Μετά τά ανωτέρω συμβάντα τό μέν Έκτελεστικόν μετέβη είς τήν Σαλαμίναν, διά νά δύναται εκείθεν νά διευθύνη ευκολώτερον τά τής εκστρατείας τής Στερεάς Ελλάδος, προσεκάλεσε δέ καί τήν Βουλήν νά άπέλθη εκεί διά νά έχουν περισσοτέρας ευκολίας καί προς τό διοικείν άνεπηρεάστως καί διά τάς τροφάς, αί όποίαι ήτον εύθηνότεραι, καί οί ναυτικαί νήσοι πλησιέστεραι' άλλ' ή Βουλή δέν συνήνεσε μήτε ενέκρινε τήν έκεί μετάθεσίν της, καθότι είχε πολλά διδόμενα νά πιστεύση καί νά γνωρίζη άπό πηγάς διαφόρους, τούς σκοπούς τού αιμοβόρου Όδυσσέως, όστις έκαιροφυλακτούσε νά εύρη άρμοδίαν περίστασιν νά δολοφονήση τούς έγκριτωτέρους τών βουλευτών, ώς γινόμενοι πάντοτε προσκόμματα είς τούς σκοπούς τής συντροφιάς του καί όστις πληροφορηθείς δτι τό Έκτελεστικόν μετέβη εις την Σαλαμίναν και ότι περιέμενε και τους βουλευτάς έκεί ήμέρα τή ημέρα, έτρεξε με τούς δημίους συντρόφους του, νομίσας δτι θά εύρη τα θύματά του δια νά κορέση την άπάνθρωπον ψυχήν του με αίμα άδελφικόν, και μή επιτυχών του σκοπού του, άπήτησεν από την Κυβέρνησιν νά τον διορίση γενικόν Άρχηγόν της Ανατολικής Ελλάδος, ώστε δυνάμει τής εξουσίας νά καταστρέψη δλους δσους έναντιουντο εις τούς καταχθόνιους σκοπούς του. Ή δέ Κυβέρνησις, μή δυναμένη νά έναντιωθή εις τάς αλόγους θελήσεις του, τον έδιόρισεν μεν άκουσα άρχηγόν, άλλά συγχρόνως έδιόρισε καί τον δμοιόν του κατά τήν ψυχήν καί τήν καρδίαν Ίωάννην Κωλέττην (άλλ' έναντίου κόμματος) διοικητήν δλης τής Ευβοίας. Καί άπήλθεν εις το Ξηροχώρι διά νά έμποδίζη δσον ένεστι τάς κακουργίας του. Άλλ' ό Όδυσσεύς ευρών άρμοδίαν τήν περίστασιν νά έκδικηθή τ' αγενή πάθη του έδολοφόνησεν ένα εκ των έγκριτοτέρων ανδρών του Ταλαντίου, τον 'Αλέξανδρον Μιχάλη έπί προφάσει, δτι δήθεν αυτός ενήργησε καί έλιποτάκτησε ό Μπούσγος καί ό Μήτρος τής Τριανταφυλλίνας καί διέλθη τό στρατόπεδον, καί ούτω υστέρησε τήν Πατρίδα από γνήσιον τέκνον της, καθώς καί τον 'Αλέξιον Νούτσον και Παλάσκαν, διά τούς οποίους τρεις αυτούς έπένθησεν ή πατρίς. Άλλ' ό Θεός είναι δίκαιος, καθότι μετ' ολίγον καιρό είπετο νά άνταμειφθή καί αυτός με τά έπίχειρα τής δολιότητος καί των κακουργημάτων του άπό τον Γκούραν εις την Άκρόπολιν των Αθηνών. Ευρισκόμενοι, ώς είρηται, ό Χατζηχρίστος καί Νικηταράς εις τά Δερβένια καί Κάζαν καί δυνάμενοι νά κινηθώσι διά κανέν μέρος διά τό όλιγάριθο τών στρατιωτών, μήτε οί Τούρκοι έπλησίασαν ποτέ έδιέταξε ή Κυβέρνησις τον Τζαννέτον άπό τήν Όλυμπίαι τριακόσιους καί τον Τσιώκρην με εκατόν πεντήκοντα και έλθόντων εις τον Ίσθμόν προσέλαβον και διακόσιους Δερβενοχωρίτας και ενωθέντες δλοι δια να κινηθώσι κατά τών έν Σαλώνοις έχθρών, άλλα προτού ξεκινήσουν άπό τά Δερβένια, οί Τούρκοι είχον αναχωρήσει, καί άπήλθον εις Ζητούνι, δπου ήτον τό Γ. Στρατόπεδον του Στρατάρχου Μπερκόφτσιαλη και ούτως υπέστρεψαν άπαντες είς την Πελοπόννησον άνευ αποτελέσματος. Υπάρχον τό Έκτελεστικόν είς την Σαλαμίναν, ώς είρηται, και ευρισκόμενος κάγώ έκεί ελαβον είδησιν, δτι πέντε πλοία τουρκικά πολεμικά και φορτηγά έξήλθον άπό τάς Πάτρας διευθυνόμενα διά την Κόρινθον νά εφοδιάσουν με τροφάς και άλλα αναγκαία τους πολιορκουμένους Τούρκους. Κατ' έκείνας δε τάς ημέρας (συνεργεία και συνδρομή του Ζαΐμη, Σ. Χαραλάμπη, Λόντου και ημών) είχεν άναφανή αρχηγός τών δπλων της επαρχίας Κορίνθου ό Ιωάννης Νοταράς, επιλε γόμενος Άρχοντόπουλον, δντος νέου δεκαεπταετούς, μέ τό νά έπροβλέπομεν, δτι είχον αυτόν τον σκοπόν νά εισχωρήσουν εκείνοι, οίτινες έπεθύμουν νά καθέξουν αυτήν τήν θέσιν, ώς αρχηγοί τών δπλων της επαρχίας εκείνης. Προσέλαβε δέ μεθ' έαυτού τον Ίωάννην Νοταράν ώς υπασπιστήν του και τον Παναγιωτάκην Νοταράν τον διέταξε ή Κυβέρνησις αμέσως ώς όπλαρχηγόν νά συμπεριλάβη και τον Στάϊκον πολιορκούντα τότε τήν άκρόπολιν και τον Γεωργάκην Λύκον ή Χελιώτην, νά προκαταλάβουν τά παράλια, νά εμποδίσουν αύτάς τάς τροφάς. Συνάξαντες δέ αυτοί υπέρ τους 1.500 στρατιώτας κατέλαβον τάς εκεί άποθήκας και άλλας όχυράς παραλίους θέσεις και φθάσαντα εκεί τά εχθρικά πλοία έξεστράτευσαν και οί έν τω φρουρίω πολιορκούμενοι, άλλ' άμα άπεπειράθησαν νά οδοιπορήσουν τους έκτύπησεν ό Στάϊκος και μή δυνηθέντες νά τον αντικρούσουν, υπέστρεψαν είς τό φρούριον, ό δέ έν τω παραλίω Νοταράς και ό Χελιώτης άντέστησαν άτρομήτως, πολεμούμενοι ακαταπαύστως δύο ημερονύκτια άπό τά εχθρικά πλοία, υποφέροντες αναρίθμητους κανονοβολισμούς, λαβόντες [δέ] και συνδρομήν άπό τον Στάϊκον και τον Παναγιωτάκην, ώστε μη δυνηθέντα τά εχθρικά πλοία νά δώσουν τήν έλαχίστην τροφήν υπέστρεψαν εις τάς Πάτρας άνευ αποτελέσματος. Ύπαρχούσης, ώς είρηται, της Κυβερνήσεως εισέτι εις τήν Τριπολιτσάν, ενεργεία και συνεργεία του Μαυροκορδάτου, όντος Γενικού Γραμματέως, ήτοι Πρωθυπουργού, έδιόρισαν τον Μάρκον Βότσαρην στρατηγόν και γενικόν άρχηγόν της Δυτικής Ελλάδος. Τούτου ό διορισμός ετάραζε τήν χολήν, ού μόνον τών συμπατριωτών του Σουλιωτών, άλλ' ερέθισε τήν φιλοδοξίαν όλων τών οπλαρχηγών τής Στερεάς Ελλάδος, ύποπτευθέντες μάλλον άπό τους Μακιαβελικούς σκοπούς του Μαυροκορδάτου. Κατά τον Ίούνιον διεδόθη φήμη ότι ό πασιάς τής Σκόδρας ήτοιμάζετο νά είσβάλη είς τό Έλληνικόν κράτος μέ είκοσι χιλιάδας στρατόν και νά καταστρέψη τήν Δυτικήν Ελλάδα μάλλον διά του πυρός και τού σιδήρου. Τούτο βεβαιωθείς ό Μάρκος άπό αξιόπιστους πηγάς είδοποίησεν όλους τους οπλαρχηγούς τών μερών εκείνων νά στρατολογήσουν όσον τό συντομώτερον και νά ευρεθούν έτοιμοι' έν ταυτώ και τους προσεκάλεσε νά συνέλθουν άπαντες είς ρητήν ήμέραν και θέσιν νά συσκεφθούν περί αυτού του σοβαρού αντικειμένου, νά αποφασίσουν έκ συμφώνου που και πώς νά προσβάλουν αυτόν τον ίσχυρόν έχθρόν, ν' άντιπαραταχθούν φρονίμως κατ' αύτού, νά απαντήσουν τήν πρώτην όρμήν του. Μεθ' ημέρας συνήχθησαν άπαντες περί αυτόν (έκτός του Καραϊσκάκη, όστις άσθενούσεν ή έπροσποιήθη άσθένειαν, ώς έλεγον τότε, διά τό αρματολίκι τών Αγράφων) και σκέψεως πολλής και συζητήσεως γενομένης περί του τρόπου τής άντιπαρατάξεως παρενέβαλον έκαστος προσκόμματα και αντιθέτους παρατηρήσεις και δεν έμενον σύμφωνοι διά τήν διεύθυνσιν, και μ' άλλους λόγους δέν κατεδέχοντο νά έχουν τον Μάρκον άρχηγόν νά διευθύνη, άλλ' ήθελον νά είναι ανεξάρτητος ό είς άπό τον άλλον ένεκα τής αντιζηλίας και ευρισκον απείρους προφάσεις, ώστε ό Μάρκος έξαντλήσας και τον τρόπον του πείθειν και πάσαν όπομονήν, βλέπων προφανώς τον φθόνον και τήν δυσμένειαν αυτών κατ' αύτού, άναστάς έν τω μέσω αυτών τους είπε με τήν χαρακτηρίζουσαν αυτόν παρρησίαν: 'Έ, αδελφοί! Εννόησα ήδη τί τρέχει! Ό λόγος δέν είναι περί παρωνυχίδος, άλλά περί ζωής και θανάτου τής Πατρίδος! Και ευθύς έβγάνει τό δίπλωμα τής στρατηγίας και τό ξεσχίζει είς λεπτά κομμάτια. Ιδού! έγώ είμαι έτοιμος μέ τά όπλα μου νά αποθάνω υπέρ τής πατρίδος, ώς απλούς στρατιώτης και όχι μέ δίπλωμα ώς στρατηγός και αρχηγός, και όσοι θέλουν αυθορμήτως, ας μέ ακολουθήσουν. Και ούτως έμειναν πλέον αναπολόγητοι και διελύθη ή συνέλευσις εκείνη και αμέσως άνεχώρησε διά τά 'Αγραφα. Ήκολούθησαν αυτόν υπέρ τούς τριακόσιους Σουλιώτας και έπέκεινα τών χιλίων Αίτωλοακαρνάνες και άλλοι και τήν έπιούσαν παρηκολούθησε και ό Τζιαβέλας, οί Ζερβάδες, οί Δαγκλήδες και άλλοι Σουλιώται και οί καπεταναραίοι τής Δυτικής Ελλάδος, διευθυνόμενοι άπαντες προς τό μέρος τών Αγράφων και Καρπενησίου, όπου και τά εχθρικά στρατεύματα έτοποθετούντο διά νά εισβάλουν είς τήν Δυτικήν Ελλάδα μέ άπόφασιν σουλτανικήν διά νά καταστρέψουν όλον τον τόπον εκείνον. Διευθυνόμενον τό έχθρικόν στρατόπεδον είς δύο σώματα, τό έν άπό τον ίδιον Σκόδρα πασιάν, τό δέ άπό τον άνεψιόν του Τσιελαλενδήμπεην, άφου έλεηλάτησαν τον Άσπροπόταμον και τά 'Αγραφα μέχρι καταστροφής, κατεσκηνώθησαν ενωμένοι είς τό πεδίον του Καρπενησίου. Συγχρόνως έφθασε και ό Μάρκος εκεί καί κατόπιν ό Τσαβέλας και οί λοιποί· και σκέψεως γενομένης, ό μεν Μάρκος μέ τούς περί αυτόν έλεγον μέ σταθερά άπόφασιν νά κτυπήσουν τούς εχθρούς τήν νύκταν έκείνην αίφνης καί άπροσδοκήτως καί δντες ξέγνοιαστοι καί άπροετοίμαστοι είχον τήν βεβαιότητα, ότι θά τούς καταντήσουν είς πλήρη άταξίαν, νά τούς χαλάσουν καί νά τούς διασκορπίσουν νά διαλυθή αυτό τό στρατόπεδον. Ό δέ Τσιαβέλας καί οί μετ' αυτού έλεγον δτι τό σχέδιον αυτό τό βλέπουν άπερίσκεπτον καί άτελέσφόρητον καί έγνωμοδοτούσαν νά κτυπήσουν τούς εχθρούς εις τά στενά τής Αιτωλίας. Μή ευρεθέντων λοιπόν συμφώνων ο Μάρκος επιμένων τούς άπήντησεν, δτι έγώ μ' δσους μ' άκολουθήσουν θά τούς κτυπήσω αυτήν τήν νύκταν αποφασιστικά. (Τούς έξηγήθη δέ καί έν ποία ώρα καί μέ ποίον σύνθημα) κι άν αγαπάτε καί σεις, υπάγετε άπό τό άλλο μέρος τών σκηνωμάτων καί, δταν ίδήτε τό σύνθημα, λαμβάνετε μέρος είς τήν μάχην, καί ύπεσχέθησαν δτι θέλουν ακολουθήσει. Ό Μάρκος λοιπόν κατά τήν άπόφασίν του προσέβαλε έχθρικόν στρατόπεδον ρίψας ώς σύνθημα τρία τουφέκια, ήχησε δέ καί ή σάλπιγξ κατά τήν 10 ώραν προ τού μεσονυκτίου Αυγούστου 9 1823. Ώς έκ τής αιφνίδιου ταύτης καί άπροσδοκήτου προσβολής, οί Τούρκοι κατεταράχθησαν, κατήντησαν είς πανικόν φόβον καί άπελπισίαν, φωνάζοντες, τουφεκίζοντες καί φονευόμενοι μεταξύ των ό είς τού άλλου ώς έχθρός είς τό σκότος καί κατασφαζόμενοι άπό ολίγους 'Ελληνας· και ένώ κατήντησαν είς άταξίαν καί έτοιμοι είς λιποταξίαν δια σωθώσι (κρίμασιν οίς οίδεν ό Κύριος καί βάσκανος τύχη της Ελλάδος) βολή τις εχθρική έκτύπησεν είς τήν κεφαλήν τον Μάρκον καί έπεσεν νεκρός υπέρ τής Πίστεως καί τής Πατρίδος μαχόμενος. Τον δέ νεκρόν του άρπάσας ό εξάδελφος του Τούσιας Βότσιαρης μετά τών οικείων του είς τους ώμους έξήλθον άπό τό πεδίον τής μάχης. Ό Τζαβέλας καί οί περί αυτόν δέν έλαβον ένεργητικόν μέρος είς τήν μάχην αυτήν (ώς διεφημίσθη τότε), άλλ' άφού έφονεύθη ό Μάρκος καί έπαυσεν ό προς εκείνο τό μέρος πυροβολισμός, τότε ήρχισε καί προς τό μέρος του Τζαβέλα νά πυροβολούν, άλλα χωρίς αποτέλεσμα, καί είναι πιστευτόν ότι άπό τό μέρος τό οποίον θέλουν τινές νά ειπούν δτι έπολέμησεν ό Τσιαβέλας καί οί περί αυτόν, μήτ' έφονεύθη μήτ' έπληγώθη ουδείς· μόνον είς τό μέρος είς τό οποίον έφονεύθη ό Μάρκος, έφονεύθη πλησίον του καί ό σαλπιγκτής του καί 4 σύντροφοι του καί 3 έπληγώθηκαν. Άπό δέ τούς εχθρούς έφονεύθηκαν υπέρ τούς τριακόσιους. Πολλά έρρέθησαν τότε διά τον θάνατον του Μάρκου, διά τήν άποτυχίαν αυτής τής εκστρατείας, καί διάφοραι ύπόνοιαι έμεσολάβησαν καί πολλοί ηθέλησαν νά πιστεύσουν, δτι ήκολούθησεν επιβουλή δολοφονίας άπό συμπατριώτας του, άλλ' εγώ μήτε βεβαιότητα έχω μήτε δύναμαι νά εγγυηθώ αν υπήρξεν ή όχι! 'Αλλοι δέ, οίτινες γνωρίζουν τά πράγματα τής Στερεάς Ελλάδος ώς αύτόπται καί αύτήκοοι γεγονότες δύνανται νά αναφέρουν άπαθώς περί τών διατρεξάντων τήν άλήθειαν είς τήν άμερόληπτον Ίστορίαν τής Πατρίδος. Μετέφερον δέ τον ένδοξον τούτον νεκρόν είς τό Μισολόγγι τον όποίον έδέχθηκαν άπαντες μέ καρδιοστάλακτα δάκρυα καί γοερούς αναστεναγμούς καί τον ενταφίασαν καί έθρήνησεν όλη ή πατρίς, διότι έχασεν ένα έκ τών ανδρείων πολεμιστών καί προμάχων της. Οί δέ διασκορπισθέντες στρατιώται καί αρχηγοί συνήχθησαν μετά τινας ημέρας είς τήν Καλιακούδαν καί συνεκεντρώθησαν, άλλά συγχρόνως έφθασε καί ό εχθρικός στρατός καί συμπλοκής άκολουθησάσης άνευ τής ανήκουστης αντιστάσεως άψύχησαν είς τόσον βαθμόν, ώστε οί εχθροί μέ μίαν όρμήν τούς έσχισαν είς τό μέσον καί διεσκορπίσθησαν κακήν κακώς. Έφονεύθησαν δέ ό Ζυγούρης Τσιαβέλας, ό Γεώργης του Μήτζιου Κοντογιάννη, ό αδελφός του Γεώργη Κίτσιου καί άλλοι 48 στρατιώται καταδιωκόμενοι άπό τούς Τούρκους χωρίς φονευθή ή πληγωθή ουδείς Τούρκος. Καί τότε έγινε έπαισθητή προς αυτούς ή έλλειψις του Μάρκου. Οί δέ εχθροί άνευ ουδεμιάς αντιστάσεως ή πρόσκομμα έφθασαν αντίκρυ τής Αίτωλικού καί τό έπολιόρκησαν κτητικώς. Καί διαμείνας είς τήν πολιορκίαν αυτού καί του Μισολογγίου άρκετόν καιρόν καί μή δυνηθείς νά κατορθώση άλωσιν αυτών κατά τήν έπιθυμίαν του, καθότι εύρεν άτρόμητον καί άπαραδειγμάτιστον καρτερίαν καί άντίστασιν από τούς πολιορκουμένους, καί άπωλέσας τό ήμισυ του στρατού έκ του πολέμου καί τής επιδημικής νόσου καί έκ τής κακοπαθείας καί απελπισθείς άνεχώρησεν αίφνης κατά τά τέλη Νοεμβρίου καταπυρπολήσας τάς σκηνάς του καί όλα τά λοιπά αναγκαία του στρατοπέδου εκείνου καί διευθύνθη διά πολλών κινδύνων είς τήν 'Αρταν καί εκείθεν άνεχώρησε διά τήν Πατρίδα του. Περί τούτου φρονώ ότι θέλουν εξιστορήσει άλλοι μέ αμεροληψίαν, γνωρίζοντες έκ του πλησίον τά καθέκαστα καί διαφόρους μάχας, αίτινες συνέβησαν είς τήν διάρκειαν της πολυθρυλήτου αυτής εκστρατείας.
ΠΗΓΕΣ:
ΚΑΝΕΛΛΟΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ-ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου