηση και η λαχτάρα του να ελευθερωθεί η Μακεδονία, τον οδήγησαν στη θυσία. Η θυσία του απέδωσε καρπούς καθώς τονίζει ο Ίων Δραγούμης: « Ο Μελάς με το θάνατό του κατάφερε να ανάψει στους πολλούς μια ελπίδα κι αυτοί που έως τότε ήταν νεκροί, είδαν και είπαν: Ώστε υπάρχει Μακεδονία αφού πήγε ο Παύλος Μελάς και σκοτώθηκε γι’ αυτήν».
Ο Μακεδονικός Αγώνας 1904 - 1908 αποτελεί την πιο δραματική φάση του αγώνα που χρόνια κράτησε ανάμεσα σε Έλληνες και Σλαβοβουλγάρους. Πόλεμος ακήρυκτος, πολύπλευρος, σκληρός, μοναδικός στην ιδιοτυπία του, χωρίς στρατιά και στρατηγούς. Με κύριους αντιπάλους Έλληνες - Βουλγάρους να πολεμούν σε μια χώρα πάντα Ελληνική που την κατείχαν οι Τούρκοι και στην οποία δρούσαν επίσης αλβανικές και ρουμανικές συμμορίες και συγκρούονταν σημαντικά συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής εκείνης.
Ο Μακεδονικός Αγώνας τελικά, έσωσε το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας από τον κίνδυνο αφανισμού. Λύτρωσε την Αθήνα από την αδράνεια, το φόβο. Έδωσε πνοή ζωής στους Έλληνες.
Ο Μακεδονικός Αγώνας οδήγησε στην ανάσταση του 1912 – 13, στους νικηφόρους Βαλκανικούς πολέμους.
ΠΗΓΕΣ:Δημοτικό Ηρακλείου
Η ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου