Τό άδοξον τέλος των εκστρατειών του Δράμαλη και Κιουταχή.

Ο Κανέλλος Δεληγιάννης αρχηγός των Πελοποννησίων
ανατρέπει τις " Ψευδολογίες του Σπηλιάδη " για την Σω
τηρία της Ιεράς Πόλεως του Μεσολογγίου

"Οσα δέ διαπραγματεύεται ό φαυλόβιος Σπηλιάδης είς τήν ψευδοχαλιμάν του περί αύτού του αντικειμένου, δηλαδή δτι εκείνοι οίτινες ώρκίσθησαν Τουρκαλβανοί νά κάμουν τήν έφοδον ήτον 500, δτι ό Μακρής έφρούρει τούς Καρυτινούς καί Πυργιωτογαστουναίους, δτι οί Τούρκοι εύρον κοιμωμένους τούς σκοπούς μας καί δτι έφώναξεν είς σκοπός πληγωμένος· Τούρκοι! Τούρκοι! κτλ. καί δτι έφονεύθηκαν 500 Τούρκοι καί 300 έπληγώθηκαν καί δτι έμαθον οί Τούρκοι, δτι ό Ράγκος άπεστάτησεν (ένώ ήτον είς τό όχύρωμά μου αντίκρυ άπό τήν πρώτην ήμέραν δτε έφθάσαμεν είς τό Μισολόγγι καί μας έπολεμούσεν έως τήν τελευταίαν ήμέραν, δτε υπεχώρησαν οί Τούρκοι μαζί μέ αυτόν) και δτι ό Όδυσσεύς ήρχετο μέ έξ χι­λιάδες, ενώ ήτον τότε προσκυνημένος και τό αρματολίκι και μάλιστα ό Όμέρ πασιάς Βριώνης και δλοι οί Τούρκοι έγνώριζον δτι ό Όδυσσεύς ποτέ δέν ήδυνήθη να συσσωματωθή μέ πε­ρισσοτέρους των τριακοσίων και δχι να πιστεύσουν τοιαύτα όνειροπολήματα, δτι ό Καραϊσκάκης, αν και υποτεταγμένος είς τους Τούρκους, έκτύπησε τον Ισμαήλ πασιαν Πλιάσιαν και έφόνευσε τινάς και τους υπέστρεψεν εις τό Βραχώρι, και άλλα τοιαύτα ληρήματα αναφέρει και προσπαθεί δέ μέ αύτάς τάς ανούσιους, ανύπαρκτους και εμπαθείς παραμορφώσεις της αληθείας, μέ σκοπόν δήθεν νά μηδενίση τήν έδικήν μας άξίαν, δτι μικρόν τι συνετελέσαμεν είς έκείνην τήν έκστρατείαν και τήν δεινήν περίστασιν, και καταντά νά λέγη δτι διευθυνόμεθα δύο χιλιάδες Πελοποννήσιοι άπό τον Μακρήν, ό όποίος εβδο­μήντα συντρόφους του και δέν είχε τήν ικανότητα νά διευθύνη αυτούς. Και πότε μας διεύθυνε! έν ώρα απελπιστικής μάχης! Και τούτο δια νά μήν άναφέρη τά ονόματα του Δεληγιάννη, τού Ζαΐμη και τού Λόντου και δοθή βαρύτης είς αυτά είς τήν ίστορίαν, αλλά νά μείνωσι μοναδικά ονόματα ιστορικά, τά δι­ευθύνοντα τήν έπανάστασιν είς τό διάστημα του αγώνος, τών κλεπτών λεγομένων, ήτοι τών Κολοκοτρωναίων, τών Πετιμεζαίων, του Νικηταρά, του Πλαπούτα και τής λοιπής συμμο­ρίας των, και διά τούτο γράφει δτι οί Πελοποννήσιοι κτλ. κτλ.
Άλλά ποίαν άπάντησιν νά κάμη τις είς ενα τυφλόν, εμπαθές και μισθωτόν όργανον, είς ενα τοιούτον άσυνείδητον και άθλιον άνθρωπον; ό όποίος δέν προέθετο σκοπόν ιστοριο­γράφου, άλλά νά κάμη άλογους πανηγυρικούς τών εντολέων του κατά τάς ορέξεις των, νά παραμορφώνη χωρίς λογικήν τάς αδιαφιλονίκητους ίστορικάς αληθείας και νά έξυβρίζη άναιδώς τους προμάχους τής πατρίδος τους μή όμόφρονας τών εντολέων του! Είναι δέ απορίας άξιον, πώς αλησμόνησε νά γράψη δτι μας έδιόρισεν ό αρχιστράτηγος Κολοκοτρώνης μέ διαταγήν του και ύπήγομεν είς τό Μισολόγγι, υπό τήν διοίκησιν του εξαδέλφου του Γιαννάκη ή Τασκούλια, ή του ανε­ψιού του Αποστόλη! Κατήντησαν αυτοί οί απονενοημένοι άνθρωποι άξιοι οίκτου, καθότι και ώς έκ προθέσεως και ώς έκ τοΰ πάθους συκοφαντίαι και παραμορφώσεις τής αληθείας γί­νονται μέ λογικήν τινα και έχουν και αύται δρια!
Διαμείναντες λοιπόν είς τό Μισολόγγι εως τάς 8 Ιανου­αρίου 1823 και μή έχοντες πλέον ουδέ μιας ημέρας τροφήν, άπηυδισμένοι δέ καί άπό τήν τοσούτου καιρού κακοπάθειαν, του χειμώνος καί τών τόσων κινδύνων, απεφασίσθη ομοφώ­νως νά άναχωρήσωμεν έκαστος διά τά ίδια, καί ούτως τήν 9 Ιανουαρίου έναυλώσαμεν πλοιάρια Γαλαξειδιώτικα καί εντόπια. Έπλήρωσα τους ναύλους καί άναχωρήσαμεν μετά τών Πυργιωτογαστουναίων καί άπεράσαμεν είς του Πάπα είς τά Μαύρα Βουνά χίλιοι ώς έγγιστα έν ώρα βαρύτατου χειμώνος, δπου έφιλοξενήθημεν άπό τον Νενέκον, τον Σαγιάν καί τους λοιπούς παραχειμάζοντας έκεί Κερμπεσαίους, καί εκείθεν διήλθομεν διά τών Λεχαινών, Γαστούνης καί Πύργου καί έφθάσαμεν ζώντες είς τάς οικογενείας μας τήν 18 Ιανουαρίου.

Το τέλος του γιουρούκ

μπαϊρακτάρη

Άλλά προτού άναχωρήσωμεν, ομιλών μίαν ήμέραν μέ τον γιουρούκ μπαϊρακτάρην εκείνον, δστις μέ έδιηγείτο δσα είχε πράξει είς τάς διαφόρους εκστρατείας καί μάχας, προς τον όποίον είχον ύποσχεθή πρότερον δτι άν δέν γίνη ή ανταλ­λαγή θά τον πάρω μαζί μου νά τον έχω ωσάν τον Μουχαρέμην (ώς όπισθεν είρηται) άρχισημαιοφόρον καί ήτον ευχαρι­στημένος, τον είπον δτι έφυγε τό τουρκικόν στρατόπεδον καί άπήλθεν εις τήν Άρταν καί δτι ό Όμέρ πασιάς δέν έφρόντισε δι' αυτόν! κλπ. Τούτο άκουσας έγινεν έξω φρενών φρυάττων κατά τόυ Όμέρ Βριώνη μέ ύβρεις καί κατάρας διά τήν άγνωμοσύνην του καί, άφού μετ' όλίγην ώραν έξεθύμανε, τον ήρώτησα διατί αδημονεί τόσον, τότε μ' έδιηγήθη τάς έκδουλεύσεις τάς οποίας έκαμεν είς τον Όμέρ πασιάν, δτι του έσωσε πολ­λάκις τήν ζωήν μέ κίνδυνον τής εδικής του καί δτι αυτός συ­νέλαβε ζώντα τον περιβόητον εκείνον Διάκον τής Λεβαδείας καί τον Αρχιερέα Σόλων καί τον διέταξε καί τους έψησε ζώντας, ωσάν άρνία, καί έλαβον θάνατον όδυνηρόν άπό αυτόν. Τον ήρώτησα καί έκ δευτέρου αν τω δντι τούς έψησεν; καί μέ είπεν μεθ' δρκου δτι αυτός τούς έψησεν ίδίαις χερσί. Τότε όργισθείς καί καταντήσας έξω φρενών διέταξα τούς στρατιώτας καί τον ήρπασαν (μέ λύπην μου τό γράφω) καί τού έδωκαν τον πλέον τραγικόν καί σκληρότερον θάνατον καί τήν αυτήν στιγμήν άνεχώρησα διά τήν πατρίδα μου.

Επιστροφή στην πατρίδα

Εξοδα εκστρατείας

Είς τάς μετά τήν αλωσιν τής Τριπολιτσας (εκστρατείας) τάς οποίας έκάμαμεν άπό τάς αρχάς Φεβρουαρίου εις τάς Πά­τρας (ώς εϊρηται), κατά τον Μάϊον είς τήν 'Ακαρνανίαν καί μετά τήν εκείθεν έπιστροφήν μας κατά τον Αΰγουστον είς τήν τοΰ Ναυπλίου, καί εκείθεν κατά τον Νοέμβριον είς τό Μισο­λόγγι μέχρι τών 18 Ιανουαρίου, δτε υπεστρέψαμεν είς τήν πατρίδα μας, ένδεκα μήνας, έξώδευσα εξ ιδίων μου καί άπό τά τής οικογενείας μου υπέρ τάς διακοσίας πεντήκοντα χιλιάδας γρόσια, εκτός τών πολεμοεφοδίων, τά όποΤα ήτον εδικά μας, χωρίς ποτέ νά απαιτήσω, ή νά λάβω, άπό τό Δημόσιον ή άπό τήν Κυβέρνησιν ουδέ έν λεπτόν, μήτε πέντε δεκάρια φουσέκια!

Πετρόμπεης-Γριβαίοι-Τσιόγκας

Δημο Τσέλιος-Σαλαφατίνος

Στο Δραγαμέστο.

Τήν ήμέραν έκείνην τών Χριστουγέννων, ώς είρηται, μετά τήν ένδοξον έκείνην νίκην, είς τήν οποίαν δέν έπρόφθασαν νά λάβουν μέρος ό Τσιόγκας, ό Σαλαφατίνος, οί Γριβαίοι καί ό Δήμος Τσιέλιος, ύπέστρεψαν αμέσως καί έπεβιβάσθηκαν είς τά πλοία μετά του Πετρόμπεη καί έφθασαν είς τό Δραγαμέ-στον. Φθάσαντες δέ διεκήρυξαν είς τούς απελπισμένους εκείνους λαούς τήν ένδοξον νίκην τών Χριστουγέννων καί δτι κα­τόπιν προφθάνει καί άπασα ή φρουρά τού Μισολογγίου άμα αναχωρήσουν οί Τούρκοι καί δτι έρχονται καί άλλα πολλά Πελοποννησιακά στρατεύματα καί αμέσως συνήχθησαν άπα­ντες καί έλαβον τά δπλα καί έκινήθησαν κατά τών έχθρών, άπηλπισμένοι δντες άπό τούς καπεταναίους των, οίτινες δι' ιδιοτέλειαν ήκολούθησαν τούς Τούρκους καί τούς έρριψαν είς τον βυθόν τών δυστυχημάτων.

Επιχειρήσεις στο Δραγομέστο

Κατά δέ τάς αρχάς τού Ιανουαρίου, μετά τήν διάλυσιν τής πολιορκίας μας, είχε φθάσει είς τό Μισολόγγι ό Θανασούλης Κυριάκος οπλαρχηγός τής Καλαμάτας μέ 100 στρατιώτας καί ό Κατσάκος μ' άλλους 100 Μανιάτας, τούς οποίους διευθύναμεν αμέσως είς τό Δραγομέστον, οΐτινες ένωθέντες μετά τού (Π.) Μαυρομιχάλη καί λοιπών έως 1.000 έξεστράτευσαν κατά τής έν τή Κατοχή τουρκικής φρουράς καί φθάσαντες εκεί συνεπλάκησαν καί μετά μικράν άντίστασιν έτράπη είς φυγήν καί διεσώθη είς τον Κροβασαράν, ένθα ένωθείσα μέ τό στρά­τευμα τού Κιοταχή άπήλθον άπαντες είς τήν "Αρταν καί Πρέβεζαν κακήν κακώς. Οί δέ ανωτέρω έτοποθετήθησαν είς τον Μαχαλάν καί έν διαστήματι μιάς εβδομάδος έκίνησαν τούς κατοίκους τής Ακαρνανίας είς τά δπλα. "Ωστε ό Βαρνακιώτης φοβηθείς άπό τήν καταδρομήν του Μαυροκορδάτου, ό όποιος έκήρυξεν δτι αυτός ήτον ό πρωταίτιος τής τοσαύτης φθοράς τών μερών εκείνων, άνεχώρησεν οικογενειακώς καί άπήλθεν είς τάς Ιονίους Νήσους.

Οι Πετιμεζαίοι κινούνται εναντίον των
Προκρίτων της Αχαΐας

Ό Ζαΐμης καί ό Λόντος, διαμείναντες είς τό Μισολόγγι διά νά ομιλήσουν μετά τού Μαυροκορδάτου, Μπότσιαρη, Πορφυρίου Άρτης καί λοιπών περί τών εκλογών τών πληρεξου­σίων τής Στερεάς Ελλάδος διά τήν Έθνικήν Συνέλευσιν, άνεχώρησαν μετά τρεις ημέρας έπειτα είς τάς 12 Ιανουαρίου καί φθάσαντες είς τον Ρίολον έβεβαιώθηκαν τά διατρέξαντα μεταξύ τών Πετιμεζαίων καί τού Ασημάκη Ζΐμη, Σωτηρίου Χαραλάμπη, Φωτήλα, Σωτηρίου Θεοχαροπούλου καί λοιπών προκρίτων τής Αχαΐας, τά όποία είναι τά εξής:
Είς τήν συνωμοσίαν είς τήν οποίαν έκαμαν είς τό Σούλι τής Κορίνθου, είς τό κέντρον του στρατοπέδου, (ώς όπισθεν είρηται), καί ώρκίσθησαν δλοι οί λεγόμενοι καπεταναίοι διά νά δολοφονήσουν τούς προύχοντας καί δλους τούς προκρίτους τής Πελοποννήσου, είς τήν οποίαν ήτον καί οί Πετιμεζαίοι, έκτός του Κωνσταντή καί Αναγνώστη, καί επειδή οί Γιατράκηδες έπρόλαβον καί έδολοφόνησαν τον άτυχη Κρεββατάν, ή μάλλον ειπείν έδολοφόνησαν τήν πατρίδα, ένόμισαν καί αυτοί, δτι ήτον εύκολον νά δολοφονήσουν τούς Ζαΐμηδες, τον Χαραλάμπην, τον Φωτήλαν, τον Θεοχαρόπουλον καί τούς λοιπούς προκρίτους τών Καλαβρύτων, εύρόντες άρμοδίαν τήν περίστασιν δτε ήτον απόντες ό Ανδρέας Ζαΐμης καί ό Λόντος καί ημείς, οίτινες συνυπακουσθέντες μετά του αιμο­βόρου Όδυσσέως απεφάσισαν νά βάλουν είς ένέργειαν αυτήν, νά κάμουν τήν άπόπειραν, νά καθυποβάλουν τήν έπαρχίαν τών Καλαβρύτων είς τήν κυριαρχίαν τους διά τούς μέλλο­ντας σκοπούς τους, διά τούς οποίους ήτον ώδηγημένοι, άλλά δέν ενθυμήθηκαν δτι ό έμπροσθινός γίνεται γεφύρι του πισι­νού. 'Ήρχισαν λοιπόν νά κατασπαράττουν τήν έπαρχίαν μέ διαφόρους καταχρήσεις, άρπαγας καί καταπιέσεις ανήκου­στους, ώστε οί διάφοροι κάτοικοι τών κωμοπόλεων καί χω­ρίων ανέφεραν προς τούς προύχοντας αυτά τά πικρά παρά­πονα των, καί ούτοι έκ συμφώνου απεφάσισαν νά περιορίσουν τήν αύθάδειάν τους καί νά τούς επαναφέρουν είς τήν όδόν τού καθήκοντος, νά ησυχάσουν είς τάς οικίας των. 'Αλλ' όσας προτροπάς καί παραινέσεις τούς έκαμαν, έτι τολμηρότεροι καί αυθαδέστεροι κατήντησαν, ώστε ήναγκάσθηκαν νά κινη­θούν κατ' αυτών διά τών δπλων.

Η επιθετική δράση του Ν. Πετιμεζά

κατά των Προκρίτων

Ό Νικολάκης Πετιμεζάς μετά τών εξαδέλφων του μέ περίπου τών 200 στρατιωτών ύπήγε καί κατέλαβε τά Χάσια είς τάς Κλουτσίνας, ώς θέσιν όχυράν, καί ένεφώλευσεν εκεί, διά νά δύναται εκείθεν νά καταμαστίζη τήν έπαρχίαν. Έγραψε δέ καί του Κολοκοτρώνη καί του αδελφού του του Βασίλη, δντων είς τήν διαρπαγήν τών λαφύρων του Ναυπλίου, δτι έμβήκεν είς τό στάδιον τής πάλης καί νά του προφθάσουν έπικουρίαν. Καί ό μέν Βασίλης έστειλε αμέσως τον άδελφόν του Γκολφίνου μέ έπέκεινα τών εκατόν στρατιωτών, ό δέ Κολοκοτρώνης διέταξε τήν αίχμάλωτόν του Γερουσίαν καί έστειλε τον άρχηγόν τής φρουράς της Νικολάκην Σολιώτην μ' άλλους τόσους. Έγραψε δέ και του Όδυσσέως ευρισκομένου τότε είς τον Σάλωνα, νά προφθάση κι'αυτός μ' δσους περισσοτέρους δυνηθή. Ό γέρω Ζαΐμης μετά τού Χαραλάμπη, Φωτήλα, Θεοχαροπούλου καί λοιπών έξεστράτευσαν κατ' αυτών μέ έπέκεινα τών χιλίων. Κατέλαβον τά πέριξ χωρία τών Χασιών καί ήμερα με τήν ήμέρα συνεσωρεύοντο πλήθος κατοίκων οπλισμένων και ήτον έτοιμοι αμφότεροι είς συμπλοκήν.

Πολιορκητές Ναυπλίου-Τουρκικές λεηλασίες

'Αλλ' έν τω μέσω τοιούτων διενέξεων, οί μέν πολιορκούντες τήν 'Ακροκόρινθον στρατιώται είχον διαλύσει τήν πολιορκίαν έκείνην προ ενός μηνός καί έτρεξαν άπαντες ώς ο γύπες είς τά πτώματα διά νά άρπάσουν καί αυτοί άπό τό πλούσια λάφυρα τού Ναυπλίου, τά όποια κατερρόφησαν ο αρχηγοί των. Καί οί διαμείναντες έκεί Τούρκοι μετά τον θάνατον τού Δράμαλη έμενον ελεύθεροι καί ώς έκ τής στενόχωρίας του άποκλεισμού καί τής πείνας έτρεχον καί έλεηλάτουν δλην έκείνην τήν έπαρχίαν άκωλύτως. 'Αλλ' δσον καιρόν τούς ήρχοντο όλίγαι τροφαί άπό τον τουρκικόν στόλο παραπλέοντα είς τον Κορινθιακόν κόλπον, έπαρηγόρουν τήν πείναν τους καί διέμενον είς τήν 'Ακροκόρινθον καί είς τήν πόλιν.

Πρόκριτοι-Πετιμεζαίοι-Τούρκοι-Οδυσσέας-Συνθηκολόγηση

Μ' δλα ταύτα τούς έμποδίσθη καί αυτή άπό τά μέσα του Δεκεμβρίου, επειδή και φθάσαντα εκεί πέντε Ύδραϊκά πλοία με εν μπουρλότον, άνεχώρησεν ό στολίσκος εκείνος και έμενον οί Τούρκοι χωρίς καμμίαν ελπίδα. 'Ωστε ήναγκάσθηκαν και απεφάσισαν να ριψοκινδυνεύσουν δια να απέλθουν εις τάς Πάτρας. Και την 6 Ιανουαρίου 1823 έξεστράτευεν από την Κόρινθον ό Δελήμπασης του Δράμαλη Δελή Άχμέτης επί κεφαλής των έναπολειφθέντων Τούρκων, έπέκεινα των επτά χιλιά­δων, άφήσας τους ασθενείς και τραυματίας τους μή δυναμέ­νους δια όδοιπορίαν εις την άκρόπολιν ασφαλείς, μ' ολίγας τροφάς οί όποίαι τους έμενον, και φθάσαντες εις τό μέρος του Ξυλοκάστρου έως τα Ζαχολίτικα διέμειναν τήν νύκταν εκεί. Ειδοποίησαν οί σκοπιαί τον γέροντα Ζαΐμην και τους λοιπούς, οτι οί Τούρκοι διανυκτερεύουν είς τά Ζαχολίτικα. Έτρεξαν διά νυκτός και κατέλαβον τό στενόν εκείνον των Μαύρων Λι­θαριών με έπέκεινα των 1.500. Προτού δε αναχωρήσουν έγραψαν είς τούς Πετιμεζαίους, με τήν χαρακτηρίζουσαν τους προύχοντας τής Πελοποννήσου άξιοπρέπειαν, ή οποία δεικνύ­ει ζήλον τής πατρίδος, ως εξής: Συμπατριώται! Οί έκ Κορίνθου εχθροί διαβαίνουν διά τάς Πά­τρας και ήδη διανυκτερεύουν είς τά Ζαχολίτιχα. Ήμείς ταύτην τήν στιγμήν κινούμεθα κατ' αυτών, παραδίδοντες είς τήν παντοτεινήν λήθην τά μεταξύ μας. Φρονούμεν, ότι χαί ύμείς έχετε τά αυτά αισθή­ματα με ημάς ύπερ τής πατρίδος. Σάς περιμένομεν λοιπόν είς τήν Άκράταν προτού εξημερώση, διά νά πολεμήσωμεν τούς κοινούς εχθρούς τής πατρίδος. Και αφού καταστρέφωμεν αυτούς, εάν έχετε δρεξιν, ξεμπερδεύομεν έπειτα χαι τά μεταξύ μας. 'Εξεκίνησαν λοιπόν και αυτοί αμέσως και φθάσαντες μετά τό μεσονύκτιον κατέλαβον τάς θέσεις είς τον μύλον του Ζαΐμη άνωθεν τής 'Ακράτα, και άνωθεν του Ζαΐμη του ξενο­δοχείου και ώχυρώθηκαν έκεί μέ έπέκεινα των εξακοσίων. Τήν επαύριον, κινηθέντων των έχθρών και φθασάντων εις τάς θέσεις έκείνας και βλέποντες, ότι τάς είχον καταλάβει οί Έλληνες και δεν είχον άλλο μέρος νά άπεράσουν, έρρίφθηκαν μέ όρμήν και άπελπισίαν νά τούς διασχίσουν, νά διέλ­θουν, άλλ' εύρον τοιαύτην γενικήν άντίστασιν, ώστε όπισθοδρόμησιν κακήν κακώς και διευθύνθησαν προς τό μέρος τών Μαύρων Λιθαριών διά νά δυνηθούν ν' άπεράσουν εκείθεν. Άλλ' ευρεθείς έκεί εμπροσθοφυλακή και οχυρωμένος ό ατρό­μητος Νικόλαος Φραγγάκης, καπετάνιος του Ζαΐμη, μέ έπέ­κεινα τών πεντακοσίων στρατιωτών, τούς έκτύπησεν άπτοήτως, ώστε όρμήσαντες δις και τρις νά άπεράσουν έστάθη αδύ­νατον νά τούς άφήση νά προχωρήσουν ουδέ πέντε βήματα και μετά τετράωρον άπελπιστικήν μάχην, υπεχώρησαν και κατεσκηνώθησαν είς τό πεδίον είς τό παράλιον διά νά προφυλάττωνται μέ τό ίππικόν τους. Είς τήν μάχην τής ημέρας εκείνης έφονεύθηκαν άπό τούς εχθρούς είς μεν τά όχυρώματα τών Πετιμεζαίων και του Σολιώτη έπέκεινα τών 150, είς δε του Ζαΐμη, Χαραλάμπη, Φωτήλα και Θεοχαροπούλου υπέρ τούς 300. Τήν έπιούσαν, έφθασαν έκεί οί ώπλισμένοι κάτοικοι τών επαρχιών Βοστίτσης, Κορίνθου και Καλαβρύτων, και υπερέ­βη τό έλληνικόν στρατόπεδον τάς 7.000 κατέλαβον δλας τάς θέσεις και έπολιόρκησαν είς τοιούτον βαθμόν τούς εχθρούς, ώστε ήτον αδύνατον νά διασωθώσιν. Έμειναν είς τό πεδίον πανταχόθεν περικυκλωμένοι και φονευόμενοι πάντοτε, μή έχοντες ούδεμίαν τροφήν, παρά έσφαζον τούς ίππους των και τούς έτρωγον και τίποτε άλλο. Παρήλθον δέκα ήμέραι, ευρι­σκόμενοι είς αυτήν τήν άθλίαν κατάστασιν, και μή έχοντες ούδεμίαν ελπίδα έζήτησαν συμβιβασμόν νά παραδοθώσι μέ συνθήκας. Οί προύχοντες έπρότειναν νά τούς υπάγουν είς τον Πύργον νά τούς έμβαρκάρουν νά υπάγουν είς τήν Ζάκυνθον, ή είς τήν Πρέβεζαν. Νά δώσουν τά δπλα δλα, δλους τούς ίππους και επτακόσιες χιλιάδες γρόσια διά τά έξοδα του πο­λέμου. Οί Τούρκοι επέμεναν νά δώσουν μέν αυτά, άλλ' δχι και τά δπλα. Τέλος συγκατάνευσαν οί προύχοντες νά τούς αφήσουν 500, ή τό πολύ οκτακόσια δπλα, νά τούς δώσουν και ομήρους προς άσφάλειάν τους και νά τελείωση ή συνθή­κη (ύποπτευόμενοι κανέν έκτακτον περιστατικόν μήπως τούς σώση), άλλ' έν τω μεταξύ τούτων έφθασεν και ό Όδυσσεύς, καθώς τον είχον προδιαθέσει, μέ διακόσιους στρατιώτας και αμέσως άνεμίχθη είς τήν διαπραγμάτευσιν. 'Υπήγεν ό ίδιος και ήντάμωσε μέ τούς Τούρκους και τούς ώμίλησεν ίδίως και έκατόρθωσε νά ζητήσουν και νά επιμείνουν νά παραδοθώσιν είς αυτόν νά τούς διάσωση και δχι είς τούς Πελοποννησίους, οί όποίοι είναι άπιστοι και θά τούς δολοφονήσουν δλους. Και τούς έπεισεν οτι αυτός θά τούς διάσωση νά τούς στείλη ασφα­λείς ώς προσκυνημένος. Τούτων ούτως εχόντων και τών Τούρκων επιμενόντων νά παραδοθώσιν είς τον Όδυσσέα, έφθασαν ό Ζαΐμης μέ τον Λόντον από τό Μισολόγγι και βεβαιωθέντες τ' ανωτέρω άπεφάνθηκαν δημοσίως, οτι τοιαύτην άτιμον συνθήκην διά νά πα­ραδοθώσιν οί Τούρκοι είς τον Όδυσσέα δεν τήν δέχονται και δ,τι θέλει ας γίνη. Έστειλαν δέ και τρεις καπεταναίους των είς τον Όδυσσέα νά τού είπούν, δτι ήθελε κάμει καλά νά ανα­χώρηση αμέσως άπό έκεί, καθότι οί αρχηγοί τής Πελοποννή­σου δεν είναι Λιβαδίτες, και τήν αυτήν στιγμήν άνεχώρησε κατ' έντονον διαταγήν τών προυχόντων και άπήλθεν είς Τριπολιτσάν προς άντάμωσιν τοΰ Κολοκοτρώνη και τής λοιπής συμμορίας των, καθώς του έγραφον, διά νά σχεδιάσουν τά περί τής Συνελεύσεως. Οί δέ προύχοντες, άφήσαντες τον Λόντον άρχηγόν τής πολιορκίας εκείνης μέ πληρεξουσιότητα νά άποφασίση δ,τι κρίνει άναγκαίον και συμφέρον, άνεχώρησεν έκαστος διά τά ίδια, νά ετοιμασθούν διά νά απέλθουν είς τήν έν Άστρει προκηρυχθείσαν Έθνικήν Συνέλευσιν, άπαντες ομοφώνως. Οί Τούρκοι κατήντησαν εκ τής πείνης και κακοπαθείας εις τήν πλέον άξιοθρήνητον κατάστασιν, ώστε ύπήγαινον οί Έλληνες είς τό πεδίον πλησίον τους, τούς έτουφέκιζον, έφόνευον ακαταπαύστως έξ αυτών και δέν ήδύναντο νά άντιπυροβολήσουν, νά φυλαχθούν, άλλ' άποσύροντο προς τήν θάλασ­σαν νά διασωθούν. Τέλος κατά τάς 10 Φεβρουαρίου άνεφάνησαν έξ τουρκικά πλοία και πλησιάσαντα έκεί έπρόλαβαν και έπεβίβασαν αμέ­σως είς αυτά έως επτακόσιους Τούρκους μαζί μέ τον περιβόητον εκείνον Δηληαχμέτην, (τον οποίον έπροβίβασεν έπειτα ό Σουλτάνος βεζύρην) και ίδόντων τών Ελλήνων, οτι ήδύναντο νά πάρουν και τούς λοιπούς, νά τούς διασώσουν, ώρμησαν άπα­ντες, προτροπή του Λόντου, και έν ροπή οφθαλμού έρρίφθησαν επάνω τους και τούς κατέσφαξαν δλους. Συνέλαβον και ζώντας έως εκατόν, τούς οποίους επήραν οί χωρικοί αιχμαλώτους και κατεστράφησαν και αυτοί. Τοιούτον τέλος έλαβον οί δύο σημαντικώτεραι αύται έκστρατείαι του Δράμαλη, του Κιοταχή, Όμέρ Βριώνη και τόσων άλλων πασιάδων, είς τάς οποίας άπωλέσθησαν υπέρ τάς πενήντα χιλιάδας Τούρκοι μαχηταί δυνατοί και άπέτυχον. Ή δέ κραταιά χειρ του Υψίστου ή διευθύνουσα τό μέλ­λον τής Ελλάδος ενίσχυσε τούς Ελληνικούς βραχίονας, και άφού ένίκησαν ένδόξως, μόλις έπεσαν μαχόμενοι υπέρ τής πί­στεως και τής πατρίδος πεντακόσιοι ώς έγγιστα στρατιώται. Άρα και δικαίως προσέφερον ίκετηρίους εύχάς προς τον "Υψιστον λέγοντες: ή δεξιά Σου χείρ, Κύριε, δεδόξασται έν ίσχύι·ή δεξιά Σου έθραυσεν εχθρούς και τό πλήθος τής δόξης Σου συνέτριψε τούς ύπεναντίους.

'Εγγραφες διαταγές κυβερνήσεως προς

τον Κανέλλο Δεληγιάννη

'Οσα δέ αναφέρει ό μοχθηρός Σπηλιάδης είς τήν ψευδοχαλιμάν του πρώτου τόμου του έως τήν σελίδα 492, κατ' είσήγησιν τών εντο­λέων του, είναι δλα πλάσματα τής φαντασίας των, ψεύδη παχυλά και ανύπαρκτα, παραμορφωμένα μέ τον πλέον εμπαθή τρόπον. Προς βεβαίωσιν δέ τών αναγνωστών τών επερχομένων γενεών και προς καταισχύνην τοιούτου ψευδοσυγγραφέως και τών εντολέων του κα­ταχωρίζω δύο μόνας επισήμους διαταγάς τής τότε Κυβερνήσεως: άρ. 2266. Προσωρινή Διοίκησις τής Ελλάδος Προς Τον Κυριον στρατηγόν Κανέλλον Δεληγιάννην 'Από έγγραφα τοΰ Κυρίου Ανδρέα Ζαΐμη πληροφορείται ή Διοίκησις οτι, καθορών τον έσχατον κίνδυνον τής Δυτικής Ελλάδος, μάλλον δέ του Έθνους δλου, άπεφασίσατε οικειοθελώς νά έκστρατεύσετε έκείσε. Και χαίρουσα έπί τή νέα ένδείξει πατροπαράδοτου πατριωτικού ζήλου σας εύχεται αίσιον τήν διάβασίν σας και χορηγόν τής ελευθερώσεως τών μερών εκείνων από τήν όλέθριον παρουσίαν τοΰ έχθρού. 'Οσα δέ προλαβόντως 6t' έλλειψιν στρατού δεν ήδυνήθητε νά έκπεραιώσετε είς τήν 'Ακαρνανίαν καιρός ήδη νά φέρετε είς εκβασιν, άνανεώνων τό Βαλτέτζι και άλλας μάχας, είς τάς οποίας ή Πελο­πόννησος σάς είδε μέ χαράν νικητή. Και αγωνιζόμενος κατ' άξίαν τής ύπολήψεώς σας τήν οποίαν καθημέραν ούτω συνιστάτε προς τήν Διοίκησιν τής κοινής απάντων μητρός πατρίδος. Διά νά γίνη δέμάλλον καρποφόρος ή παρούσα εκστρατεία όρθότερον είναι νά διαβήτε αύτόθεν κατ' ευθείαν είς τήν Άκαρνανίαν και δχι εις τήν Αίτωλίαν, ώς έν πλάτει εκτίθενται ήδη τά περί τούτου προς τον Κύριονov Ζαΐμην. Συνεχώς δ' αναφερών, γενναίε Στρατηγέ, περί παντός προς τήν Διοίκησιν, ΰγιαίνοιτε νικηφόρων διά τήν σωτηρίαν τής Πα­τρίδος και τήν δόξαν ονόματος σας. Αυτήν τήν ώραν λαμβάνομεν εϊδησιν μετά πληροφορίας οτι έν μπουρλότον Ταριανόν εκαυσεν ένα Δελίνι όμοϋ μέ τον Καπετάν Πασιαν και δλους τούς έν αύτώ εντός οκτώ. Έν Ερμιόνη τήν 3ην Νοεμβρίου αωκβ Τ.Σ. 'Αθανάσιος Καναχάρης, αντιπρόεδρος Ιωάννης Όρλάνδος Ό 'Αρχιγραμματεύς τής Επικρατείας Μινίστρος τών Εξωτερικών Υποθέσεων θ. Νέγρης 'Αρ. 2592. Προσωρινή Διοίκησις τής Ελλάδος Προς Τον γενναιότατον Στρατηγόν κ. Κανέλλον Δεληγιάννην Τά άπό 27 τοΰ παρελθόντος και τό από 2 τοΰ τρέχοντος έγγρα­φα σας ελήφθησαν και άνεγνώσθησαν οί ένδιαλαμβανόμεναι ειδήσεις τών αύτόσε τροπαίων, τά όποια έστήσατε κατά τών βαρβάρων. Ό Θεός ό άγιος νά ενίσχυση τους βραχίονας σας διά τήν στερέωσιν τής Εθνικής Ανεξαρτησίας. 'Έδωκεν ή Διοίκησις προσοχήν είς τήν άναφοράν σας, και τιμήσασα κατ' αυτήν, έπροβίβασεν είς τούς βαθμούς, τον μεν κύριον χιλίαρχον Δημητράκην Δεληγιάννην είς τής άντιστρατηγίας, τον δέ κύριον Νικόλαον Δεληγιάννην είς τον τής χιλιαρχίας. Ανήκει ήδη εις αυτούς νά άποδείξωσιν ακολούθως, οτι μειζόνων άξιοι, τό όποιον τοΰτο επιθυμεί ή Πατρίς και ή Διοίκησις εύχεται υπέρ απάντων τών όπλοφορούντων Ελλήνων και κατ' έξαίρεσιν υπέρ τών είρημένων, οϊτινες καλής τυχόντες αγωγής έχουσι βεβαίως τόν τε ζήλον τής πολεμικής δόξης και τον έ'ρωτα τής ευνο­μίας άναποχωρίστους, ώς εικός. Έν Ερμιόνη τήν 22 Ιανουαρίου 1823 Τ.Σ. Ό Αντιπρόεδρος Ιωάννης Όρλάνδος Ό 'Αρχιγραμματεύς τής Επικρατείας Μινίστρος τών Εξωτερικών Υποθέσεων θ. Νέγρης. "Ας κρίνη λοιπόν έκαστος νοήμων αναγνώστης αν ήμεΐς είμεθα εκείνοι τούς οποίους ήδύνατο νά διάταξη ή Γερουσία νά ύπάγωμεν είς τό Μισολόγγι, ύπό τάς διαταγάς τοΰ Πετρόμπεη, και αν αυτός ήδύνατο νά φαντασθή ποτέ οτι κατωρθοΰτο νά έχη ημάς ποτέ ύπό τήν όδηγίαν του, καθώς γράφει ό απονενοημένος Σπηλιάδης, προθέ-μενος σκοπόν νά προσβάλη δήθεν τήν άξιοπρέπειάν μας και νά από­δειξη δτι είμεθα δευτέρας τάξεως άνθρωποι.

Προαγωγές προσωπικού

Φθάσας, ώς όπισθεν εϊρηται, είς τήν πατρίδα μου Λαγκά­δια κατά τάς 18 Ιανουαρίου 1823, άνέφερον μετά τινας ημέ­ρας είς τήν ύπερτάτην Διοίκησιν και έπροβιβάσθηκαν οί δύοαδελφοί μου, ό μεν Δημητράκης εις τον βαθμόν της άντ στρατηγίας, ό δε Νικολάκης εις τον της χιλιαρχίας. Άκολούθως άνέφερον και έπροβιβάσθηκαν οί καπεταναίοι μου, ό ώργιος Σπηλιόπουλος έκ Λαγκαδιών εις τον βαθμόν της ύποχιλιαρχίας και ό Στασινός Παπαδόπουλος από Βερβίτσαν, Γιαννάκης Στασινόπουλος άπό Βυζίτσι, ό Θεοδωράκης 'Ασι μακόπουλος άπό Κοντοβάζαιναν, ό Σοφιανός Άναγνωστόπουλος άπό Κοντοβάζαιναν, ό Παπαγεωργάκης άπό τό Μοναστηράκι, ό Αργύρης Άποσκίτης άπό Βελιμάχι.
Έπειτα άνέφερον επίσης και έπροβιβάσθηκαν οί άκολοθήσαντές με καπεταναίοι του Πύργου εις την πολιορκίαν το Μισολογγίου και άνδραγαθήσαντες Πέτρος Μήτσιος και Γιάννης Διάκος εις τον βαθμόν της χιλιαρχίας. Επίσης έπρότεινα και τον Κωνσταντίνον Ζαφειρόπουλον έκ Ζυγοβιστίου και έπροβιβάσθη εις τον βαθμόν της υποχιλιαρχίας. Και έκ της πολυκαιρίας δεν ενθυμούμαι ποίους και πόσους άλλους έπρότεινα τότε και τους έπροβίβασεν ευχαρίστως, δικαίω τώ λόγω, ή Διοίκησις.

Ασθένεια Θάνου Κανακάρη-Κωλέττης-Θάνατος

Άλλά κατά δυστυχίαν της πατρίδος εις έκείνην την έπι χήν, ευρισκόμενος ό Θάνος Κανακάρης, αντιπρόεδρος της Δοικήσεως, είς την Έρμιόνην μέ τό Έκτελεστικόν και άσθενήσας ολίγον παρεκάλεσαν έπί καλη τη πίστει ως ίατρόν (να τον έπισκεφθη) τον Κωλέττην. Αυτός δε (ώς έλέγετο τότε) του έδωσε δέκα κόκκους τάρταρον έμετικόν και εντός 24 ώρα άπεβίωσεν άπό θάνατον όδυνηρόν της δυσεντερίας μέ πόνους τρομερούς είς τον στόμαχον και εις τά έντερα. Και πολλοί εκ των ευρεθέντων τότε έκεί ειδήμονες άνθρωποι διεβεβαίουν οτι έκ προθέσεως τοϋ έδωκεν αυτό τό έμετικόν, καί τον έδηλητηρίασεν. 'Ωστε εντός δύο μηνών ύστερήθη ή πατρίς αύτόν καί τον Κρεββατάν, δύο έκ τών προυχόντων καί διακεκριμένων προμάχων της, ένεκα τών αγρίων παθών καί τών κατχθονίων σκοπών δια την υποδούλωσίν της, όστις απεβίωσε κατά τα μέσα του Ιανουαρίου 1823.

ΠΗΓΕΣ:

ΚΑΝΕΛΛΟΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ-ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ