Πολιορκία και 'Αλωση Ναυπλίου. Ο πορθητής Σταϊκόπουλος παραμερίζεται.

"Αναχωρήσας, ώς προείρηται, από τό Ναύπλιον κατά τάς αρχάς Νοεμβρίου, μετά παρέλευσιν ήμερών τινων, έζήτησαν οί Τούρκοι νά εβγουν πάλιν νά διαπραγματευθώμεν περί τής παραδόσεως, απελπισμένοι πλέον δτι ήτον δυνατόν νά λάβουν τροφάς από τήν Κόρινθον ή δια θαλάσσης. Τους άπήντησεν ό Στάϊκος, δτι τον Δεληγιάννην τον διέταξε ή Κυβέρνησις προ τίνων ημερών καί άνεχώρησεν δια πού; δεν γνωρίζω. Έμει­ναν άπόπληκτοι από τήν λύπην τους, καθότι είχον πολλήν πεποίθησιν εις έμέ καί τον λέγουν τώρα τί νά κάμωμεν; καί είς ποίον νά έμπιστευθώμεν; νά παραδοθώμεν ήμείς είς τούς Χαϊδούτας; προτιμώμεν καλύτερα νά φαγωθώμεν μεταξύ μας, ή νά βάλωμεν φωτιές εις τας πυριταποθήκας νά καταστραφώμεν καί ήμείς καί τά φρούρια. Τούς λέγει ό Στάϊκος, εάν δέν ευχαριστείσθε νά παραδοθήτε είς έμέ, νά γράψω είς τήν Κυβέρνησιν ή η ίδία νά ελθη, ή νά στείλη έπιτροπήν νά συνθηκάρετε, ώστε καί δι' αυτής καί δια τών ομήρων είσθε εξασφαλισμένοι. Ύπέστρεψαν λοιπόν νά συσκεφθούν καί νά τον δώσουν άπάντησιν. Άλλά δέν έστάθη δυνατόν νά συμφωνήσουν, καθότι ό Άλή πασάς καί ό Σελήμ πασάς τούς έμπόδιζον καί έπροσπαθούσαν νά τούς απατήσουν νά ανέβουν αυτοί είς τό Παλαμίδι μ' δσους δέν είχον γυναικόπαιδα (έως τριακόσιοι ξένοι, οίτινες έμειναν) νά πάρουν επάνω καί δσας τροφάς είχον καί τότε νά παραδοθούν οί εντόπιοι. Τούτο μή δεχθέντες αυτοί συνέβη μεταξύ των μεγάλη έρις καί έπειτα κατήντησαν είς διαπληκτισμούς, ώστε ήναγκάσθη ή έν τω Παλαμιδίω φρουρά νά λάβη μέρος εί πάν δ,τι έμελλε νά άποφασισθή καί άφήσασα έως εξήντα στρατιώτας άπηυδισμένους καί ήμιθανείς άπό τήν πείναν καί κακοπάθειαν έκατέβηκαν καί αυτοί είς τό Ναύπλιον. Πρό τίνων δέ ήμερων είχεν εξέλ­θει μία αθλία Όθωμανίς γυνή, ήμιθανής άπό τήν πείναν, νά μαζώξει λάχανα καί, άν σταθή δυνατόν, νά μείνη έξω μέ τούς "Ελληνας, τήν οποίαν ύπήγον οί στρατιώται είς τον Στάϊκον τήν περιεποιήθη, τής έδωκε τροφήν καί ώς έκ τού φρονίμου τρόπου μέ τον όποίον τήν ύπεδέχθη, έλαβε θάρρος καί εξετά­ζων αυτήν μέ γλυκείς λόγους έμαθε τήν άθλίαν κατάστασιν είς ήν εύρίσκοντο οί πολιορκούμενοι. Τής έδωσεν ολίγον ψωμί καί τυρί. Τής είπε νά είσέλθη είς τό Παλαμίδι καί νά διαβε­βαίωση τήν φρουράν, δτι δέν είναι ουδείς σκοπός νά τούς φονεύσουν ή νά τούς κακοποιήσουν, μάλλον δέ νά τούς περιποι­ηθούν καί νά τούς έμβαρκάρουν νά έλθουν είς τήν Άνατολήν καί άλλας πολλάς τοιαύτας παρηγορίας τής είπεν. Είσελθούσα δέ αύτη διεκοίνωσεν πρός τινας τής φρουράς δσα ήκουσεν παρά του Στάϊκου. Αυτοί δέ συνυπακουσθέντες μεταξύ των έξήλθον δύο Τουρκαλβανοί καί ή γυνή αύτη, τούς οποί­ους εύρών εξερχόμενους είς στρατιώτης Δημήτριος Μοσχονησιώτης λεγόμενος, τούς άπήγαγεν είς τον Στάϊκον, δστις τούς εδέχθη περιποιητικώς καί έρωτήσας αυτούς περί τής καστάσεως τής φρουράς τού Παλαμιδίου αυτοί των διεβεβαίωσαν, δτι ήτον άθλιεστάτη καί δτι οί προκριτώτεροι αυτών : οί αξιωματικοί ήτον κατεβασμένοι είς τό Ναύπλιον νά συσκεφθούν μέ τούς εντοπίους, νά καταπείσουν καί τούς πασάδες παραδεχθούν τήν συνθήκην. 'Οσοι δέ έφρούρουν έκείνας · ημέρας ήτον ώς έγγιστα εκατόν, διαμοιρασμένοι είς τάς επτά τάπιας καί είς τάς δύο θύρας, άλλ' δλοι ήμιθανείς άπό πείναν καί άπό τον τύφον καί κατήντησαν αναίσθητοι.

Πρό τίνων ήμερων είχε λάβει τήν ίδέαν ό Στάϊκος μέ τους λοιπούς καπεταναίους διά νά κάμουν τήν έφοδον είς τό Παλαμίδι καί είχε κάμει τάς αναγκαίας κλίμακας (σκάλας) έτοιμους, άλλ' έπερίμενε νά βεβαιωθή έτι μάλλον διά τήν κατάστασιν τών φρουρούντων, διά νά έχη βεβαίαν καί τήν επιτυχίαν άνευ μεγάλου κινδύνου. Άλλά καί οί δύο αυτοί Άλβανοί καί ή γυνή τον ενεθάρρυναν είς τόσον βαθμόν λέγοντες άν επιτύχη ή έφοδος νά φονεύσετε αυτούς. Έπείσθη λοιπόν είδοποιήσας τούς περί αυτόν τήν νύκταν τών 29 Νοεμβρίου προς τάς 30, ήμέραν τής εορτής του Αποστόλου Άνδρέα έπλησίασεν μετά του αδελφού του Αθανασίου Στάϊκου εις τείχη του Παλαμιδίου, έχοντες μεθ' εαυτών τριακόσιους πενήντα στρατιώτας ατρόμητους καί αποφασισμένους οϊκο νά αποθάνουν. Καί αμέσως επήραν μίαν σκάλαν, ένας καλόγηρος Αγιορείτης Παφνούτιος λεγόμενος καί ό Ιωάννης Πορτοκάλης άπό Βυζίτσι τής επαρχίας Καρύταινας, και ύπή' καί τήν έθεσαν είς τήν Γιουρούς τάπιαν καί αμέσως άναβαίνει ό Δημήτρης Μοσχονησιώτης μέ ένα μόνον Τούρκον ήμιθανή. 'Ωρμησαν κατ' αυτού μέ τό ξίφος καί αυτός επικαλείται άμέσως έλεος. Ήρπασεν ό Μοσχονησιώτης τά δπλα του, παί καί τον ίδιον είς τάς επάλξεις του φρουρίου καί λέγουν προς τον Στάϊκον, δτι δέν υπάρχει υποψία ούδ' άντίστασις, και ούτως αναβαίνει ό Στάϊκος μέ ένα τέκτονα Κρανιδιώτην Εμμανουήλ Σκρεπετόν, δστις έγνώριζεν δλα τά εντός του Παλαμιδίου, καί μέ περίπου τών 50 στρατιωτών. Διά μο­χλών και άλλων εργαλείων ήνοιξαν τήν θύραν έσωθεν καί είσήλθεν ό Θανάσης (Στάϊκος) μ' άλλους τριακόσιους. Αμέ­σως λοιπόν έθεσαν τάς άναβάθρας είς τήν Δαβήλ τάπιαν καί είσήλθον αρκετοί στρατιώται μέ τον Θανάσην καί Μοσχονησιώτην καί αμέσως παρεδόθηκαν οί εις αυτήν φρουρούντες Όθωμανοί. Ακολούθως έβαλον τάς κλίμακας είς τήν Καρά τάπιαν καί ανέβηκαν αρκετοί' άλλ' ατυχώς έκρημνίσθη ό αρχιμανδρίτης Διονύσιος Βυζάντιος καί συνετρίβη ό εις τών ποδών του' καί αυτοί παρεδόθηκαν αμαχητί.

Είς τήν αυτήν στιγμήν τους έβαλαν καί είς τήν Τζιζδάρ τά­πιαν καί βλέποντες αυτούς οί Τούρκοι ανεβαίνοντας, έτράπησαν είς φυγήν καί διευθύνθηκαν είς τήν πόλιν κάτω. Τπήγον αμέσως είς τήν Μπεζεργιάν τάπιαν καί άμα είδον τάς άναβά­θρας οί Τούρκοι έφώναξαν δτι παραδίδονται, άλλα νά τούς χαρισθή ή ζωή. Καί άνοίξαντες τήν θύραν είσήλθον οί 'Ελληνες.

Ό Στάϊκος λοιπόν, κύριος αποκατασταθείς τού Παλαμιδί­ου, έστειλεν αμέσως τούς φρουρούντας κάτω είς τό Ναύπλιον, παραγγείλας είς τούς Ναυπλιείς νά παραδοθούν είς τον νικητήν καί τούς χαρίζει τήν ζωήν καί έν μέρος τής κινητής πε­ριουσίας των, νά τούς έξαποστείλη δέ ασφαλώς είς τήν Μι­κράν Άσίαν. Εξελθόντων τούτων, ήρχισαν οί Έλληνες τον κανονοτουφεκοβολισμόν δλην έκείνην τήν νύκταν ώστε κατέ­λαβε φρίκη καί απελπισία τούς Ναυπλιείς καί προτού εξημέερώση έστειλαν πρεσβείαν είς τον Στάϊκον, δτι παραδίδονται είς τήν διάκρισιν τοιούτου γενναιόφρονος νικητού.

Άλλ' ό Στάϊκος, αφού κατέλαβε τοιούτον άκαταμάχητον φρούριον, έγραψεν αμέσως είς τήν Κυβέρνησιν, έξαποστείλας δύο ιππείς διά τήν χαροποιόν ταύτην άγγελίαν, προτρέπων αυτήν δτι ή ιδία νά προφθάση δσον ένεστι τάχιον, ή ν' άποφασίση νά στείλη ευθύς πληρεξούσιον άντιπρόσωπόν της νά παραδοθώσι τά φρούρια αυτά εν ονόματι τής Κυβερνήσεως τού Έθνους, νά μήν συμβή αταξία καί κατάχρησις. Συγχρόνως δέ είδοποίησεν (άπό άνοησίαν του μάλλον) καί τον Κολοκοτρώνην, διατρίβοντα τότε είς τό Σούλι, τήν χαροποιάν ταύτην άγγελίαν. Καί άμα έλαβε αυτήν άνεχώρησεν αύθωρεί καί έφθασεν είς τό Παλαμίδι προ τής ανατολής τού ήλιου καί κα­τόπιν αυτού μετά δύο ώρας έφθασαν δλοι δσοι εύρίσκοντο εις τήν 'Αργολιδοκορινθίαν στρατιώται υπέρ τάς τρεις χιλιάδες. Καί τότε ό μέν Κολοκοτρώνης έγινε κατακτητής, καί κύριος τοΰ Παλαμιδίου, τον δέ Στάϊκον παρηγκώνισε καί έμηδένισεν, ώστε οί περί τον Κολοκοτρώνην σωματοφύλακες λεγό­μενοι, άφού ήρπασαν δσα είς τό Παλαμίδι δπλα καί πράγμα­τα τουρκικά, κατά διαταγήν αυτού, τά όποία είχεν συνάξει ό Στάϊκος καί έναποταμιεύσει είς έν μέρος διά νά τά παραδώση είς τήν Κυβέρνησιν τακτικώς νά διανεμηθώσι μαζί μέ τά τού Ναυπλίου, κατήντησαν νά τού άρπάσουν καί τά εδικά του δπλα δτι ήτον δήθεν τουρκικά. Είς τοιαύτην άνόσιον πράξιν καταντήσαντες άνήγγειλεν ό Στάϊκος είς τον Κολοκοτρώνην αυτήν τήν βανδαλικήν άπανθρωπίαν καί του άπήντησεν δτι «καλά του τό έκαμαν τού κερατά! διότι ήθελε νά προσκαλέση τήν ψωροδιοίκησιν άπό τό Κρανίδι νά τής παραδώση τοιαύτα φρούρια!» Άμα λοιπόν έφθασεν έκεί, ώς είρηται, αμέσως ήρχισε τήν διαπραγμάτευση καί αυθημερόν τήν έτελείωσε και παρεδόθηκαν δλα αυτά τά φρούρια διά συνθήκης έπ' ονόματι του Κολοκοτρώνη χωρίς τήν άδειαν τής Κυβερνήσεως τού Έθνους καί μηδ' αυτής τής υποχειρίου του Πελοποννησιακής Γερουσίας, ήτις άφού έμαθε τό τοιούτον άνοσιούργημα καί δυσανασχετήσασα κατήντησεν είς τοιαύτην τόλμην, ώστε του έγραψε πικράς επιπλήξεις, άλλ' ολίγον έφρόντισε δι' αύτάς.

'Οθεν γενόμενος κύριος κατακτητής του Ναυπλίου έσύναξαν δλα τά πλούτη τών Τούρκων καί τά μεν άχρηστα, οίον χαλκώματα, όπλα σιδηρά, παλαιοστρώματα βρωμερά καί ενδύματα, τά έθεσαν είς τά τσιαμία προς φύλαξιν δήθεν, νά γί­νουν διανομή είς τούς στρατιώτας, τά δέ χρυσά, αργυρά, πο­λύτιμους λίθους, μαργαρίτας καί όλα τά βαρύτιμα πράγματα, τά έθεσαν κατά μέρος, αυτός μέ τούς υιούς του, ό Πλαπούτας, ό Νικηταράς, ό Τσιόκρης, οί Πετιμεζαοι, ό Τασκούλιας, ό Αποστόλης καί οί λοιποί κόλακές των καί τά διένειμαν με­ταξύ των καί όσα έκλεψεν ό εις του άλλου κρυφίως και ήρπασαν, ώστε τά κατεβρόχθισαν όλα, ώς ό "Αδης, άδικήσαντες καί τό Δημόσιον καί τούς άπ' αρχής πολιορκητάς, καθότι καί τά συναχθέντα είς τά τσιαμία, καί αυτά τά έκλεψαν εκείνοι οίτινες έγνώριζον τήν τέχνην αυτήν καί, όταν τά ήνοιξαν, δέν ευρέθη σχεδόν τίποτε.

Τού δέ Στάϊκου, του αδελφού του καί όλων τών 350 στρα­τιωτών τους τούς έβγαλαν μερίδιον είς μαλλιάν, παλαιο­στρώματα καί παλαιοφορέματα τουρκικά βρωμερά τριών χι­λιάδων γροσίων κατ' έκτίμησιν, δηλαδή προς οκτώ γρόσια εκάστου στρατιώτου, τά οποία ούδ' έκαταδέχθηκαν νά τά πά­ρουν μ' όλην τήν πτωχείαν τους. Άφού λοιπόν έφθασεν ή Κυβέρνησις εύρε τά πάντα τελειωμένα, καί, μή θελήσας ό Κολο­κοτρώνης νά παραδώση προς αυτήν τά φρούρια του Έθνους, άνεχώρησεν αυθημερόν καί ύπέστρεψεν είς τό Κρανίδι. Άλλ' επειδή καί είχε κάμει τήν προτέραν συνθήκην, διά τήν άξιοπρέπειαν του έθνους, διέταξε τον Μιαούλην καί έμβαρκάρησεν όλας τάς τουρκικάς οικογενείας καί τάς μετεβίβασεν είς τά παράλια τής Μικράς Ασίας. Τούς δέ δύο πασάδες τούς έκράτησαν είς τό Ναύπλιον. Ό δέ Κολοκοτρώνης αποκατασταθείς αύτοχειροτόνητος κατακτητής έδιόρισε φρουράρχους τον υίόν του τον Πάνον καί τον Δ. Πλαπούταν καί διατρίψας ημέρας τινάς προς έξασφάλισιν τών λαφύρων άπήλθεν είς Τριπολιτσάν, τήν οποίαν είχε κέντρον καί περιεφέρετο είς τάς δια­φόρους επαρχίας χάριν διασκεδάσεως, ενεργών διά τήν μέλλουσαν Συνέλευσιν νά συμπήξει ίδιον σύστημα, διά νά κάμη τους πληρεξουσίους, (εί δυνατόν), εδικούς του, νά παρουσιασθή ισχυρός, ότε φθάσας εκεί καί ό προ πολλού επιθυμητός προς αυτόν Όδυσσεύς, καί συνήχθησαν άπαντες οί τής συμ­μορίας των, έσκέπτοντο ήμερονυκτίως διά πολλάς ημέρας νά εύρουν τον τρόπον, μέ τον όποιον έδύναντο νά κατορθώσουν νά απομακρύνουν άπό τά πράγματα όλους τούς προύχοντας τής Πελοποννήσου, νά δώσουν τρόμον είς τούς τών λοιπών τμημάτων πληρεξουσίους.

Άμα έδιόρισεν ό Κολοκοτρώνης τον υιόν του καί τον Πλαπούταν φρουράρχους είς τό Ναύπλιον, αμέσως έβγαλαν τούς Κρανιδιώτας άπό τό Παλαμίδι, τούς οποίους είχε διορί­σει ό Στάϊκος φρουρά άπό τήν πρώτην ώραν τής εφόδου, επειδή καί ύπώπτευον άπό αυτούς ότι δέν ήτον τού κόμματός των, καί αν ήρχετο ή Κυβέρνησις είς τό Ναύπλιον, καθώς έπροκήρυξεν ότι ή καθέδρα της έσεται τού λοιπού είς τό Ναύ­πλιον καί εκεί έπροσκαλούσεν όλους τούς πληρεξουσίους νά συναχθούν διά τήν Έθνικήν Συνέλευσιν, μή τύχη οί Κρανιδιώται καί παραδώσουν είς αυτήν τό Παλαμίδι. Συγχρόνως διέταξαν καί τον Γοβερνάτην, Γάλλον άρχηγόν τού τακτικού στρατού, (τον όποίον είχε στείλει ή Κυβέρνησις άπό τήν πρώ­την ήμέραν είς τό Ναύπλιον μέ τετρακοσίους στρατιώτας προς φύλαξιν του φρουρίου τής ασφαλείας καί τής ευταξίας τών κατοικούντων), διά νά έξέλθη καί αυτός αμέσως άπό τό Ναύ­πλιον νά διαμένη είς τήν Νάριαν, άλλ' αυτός απήντησε φρονίμως, ότι δέν δύναται νά ύπακούση είς κανενός άλλου διαταγήν παρά είς τής Κυβερνήσεως ήτις τον έδιόρισε, καί αυτή δύναται νά τον διάταξη νά έξέλθη. Αυτοί τον έβίασαν καί εκδευτέρου καί τρίτου νά έξέλθη, επειδή καί έμαθον δτι έσκόπευεν ή Κυβέρνησις νά ύπάγη εκεί έκείνην τήν έβδομάδαν καί ύπώπτευον δτι αυτός ήθελεν ύπερασπισθή τήν Κυβέρνησιν διά τών δπλων. Μετεχειρίσθηκαν επί τέλους τήν δύναμιν τών όπλων καί, συγκρούσεως γενομένης, μέ μεγάλην έπιμονήν τών τακτικών, υπαρχόντων καί ατάκτων, υπέρ τάς τρεις χι­λιάδας, καί άφού έφονεύθηκαν καί έπληγώθηκαν υπέρ τούς σαράντα τακτικοί, έμεσολάβησαν οί πολίται καί ήναγκάσθη ό Γοβερνάτης νά υποχώρηση καί νά άποσυρθή είς τήν Νάριαν, νά ύποκύψη είς τήν παράνομον βίαν, όστις αμέσως έδωκε τήν παραίτησίν του τακτικώς είς τήν Κυβέρνησιν δικαιολογημένην, δτι δέν δύναται νά υπηρέτηση τοιούτον άναρχον καί άχάριστον έθνος. Καί τό μέν τακτικόν διελύθη, αυτός δέ άναχωρήσας μέ ολίγους άπήλθεν είς τήν Αίγυπτον καί κατετάχθη είς τήν ύπηρεσίαν του Μεχμέτ 'Αλή πασιά. Μετά τινας δέ ημέρας έλθούσα καί ή Κυβέρνησις είς τό Ναύπλιον μ' δλους τούς πληρεξουσίους τών νήσων, τού Αιγαί­ου Πελάγους καί τινας τής Ανατολικής Ελλάδος, κατά τήν προκήρυξίν της, δέν τήν έδέχθηκαν οί αύτοχειροτόνητοι κατακτηταί νά είσέλθη καί ούτως άπήλθεν είς τό Άστρος και διέμενεν, εκείθεν δέ είδοποίησεν είς δλας τάς επαρχίας τ' ανω­τέρω συμβάντα καί ότι νά πέμψωσι τούς πληρεξουσίους των είς τό Άστρος νά συγκροτηθή ή Συνέλευσις..."

Πηγές:

ΚΑΝΕΛΛΟΥ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗ-ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ