ΣΤΡΑΤΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ ΠΟΛΕΜΑΡΧΟΙ

ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ ΤΟΥ

 ΕΘΝΟΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

H παρούσα μελέτη φιλοδοξεί να αναδείξει, κάποιες αθέατες πλευρές του 1821 και τους συντελεστές του, που αναμφισβήτητα συμμετέχουν στον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και την ίδρυση του πρώτου ελληνικού κρατικού μορφώματος στο Μοριά αλλά μεγαλουργούν και με την εκτόξευση των Ελληνικών συνόρων μέχρι τη Λαμία. Η αναφορά όμως της σχολικής ιστορίας ή περιορίζεται σε μια γραμμή ή τους αγνοεί. Γι αυτό η ερευνητική προσπάθεια, αφού συνειδητά έστειλε το Μύθο και το Θρύλο για Ύπνο στράφηκε στα χειρόγραφα και στις πρωτογενείς της εποχής εκείνης, αρχειακές πηγές, για την καλύτερη δυνατή τεκμηρίωση του όλου εγχειρήματος. Με αυτά τα κριτή ια ο γράφων ερευνητής επέλεξε και προβάλλει τη δράση των τριών στραταρχών της Εθνεγερσίας, Καραϊσκάκη -Υψηλάντη-Γρίβα, και των τριών στρατηγών Μακρυγιάννη-Ανδρούτσου και Τάσου Καρατάσου..

Από την Γ΄ Εθνοσυνέλευση ψηφίζεται το Μάη του 1826 και με την συνηγορία του Προέδρου της, Ανδρέα Ζαΐμη, ο Καραϊσκάκης, «στρατάρχης και γενικός πληρεξούσιος επί των όπλων της Στερεάς Ελλάδος». Την Στραταρχία του λαμπρύνει η απελευθέ- ρωση σχεδόν ολόκληρης της Στερεάς Ελλάδος. Η στρατηγική του ευφυΐα και οι υπό τας διαταγάς του μαχόμενοι ικανότατοι πολέμαρχοι, στρατηγοί-σωματάρχες-οπλαρ χηγοί, άλλαξαν το γεωπολιτικό χώρο του Ελληνισμού κι αυτό φαίνεται πως δυσαρέ στησε κάποιους ξένους και ντόπιους παράγοντες.

 Όμως κάτω από τις έντονες πιέσεις και εκκλήσεις της Κυβέρνησης έρχεται στην Αττική για τη σωτηρία της από τις δυνάμεις του Κιουταχή και την απελευθέρωση της Αθήνας. Φτάνει στην Ελευσίνα και μετά στο Κερατσίνι, όπου στρατοπεδεύει, για να προωθηθεί, λίγο αργότερα,  προς τον Όρμο του Φαλήρου. Με την κάθοδο στην Αθήνα  η δύναμη του πολεμικού σώματός του ανέρχεται σε 12.000 άνδρες. Είναι δε το πολυ αριθμότερο και το πιο oργανoμένο κατά την διάρκεια της Επανάστασης του 1821.

Αποτελεί δε το μέγα στήριγμα για την ευνοϊκή και αποτελεσματική εξέλιξη του Αγώ να. Στόχος του Καραϊσκάκη είναι η απελευθέρωση της Αθήνας και  στη συνέχεια η α πελευθέρωση του Μοριά. Οι στόχοι αυτοί δεν θα πραγματοποιηθούν ποτέ, γιατί απρόσ μενα και τραγικά και κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, ο Ήρωας έχασε τη ζωή του και ο υπόδουλος ελληνισμός τον ελευθερωτή του, το γιό της της καλογρηάς, τον Καρα ισκάκη. Την γνήσια μορφή έκφρασης του ιστορικού γίγνεσθαι και του ποιητικού μύθου και της τέχνης.

Ο ζωγράφος Θεόφιλος έλεγε, πως ήταν δύο φορές πιο μεγάλος από τον Αϊγιώργη. Ο Αχιλλέας Παράσχος βάζει το ασκέρι να τον ακολουθεί με παλικάρια από τη Ρούμελη, το Μοριά, τον Ψηλορείτη και την Πίνδο κι όλοι να κοι τάζουνε με σέβας, «τον Αρχηγό των Αρχηγών». Ο Παναγιώτης Σούτσος με το χορό ζητά να φέρουν το νεκρό του σώμα και να το τοποθετήσουν στην Ακρόπολη στα Προπύλαια για να αποχαιρετήσει «τους ομοίους του μεγάλους των αιώνων των αρχαίων». «Ο Μάρτυρας της Πίστεως και της Ε λευθερίας», ο «Μέγας».

Κι ο Παλαμάς τον θεωρεί ήρωα ποιητικό. Ο άγγελος και ο δαίμονας ήτανε μέσα του δίδυμο πρόσωπο. Ο αρχηγός και πρώτος καπετάνιος, ορθός αλύγιστος, όταν όλα τριγύρω του, πρόσωπα και πράγματα, στρατιώτες, και πολίτες έπεφταν γονατισμένοι, ο πατέρας. Κατά τον Παλαμά, αληθινά κατεβαίνει ο Καραϊσκάκης μέσα από τον χρόνο. Θεματοφύλακας αξιών και προσδοκιών του Γένους, ο Αχιλλέας της Ρωμιοσύνης που ζη στην άρρωστη σάρκα του της Φυλής η μοίρα. Εξάλλου ο ποιητής σε μια συνέντευξη του το 1923 είχε πη: «Ετοιμάζω το τραγούδι του Καραϊσκάκη. Αυτόν τον ήρωα τον θε ωρώ προσωπικότητα ισχυρή και περίπλοκη, γεμάτη αντιθέσεις. Δεν ξέρω αν απάνω στο θέμα αυτό θα πω τον τελευταίο λόγο εγώ. Αλλά απάνω στο πρόσωπο του Κα ραισκάκη συγκεντρώνω τα όνειρα της φυλής μου.

Ο θάνατος του Καραισκάκη σβήνει κάθε ελπίδα απελευθέρωσης του αλύτρωτου ελληνισμού. Πυκνές εχθρικές δυνάμεις πλημμυρίζουν τη Στερεά Ελλάδα που ζή εκ νέου την πλέον σκληρή Οθωμανική βαρβαρότητα. Όμως η άφιξη του Κυβερνήτη, την έκτη Ιανουαρίου 1828 πυροδοτεί την προσδοκία ευοίωνων εξελίξεων, όταν ανα λαμβάνοντας τα ηνία της Δοίκησης, στον μεν πολιτικό τομέα καταργεί το Βουλευτικό και ιδρύει αντί αυτού το Πανελλήνιο, στον δε στρατιωτικό, τιμά τον Πρίγκηπα Δημήτριο Υψηλάντη με τον βαθμό του Στρατάρχη σε όλα τα κατά ξηρά Ελληνικά όπλα, διατάσσει δε αυτόν να οργανώσει τον τακτικό στρατό. Ύστερα από τη σύνταξη του στρατιωτικού οργανισμού σχηματίζονται στην Τροιζήνα τέσερες χιλιαρχίες.     

Την πρώτη ωδήγησε ο Κίτσος Τζαβέλλας, τη δεύτερη ο Χριστόδουλος Χατζη Πέτρου Θεσσαλός, την Τρίτη ο Ιωάννης Στράτος Ακαρνάνας, την τέταρτη ο Διαμάντης Ζέρβας Σουλιώτης. Αυτές αφού παρέλαβε ο Στρατάρχης μετέβη στα Μέγαρα, όπου σχημάτισε τις άλλες πέντε χιλιαρχίες. Διόρισε δε σ΄αυτές χιλιάρχους τον Νικόλαο Κριζώτη Ευβοέ α, τον Βάσο Μαυροβουνιώτη, τον Τόλιο Λάζο Ολύμπιο, τον Γεώργιο Δυοβουνιώτη, και τον Διονύσιο Μορφόπουλο  Ιθακήσιο. Αυτοί όλοι, Χιλίαρχοι, αξιωματικοί και οπλίτες α ναμένουν ανυπόμονοι τη διαταγή εξορμήσεως για την απελευθέρωση της Ρούμελης επειδή όμως η έκδοσή της αργεί, στέλνουν με δυο εκαντόταρχους την κάτωθι αναφο ρά στη Σεβαστή Κυβέρνηση:

«Ότι λοιπόν ο στρατιωτικός οργανισμός δεν ενεργήθη, δεν μένει καμμία αμφιβολία ότι πάλιν η Σ. Κυβέρνησις δεν εφύλαξεν ισοσταθμίαν και δικαιο­σύνη εις όλα τα τέκνα της, και εις αυτό δεν μένει καμμία πρόφασις, διότι όλοι οι πολιτικοί όχι μόνον πληρώ νονται, οι ναύται πληρώνονται, οι τακτικοί παρομοίως, και μόνον οι δυστυ­χείς Ρουμε λιώται να μένουν τόσον καταφρονεμένοι, οι οποίοι πάντοτε εφάνη­σαν πρόθυμοι υπε ρασπισταί της πατρίδος και της Κυβερνήσεως; αυτοί, λέγομεν, οι οποίοι εθυσίασαν τα πάντα, τα οποία ως προς ειδότας είναι βέβαια περιττά.

Σ. Κυβέρνησις! απ΄ όπου θέλετε ημπορείτε να πληροφορηθήτε πόση ευτα­ξία βασι λεύει εις το στρατιωτικόν' ο πολίτης κάμνει ελευθέρως το εμπόριόν του, ο δε Έλλην κινδυνεύων εσθίει το ψωμί του με δάκρυα και στεναγμούς. Σ. Κυβέρνησις! όχι Έλλη νας να φέρης εις παρόμοιον στάδιον, αλλ' όποιον έθνος της Ευρώπης, ως και αυτόν τον Θεόν με τους αγγέλους, τολμούμεν, αφού τους αφήσης όχι επτά μήνας, αλλ' ένα, αδικημένους και καταφρονημένους, δεν ημπορούν να υποφέρουν. Αποστέλλομεν εις την Σ. Κυβέρνησιν τον εκατόνταρχον Βαγγέλην Ιωάννου και Κώσταν Λαγουμιστήν και δι' αυτών προσμένομεν εν τάχει την απάντησιν. Υποσημειούμεθα με σέβας βαθύ τατον.

                                Τη 15 Μαΐου 1829, εξ Αράχωβας.

             Οι οπλαρχηγοί

Γεώργιος Δυοβουνιώτη Μήτρος Λιακόπουλος

Νικόλαος Κριζώτης   Σπύρος Μίλιος Βάσος Μαυροβουνιώτης  Ιωάννης Κλίμακας Χριστόδουλος Χ. Πέτρου. Βασίλειος Μπούσπος Διονύσιος  Μορφόπουλος 
                                              και λοιποί αξιωματικοί»

Οι υπό τον Στρατάρχην τρείς συγκροτηθείσες χιλιαρχίες, μετά από οκτάμηνη πα ραμονή στα Μέγαρα αναλαμβάνουν δράση. Ο Κυβερνήτης εκδίδει διαταγή προς τον Υψηλάντη να εκστρατεύσει κατά της Στερεάς Ελλάδας με τρείς μόνον χιλιαρχίες, των Χιλιάρχων Γεωργίου Δυοβουνιώτη, Βάσου Μαυροβουνιώτη και Διονύση Μορφό πουλου και την εκ πεντακοσίων ανδρών προσωπικήν του φρουράν, υπό τον Νικό λαον Στράτον. Αυτή η δύναμη δεν μπορούσε να ελευθερώσει την Ανατολική Ελλάδα υποδουλωμένην από τριπλάσιο αριθμό Εχθρών. Επί πλέον δε η Θεσσαλία και η Εύ βοια, αν υπήρχε ανάγκη, ακώλυτα μπορούσαν να στείλουν επικουρικές δυνάμεις.

 Όμως η ανδρεία, η ευτολμία και τα στρατηγικά του επιχειρήματα συντέλεσαν να το επιτύχει. Η πολεμική μηχανή του Στρατάρχη, χιλίαρχοι, αξιωματικοί και οπλίτες, γεν ναίοι απαξάπαντες μαχητές, επέτυχαν το ακατόρθωτο. Εκτόξευσαν τα σύνορα στη Λαμία, κάμπτοντας κάθε εχθρική αντίσταση. Ανάγκασαν σε φυγή δύο πασάδες. Από τη Λειβαδιά τον Μαχμούτ Πασά για  τη Λαμία και από τη Θήβα τον Ουμέρ Πασά για την Εύβοια, όταν επιχείρησαν να ανακαταλάβουν τα απωλεσθέντα εδάφη.

Οι δέλτοι της Ιστορίας  προσδιόρισαν το γεωγραφικό χώρο της σύγκρουσης και τα ονόματα των μαχών που άλλαξαν τον γεωπολιτικό χώρο του ελεύθερου Ελληνισμού που αμέσως αναφέρονται: Μάχη και κυρίευσις της Μονής του «Αγίου Σεραφείμ» τουπί κλην «Δουμπώ» και του Στεβενίκου-Μάχη του Μαρτίνου-Μάχη του Ανυφορήτου-Μάχη των Θηβών-Μάχη Β΄των Θηβών Μάχη της Πέτρας.

Ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο νικητής στρατηλάτης, ο ελευθερωτής της Ανατολικής Ελ λάδος και οι ηττημένοι αντίπαλοί του, στο Στρατόπεδο της Πέτρας την 13 Σεπτεμβρίου 1829, Οσμάν Αγάς και Ασλάν Μπουχουρδάρης, υπέγραψαν την «ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΗΣ 13 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ» και αναδιπλώθηκαν στη Λαμία.    

Αναμφίβολα όμως στη χορεία των Στραταρχών του Ιερού Αγώνα ανήκει και ο Θεό δωρος Γρίβας που είναι παντελώς άγνωστος στην ύλη της ιστορίας όλων των σχολι κών βιβλίων. Ο άνθρωπος πολεμική μηχανή που πρωταγωνίστησε για την ανάσταση του Έθνους των Ελλήνων, από την Κορώνη ως το Μέτσοβο.

Το δρόμο της έρευνας άνοιξε ο Δ.Γρ.Καμπούρογλου που διακηρύττει: «Μελετήσα ντες δέσμην ανεκδότων έγγράφων ανηκόν­των είς τον στρατηγόν Θεόδωρον Γρίβαν—εν οίς και διάφορα σχετικά σημειώματα και βιογραφία τις γραφείσα έπι τη βάσει άφη γήσεως του ιδίου—παρετηρήσαμεν εύθύς έξ άρχής μεγίστην αντίθεσιν μεταξύ αύτών και τών περί αυτού καί τών έργων του κοινώς Ιστορηθέντων.

Ό βίος του Γρίβα υπήρξε τρικυμιώδης καί πολυκύμαντος άπό τής νηπιακής του ηλικί ας. Γεννηθείς έν κινδύνοις, ανατρα­φείς μεταξύ κινδύνων καί συνυπάρξας ούτως ειπείν μετά των κινδύνων, άπέκτησε τραχύτητα τινα χαρακτήρος, ήτις όμως ολίγον έπέδρα σεν εις την φυσικήν αγαθότητα της ψυχής του, ή τις διέκρινεν αυτόν μέχρι της τελευτής του.

«Βορειάς» ύπό των ποιητών αποκαλούμενος, δια το οξύ και όρμητικόν αυτού κατά την στιγμήν της ενεργείας, πολλάκις έθεάθη συγκινούμενος μέχρι δακρύων είς την άνάγνω σιν συγκινητικών έπεισοδείων Ιστορίας, με την άνάγνωσιν των οποίων ήρέσκετο νά διέρχηται τάς μακράς χειμερινάς νύκτας έν τη οικογενεία του. Άμοιρών παιδείας, ένεκα της εποχής της γεννήσεώς του και των περιστάσεων τού βίου του, είχε φυσικήν στωμυ λίαν και ετοιμότητα πνεύματος εξαιρετικήν, δι' ών πολλάκις άντεπεξήλθεν επί σοβα ρών ζητημάτων κατά των δεινότερων του κοινοβουλίου ρητόρων. Γενναίος και ριψοκί νδυνος μέχρι παρατόλμου, διετήρει εν ώρα κινδύνου ψυχικήν άταραξίαν, ήτις διακρί νει τον καλόν στρατηγόν κατέχων δε εις βαθμόν άπίστευτον τό μυστήριον του νά έμβά λει, εις τους περί αυτόν την είς εαυτόν πεποίθησιν, πολλάκις δι' όλιγίστων διεπράξατο μεγάλα, ώστε δικαίως εθεω­ρείτο ό άνήρ των έκτακτων έργων. Δημοτικός και προση νής προς πάντας, ητο υπερήφανος μέχρις άλαζονείας, όπου ήθελεν απαντήσει εγωϊ σμόν ή έπαρσιν. Εραστής της δόξης ακόρεστος, την οποίαν πάντοτε έπεδίωξε, συνε τάχθη πάντοτε μετά του λαού και υπήρξεν ανέκαθεν ό θερμότερος υπερασπιστής και προστάτης των εθνικών δικαιωμάτων και ζητημάτων, έργω καί λόγω. Άμνησίακος εις άκρον ουδέποτε άνεμιμνήσκετο άδίκημά τι άμα ό άδικών αυτόν ήθελε τω ζητήσει συγ γνώμην, συνέ­δραμε δε πάντοτε τήν δυστυχίαν καί ότε κατά τό 1856 σιτο δία μεγίστη ένέσκυψεν εις Άκαρνανίαν, έκένωσε μέχρις όβολού τά θυλάκιά του καί ήγόρασε τά σιτηρά του Δημοσίου έν Βονίτζη τά όποία διένειμεν εις τον πεινώντα λαόν.

Έπιχειρών άείποτε μεγάλα, ουδέποτε άμφέβαλε περί των αποτελεσμάτων, καθόσον ειχε τοιαύτην εις εαυτόν πεποίθησιν, ώστε ουδέποτε άπεθαρρύνετο έκ τών μεσολα βούντων εμποδίων ή δυσχερειών τά όποία έφρόνει ότι θά ύπερενίκα επιτέλους. Κα τευθυνόμενος κατά την 8βριανήν έπανάστασιν έκ Βονίτζης εις Βάλτον παρηκολουθεί το ύπό μόνον 300 ανδρών. Εις Λουτράκι της Ακαρ­νανίας επληροφορήθη ότι οί άντε παναστάται ήσαν υπέρ τους 700. «Ποιοί θαρρείς, είπεν εις τον ύπασπιστήν του, ότι εί-  ναι» οί περισσότεροι, ήμείς η οί αντίπαλοί μας;» «Άλλ' εκείνοι είναι 700 και ημείς μό νον 300» άπεκρίθη ό Α ξιωματικός.—«Και έμένα "λοιπόν για πόσους λογαριάζεις;» ήρώτησε μετά πεποιθήσεως ό Στρατάρχης.—«Άντί χιλιάδων Στρατάρχα μου» άπήντη σε με τά πεποιθήσεως ό υπασπιστής κατά την πεποίθησίν του ταύτην συνεμερίζοντο πάντες οί περί αυτόν ώς ανω­τέρω προείπομεν.

Ό διακαέστερος των πόθων αύτού ύπήρξεν ή συμπλήρωσις του έργου του 1821, ή άπε λευθέρωσις δηλαδή του γένους. Ή μοίρα εστέρησεν αυτόν της εύχαριστήσεως, του νά ίδη πληρουμένην την τοιαύτην ευχήν του, ή δέ Ελλάς οφείλει δικαίως νά θρηνεί επί τη άπωλεία του ανδρός, όστις είπερ τις και άλλος ηδύνατο και νά έννοήση και νά πραγμα τοποιήση τους εθνικούς πόθους.

Όλίγιστοι άνδρες του αγώνος έδρασαν ώς αύτός, άλλα και όλίγιστοι έποτίσθησαν με τό δηλητήριον της συκοφαντίας ώς αυτός.

Ή κατ' αύτού καταδίωξις δεν έληξεν ούδέ μετά του θανά­του αύτού· ή άντίδρασις δ' έξε δηλώθη παρά τίνων και είς την άπονομήν ταύτην συντάξεως προς την χήραν αύτού, και είς την άρνησιν ανεγέρσεως κενοταφίου έν Αθήναις δημοσία δαπάνη.»

 «Ή λευκή αύτού φουστανέλλα, λέγει περί τού Γρίβα, έκυμάτιζεν ώς φόρεμα υπερη φάνου Ανδαλουσίας. Αί λευκαί του χεί­ρες έκαλύπτοντο εκ δακτυλιδιών των ύπό την μάχαιράν του πεσόντων επισήμων Όθωμανών. Οί Τούρκοι δεν άναγνωρίζουσι σκλη ρότερον καί γενναιότερον έχθρόν, παρά τον Θεόδωρον Γρίβαν, ή δ' Ελλάς δεν έχει άρχηγόν έπικινδυνωδέστερον και κομματάρχην μάλλον άσυμβίβαστον. Μάχη ή φό νος, ειρήνη ή πό­λεμος, δέκα καθ' ενός η μάλλον εις κατά δέκα ολίγον σκοτίζουσι τον Γρίβαν. Ουδέποτε συνωμολόγησεν άνακωχήν μετά του σουλτάνου, και όταν βλέπη Τούρκον τον φονεύει άνευ πί­στεως, άνευ φόβου, και άνευ ευσπλαγχνίας. Πολλάκις κατάμονος έφώρμησε κατά των Δελήδων της εμπροσθοφυλακής. Ή ταχύτης των κτυ πημάτων, ή παράδοξος έπιτηδειότης του περί την χρήσιν του ίππου και των όπλων, πανικόν διέσπειρον είς τους μουσουλμάνους τρόμον, έζαναγκαζομένους είς φυγήν. Ό Γρίβας κατεδίωκεν αυτούς, και οί άδελφοί του, οι φίλοι, τά παλληκάριά του ήναγκά ζοντο διά να τον άποσύρωσι της κινδυνώδους του τόλμης, νά τω κλείσωσι την δίοδον, και παρά την θέλησίν του, νά όδηγήσωσιν αυτόν είς τό στρατόπεδον.» Μετά την πτώ σιν του Μεσολογγίου τά λείψανα της ενδό­ξου φρουράς του ώς καί μέγα μέρος τού στρα τού της Στε­ρεάς συνήχθησαν εις Ναύπλιον, εκεί δε ήσθάνθησαν την απ­όλυτον ανά γκην συνασπισμού και ώς τον καταλληλότερον κρίκον συνδέσμου έθεώρησαν τον Γρίβαν. Ό Γρίβας λοιπόν προσκληθείς ύπό της φρουράς Παλαμηδίου, έξωσάσης τον φρούραρχον Φώτον Μάραν, Εγένετο κύριος του φρουρίου

που ήταν στην Πόλι ξακουστό

Και του Μωριά Κολώνα

τον Μάϊον του 1826, διά της κατοχής του οποίου είχε πλέον είς χείρας του σχεδόν την τύχην όλης της Ελλάδος· και ουδέποτε καθ' όλον τον αγώνα ουδείς ποτε έλαβε την εύτυχίαν νά ίδη έξ έαυτού μόνου κρεμαμένην ούτως ειπείν την σωτηρίαν ή την κατα στροφήν της πατρίδος ολοκλήρου.

Όργισθείς ό Γρίβας απέπεμψε όργίλως τον απεσταλμένον του Ιμπραήμ ειπών: «Πήγαινε καί πες στον αφέν­τη σου οτι την άπάντησίν μου θά την λάβη άπό τό στόμα των κανονιών μου σαν τολμήση νά πλησίαση τό Ναύπλιον» .

Αναμφίβολα μεταξύ των πρωτεργατών της Εθνεγερσίας υπήρξε και ο απομνομονευ ματογράφος Στρατηγός, Μακρυγιάννης, του οποίου επιγραμματικά εκθέτουμε μερική από τη δράση του: "Από όλα αυτά καϋμένη πατρίδα, δεν θα σωθούνε τα δεινά σου, ότι σιδερώνουν την αρετή..."-"Ο Κολοκοτρώνης όμως.. κι ο Μεταξάς ...θέλουν και φατρί ες... από αυτούς προχώρησαν οι Αράπηδες."- Aναφορά του Στρατηγού Μακρυγιάννη στους Κληρικούς.-(Αρκαδιά-Τρ/τσά-Ναύπλιο-Αθήνα-Κορινθία-Γαστούνη-Θα μέ γδάρει ζωντανό σαν πρόβατο).-Ο Μακρυγιάννης συμβουλεύει τους αντάρτες -Ο εμφύλιος πόλε μος συνεχίζεται-Ο Μακρυγιάννης μεταβαίνει στην Τριπολιτσά-Επάνοδος Μακρυγιάννη στο Ναύ πλιο- Ο εμφύλιος πόλεμος συνεχίζεται στην κορινθία-Ο Μακρυγιάννης στη Γαστούνη-Αποστολή Μακρυγιάννη στην Αθήνα-Μακρυγιάννης-Ιμπραήμ-Μεσσηνία.-

Δυσαρέσκεια των υπερασπιστών του Νεοκάστρου.-Ο Μακρυγιάννης εξευμενίζει τη Φρου ρά-Οι Αιγύπτιοι αποβιβάζονται στη Σφακτηρία.-'Ηττα της Ελληνικής φρουράς. Παράδο ση των Παλαιών Ναυαρίνων-Έξοδος της φρουράς του Νεοκάστρου. Λυσσώδης επίθε ση κατά του Νεοκάστρου.-Προτάσεις παράδοσης. Πελοπόννησος-Ιμπραήμ-Μακρυγάν νης.-Απαιτήσεις της Φρουράς-Λει ψυδρία στο φρούριο-Συνομιλία Μακρυγιάννη και Ιμπραήμ-Διαπταγματεύσεις. Εναρξη παράδοσης των πολιορκημένων.-

Ο Ιμπραήμ μπαίνει στην Τριπολιτζά.-Ο Κολοκοτρώνης πανικοβάλλεται-Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης συντρίβει τη Γνωμοδότηση του Αηττήτου του Ιμπραήμ.-Ο Μακρυγιάννης Επαγρυπνεί - Αναμένοντας τη Μεγάλη Σύγκρουση. Νυκτερινή επίθεση του Ιμπραήμ κατά των Μύλων-Απόκρουση αυτής.-'Αφιξη Ιμπραήμ στους Μύλους-Σχέδιο Δράσης των Ελλή νων.- Οργάνωση και κατασκευή αμυντικών έργων.-Γάλλοι αξιωματικοί επισκέπτο-νται το Μακρυγιάννη-Ο Μακρυγιάννης Διώχνει τα καΐκια. Διαμαρτυρίες.--Επίθεση επίλεκτων μαχητών υπό τον Μακρυ γιάννη κατά των Αιγυπτίων.-Γενίκευση της Εμπλοκής.-Λυσσώδης επίθεση Ιμ πραήμ. Δεύτερη έφοδος Ιμπραήμ-Υποχώρηση-Κατά τη διάρκεια της Μάχης, ο Γάλλος Ναύαρχος πηγαίνει στο Μακρυγιάννη.-Τότε κάνομεν και τρίτο γι ουρούσι-Ο Μήτρος Λιακόπουλος εμπλέκεται στη σύγκρουση-Λόχος τακτικού στρατού σπεύδει για βοήθεια-Τραυματισμός του Μακρυγιάννη-Μεταγωγή του Μακρυγιάννη στη Γαλ λική φρεγάδα-Ναύπλιο.-Τα αποτελέσματα της Μάχης.-Ο ηττημένος Ιμπραήμ έφυγε για την Τρίπολη. Οι μαχητές του Μακρυγι άννη του συνέτριψαν το Αήττητο-Τιμές που απονε μήθηκαν στο Στρατηγό Μακρυγιάννη.-Ο Μακρυγιάννης στους Κολοκοτρωναίους-Δυο Κυβε ρνήσεις  Πλιάτζικο.-" Τότε πήραν το φύσημά τους εις το βασίλειόν τους, εις την Καρύται να."-Να μη φαντάζεται να λέγη αίτιος «εγώ», να λέγη «εμείς». Ότι βάνανε όλοι τες πλά τες..." Οι Στρατηγικές Επιλογές Μακρυγιάννη Σώζουν το Ναύπλιο και την Επανάσταση στην Πελοπόννησο.-Εφύλιους πολέμους και φατρίες επιτηδεύεται ο Αρχηγός.-Αντενέρ γειες κατά του Μακρυγιάννη που οχυρώνει τους Μύλους.-Συμπλήρωση κτιστού οχυρώμα τος.-Επιδιορθώνονται οι παλιοί πύργοι.-Ο Γάλλος Ναύαρχος στους Μύλους. Επίσκεψη Μακρυγιάννη.-Η σπουδαιότητα της θέσης των Μύλων. Αφικνούνται στους Μύλους: Οι Κων. Μαυρομιχάλης, Δ. Υψηλάντης, Χατζημιχάλης.-Ο Ναύαρχος Δεριγνύ στον Μακρυ γιάννη-'Αφιξη Χατζηστεφανή.

Από την άλλη πλευρά, μεγάλη θεωρείται επίσης η προσφορά στον αγώνα του 1821 και άλλων στρατηγών. Όμως και σ΄ αυτούς η σχολική ιστορία, επί διακόσια παρά κάτι χρόνια, έχει επιδεικτικά γυρισμένη την πλάτη. Εξαίρεση φυσικά από τον γενικό κανό να, δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ο Οδυσσέας Ανδρούτσος που ταυτίστηκε μόνο με τη μάχη στο χάνι της Γραβιάς. Όμως η ευσύνοπτη αναφορά στο πατριωτικό πολεμικό έργο του, θα αναδείξει τον άνδρα.-«Έν δέ τοις στενοίς των Θερμοπυλών καθ' δλον το 1821έτος έμποδίζοντα την είσοδον τών εχθρών. Είτα επισκευάζει την 'Ακρόπολιν τών Αθηνών, καταστρέφει διά τού λιμού τον Δράμαλην έν Πελοποννήσω, αποδιώκει, εύφυ ώς τον 'Ρεσίτ-Πασάν, επιχειρεί αιφνιδίαν έκπόρθησιν του Καράμπαμπα, λύει την πολι ορκίαν του Μεσολογγίου καί διώκει εκείθεν κακώς έχοντα τον 'Ομέρ-Βριώνην.- Συνερ γάζεται είς την Β'. 'Εθνικήν Συνέλευσιν εν "Αστρει, έκβάλλει της "Ρούμελης τον Περκό φτζαλην-Πασάν και τον στέλλει εις Λάρισσαν ιν' αποκεφαλισθεί, πολιορ­κεί επί οκτώ μήνας την Χαλκίδα και μικρού δείν έξεπόρθει αυτήν. Ένί λόγω, άπό μάχης εις μάχην και από κινδύνου εις κίνδυνον σπεύδων, διετήρησε πάντοτε άκμαίαν την έπανάσταση μέχρι της τελευταίας πνοής του.»

Η γέννηση του Οδυσσέα στην Ιθάκη.-Oπλαρχηγός Βοιωτίας, Φωκίδας, Δωρίδας, Πρωτοπαλλήκαρα.-Κλέφτες προετοιμασία για τον αγώνα.-Η Εθνεγερτική προσπάθεια-Τατάρνα-Χτύπημα Χασάν-Βεγη Γκέκα Συμπέρασμα-Πολεμι κή Δραστηριότητα.-Προσ- πάθεια του Οδυσσέα για ταυτόχρονη εξέγερση του Μωριά και της Ρούμελης.- Η μάχη στο Χάνι της Γραβιάς. Οι στρατηγικές ενέργειες του Οδυσσέα.-Πολεμικό συμβούλιο: Οδυσσέας-Πανουργιάς Διοβουνιώτης-Σχέδιον Μάχης–Θέσεις Μάχης. Ο Οδυσσέας με 120 πολεμιστές οχυρώνεται στο πλίνθιμο χάνι της Γραβιάς.-Πολεμικό σχέδιο του Ομέρ Βριώνη-Τρείς φάλαγγες-Έφιππος Δερβίσης προπορεύεται των εχθρικών στρατιωτι κών σχηματισμών.-Θάνατος του Δερβίση.-Αποκρούονται και οι τρείς λυσσώδεις επιθε τικές ενέργειες του Βριώνη.-Βριώνης-Πολεμικό Συμβούλιο-Επίπληξη-Νέα Επίθεση και ήττα-Κανόνια από Λαμία-Ηρωϊκή έξοδος του Οδυσσέα.-«Την επιούσαν της λαμπράς ταύτης ημέρας εισήλθεν o 'Ομέρ εις το μικρόν οχύρωμα τών Έλλήνων».-Αποτελέσμα τα της Μάχης.-'Η δαφνοστεφής εκείνη νίκη έσωσε την Ελλάδα.-H πρώτη των Ελλήνων Συνέλευσις έν 'Επιδαύρω, άνεκήρυξε τον Ό δυσσέα 'Αρχιστράτηγον πάσης της 'Ανατο λικής Ελλάδος. Αδικος-χαρακτηρι σμός-Νούτσος-Παλάσκας-Παραίτηση-Δρακοσπηλιά-Ανάγνωση Κυβερνητι- κών εγγάφων-Θάνατος Κομιστών-Κρίσεις.-Ο Οδυσσεύς απ­σύρ θη εις το κατά τον Παρνασσόν Κωρύκιον άντρον του. Επικήρυξη και Αφορισμός του. Κωρύκιον Άντρον Παρνασσός. Κωρύκιον-Ξέρξης-Φυσικόν οχυρόν-Οδυσέας-οργάνω ση ακρόπολης. Διαμονή οικογενείας-υποδοχή συζύγου στην Αθήνα.-Ο δυσσέας-συνά θροιση φόρων-Κυβέρνηση-Φαναριώται-Δολοφόνοι Οι Έλληνες Διχογνωμούν–Προε- τοιμασίες Σουλτάνου.-Σχέδιον Εισβολής Τουρκικών Δυνάμεων-Δράμαλης προς Πελο πόνησσο-Ρεσίτ προς Ανατολική Ελλάδα-Βριώ νης προς Δυτική-Ελλάδα-Επιστολή Ο- δυσσέα προς Πελοπονησσίους.- Η θορυβηθείσα κυβέρνηση ανακαλεί την έναντι 5000 γροσίων προγραφή του Οδυσσέα και πρό του κινδύνου γονυπετής του προσφέρει τον τίτλον του Αρχιστρατήγου που λίγοι στην Επανάσταση Καταξίωσαν.-Προσβαλόντες κατά την 28 αυγούστου 1822 τάς επελθούσας 9000 του Βαηράμ δ Βούσγος μετά πολεμι στών, ο Παρ. Κουρκουμέλης μετά 15 και ολίγιστοι άλλοι ηδυνήθησαν νά καταστρέψω σι πάντας τούτους.-Ο Οδυσσέας κατόπιν προσκλήσεως οχυρώνει την Ακρόπολιν-Υ δρευση. Τοπική συνέλευση προκρίτων και αρχιερέων χειροτονεί τον Οδυσσέα Αρχι στράτηγο της Ανατολικής Ελλάδος.- Ο Σωτήριος Διπλωματικός Ελιγμός του Οδυσσέα-Διαπραγματεύσεις-Λόγοι-Επιδέξιοι Χειρισμοί.- Ο Ρεσίτ πείθεται στους λόγους του Οδυ σσέα.-Έπιστολή του Όδυσσέως Ανδρούτσου προς τον Δημήτριον Υψηλάντην.-Προσ πάθεια κατάληψης του Αντιφρουρίου Χαλκίδος.-Ο Οδυσσέας προσκληθείς υπό των Μαυροκορδάτου, Βότσαρη, Μακρή σπεύδει στο πολιορκούμενο Μεσολόγγι. Το στρα τήγημά του οδηγεί τον Βριώνη σε άμεση λύση της πολιορκίας. Αποτελέσματα.-1823. Εισβολή Περκόφτζαλη Πλιάσα με 32.000 στην Ανατολική Ελλάδα. Στρατήγημα του Ο δυσσέα. Ανάκληση και αποκεφαλισμός του Πλιάσα στη Λάρισα.-«Ευβοίας άρχεις, Ελλάδος άρχεις»-Ο Οδυσσέας Πολιορκεί επί εξ μήνας το Φρούριο της Χαλκίδος. Απο τελέσματα. Aπόπειρες Δολοφονίας-Αίνος Χατζηβισβίζης-Αποκήρυξη Οδυσσέα έναντι 5000 γροσίων.-1824-Οδυσσεύς-Ναύπλιο-Προγραφή-Η κυβέρνηση με χρήματα του Δανείου αποσπά τους στρατιώτες του.-Η κυβέρνηση τον αγνοεί-Στρατολογεί-Ι.Μελάς 25000 γρ.-Επιλογή Απελπισίας. Η κυβέρνηση στέλνει τον Γούρα να συλλάβει τον Οδυσσέα, κηρύσσοντάς τον Προδότη.- «΄Ερχομαι εις σε τον πιστόν στρατιώτην και φίλον μου, ουδέν άλλο ζητών ή νά μεσιτεύσης εις την Κυβέρνησιν, όπως παύουσα την κατ' εμού καταδίωξιν μέ δικάση νομίμως· …» Γνώμη Ομέρ Πασά της  Καρύστου. «'Αλλ' έστι Δίκης οφθαλμός.» Κληροδοτήματα του Οδυσσέα.-Η χήρα του Οδυσσέως. Ο Γιός του Λεωνίδας -Αναφορά του Αδ. Κοραή.-

Aλλά και τα Μακεδονικά στρατεύματα,  υπό την την ηγεσία του Στρατηγού Καρατάσου, έχουν να επιδείξουν αξιόλογη συμμετοχή στον αγώνα της Εθνεγερσίας του 1821. Αυ τήν τη δράση επιγραμματικά εκθέτουμε:

Τάσος Καρατάσος-Αρχηγός των Μακεδονικών Ολυμπιακών Στρατευμάτων Τρίκερι-Καρατάσος-Γάτσος-Μαντώ Μαυρογένους.-Διαμαντής και Καρατάσος Στρατηγοί-Αν δρούτσος.-Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος. Προς τους ευγενεστάτους προκρίτους της Ν. Ύδρας».-Μακεδόνες εναντίον Ευβοέων.-Διαμαντής Ολύμπιος-Βρυσάκια-Λιθά δα.- Καρατάσος-Μάχη Πλάκας και Πέτρας. Σύγκρουση Καρατάσου Και Ομέρ Πασά Ευβοίας.- Ο Καρατάσος σώζει τη Σκιάθο.- Γενικός Αρχηγός ο Καρατάσος.- O Μιχάλης Λαγουδάκος γράφει για τον Καρατάσο και τη μάχη της Σχοινόλακας.-

Τα Μακεδονικά-Ολυμπιακά Στρατεύματα στη Νότια Ελλάδα από το 1822-1829.-Απρί λης 1822-Καρατάσος-Γάτσος-Γέφυρα Μπαμπά-Νίκη-Σύσκεψη στο Μοναστήρι Αγίου Δι ονυσίου. Διαμαντής-Γούλας Δράσκου-Λιάκος-Μπίνος-Σκόπελο-Σκιάθο-Καρατάσιος-Γά τσος-Δουμπιώτης-Συρόπουλος Λάζος-Κώτας-Τζιάμης ΚαρατάσοςΘεσσαλία Ασπρο πόταμο-Μεσολόγγι.-1822- Μάχη της Πλάκας- Καρατάσος- Εύβοια.- Μάχη στα Βρυσάκι α-Νίκη.-Διαμαντής αρχηγός δυναμεων Χαλκίδος-Μάχη Λιθάδας.-Διαμαντής-Σύγκρου ση στα Καμάρια.-Η κυβέρνηση προβιβάζει στο βαθμό του στρατηγού, τους Καρατάσο και Διαμαντή Ολύμπιο-Κάρυστος-Χαλκίδα.Kριεζώτης-Δημητρίου-Τομαράς-κατά του Δι αμαντή Ολύμπιου-ήττα των Ευβοέων.-

Ανδρούτσος-Διαμαντής- Άρειος Πάγος-Τομαράς-Χαλκιάς-Βερούσης-Ξηροχώρι-Λεη λατούν-Σκοτώνουν-Αιχμαλωτίζουν Γυναικόπαιδα Μακεδόνων-Διαμαντής-Σκόπελο-Σκι άθο. ΣελήχΠασάς-Περκότσαφλης-Λάρισα-Στερεά-Βρυ- σάκια-Φάλαγγα-Ισμαήλ Μπότα-Λεχώνια-Τρίκκερι-Βασδέκης-Καρατάσος 2000 Μακεδόνες-Παναγιά-Γάτσος.-Μάχη Αλα τά.-Καρατάσος-Μακεδόνες-Σελήχ Πασάς-10.000 χιλ.-Κιουταχής προτείνει Ειρήνη.- Γε νικός Αρχηγός ο Καρατάσος.- Σώζεται η Σκιάθος.-

Ο Καρατάσος μετακινείται προς την Κάρυστο.- Οι πηγές αναφέρουν αυτά που δια δραματίστηκαν το 1824, όπου υπό την ηγεσία του Καρατάσιου συγκεντρώθηκαν αξιό μαχες δυνάμεις του επαναστατημένου Έθνους.- Όντας εμείς στην Αθήνα εμάθαμε ότι σηκώθηκεν ο Κολοκοτρώνης, Ζαΐμης, Ντεληγιαννέοι, Νοταραίοι, Λονταίοι σχεδόν όλη η Πελοπόννησος έναντίον των Νόμων.

Σε άλλο σημείο οι πηγές έντονα επισημαίνουν τον κίνδυνο που διατρέχει η επανά σταση: «Σύναξη Καρύταινας-σύνταξη επιστολής».-«Ελησμόνουν τον Πανελλήνιον Α γώνα και εχρησιμοποίουν την νομιζομένην ευφυΐαν και ρητορικήν, ελαυνόμενοι υπό της τοπικής αρχoμανίας».

Καρατάσος -Γκούρας κατά της Πελοπονήσου.- Τότε ο πολέμαρχος Γερο Καρατά σιος, ο δάσκαλος της πολεμικής τέχνης, αγανακτεί προ της γενικής αδιαφορίας και με 200 παλιούς συμπολεμιστές, οι άλλοι παρέμειναν υπό το Γάτσο, οχυρώθηκε στο χωριό Σχοινόλακα Μεσσηνίας, κατά του οποίου βαδίζει η εμπροσθοφυλακή του εχθρού.- Μακεδόνες του Καρατάσου-Ρουμελιώτες του Θοδωράκη Γρίβα-Άλλοι εκ Σα λαμίνος-Σπεύδουν στην Ύδρα. Αλλά και ο αρχιστράτηγος Κολοκοτρώνης βλέπων την διάλυσιν των Πελοποννησίων παρεκάλεσε κατ’ επανάληψιν την Διοίκησιν ν’ ανα καλέση εις Πελοπόννησον τον γενναίον Καρατάσιον με τα Μακεδονικά Στρατεύματα.

Καρατάσος–Μακεδόνες αρχηγοί-Αλβανός Ταχήρ Κονίτσας.- Διαμαντής Ο λύμπιος-Λιτόχωρο-Σύσκεψη Οπλαρχηγγών-Επιστολή προς Περραιβόν.

 Γκούρας-Μέγαρα-Καρατάσος-Εύβοια-Στρατιωτικό σχέδιο Καρατάσου-Ναυτική στήρι ξη Υδραίων-αποβίβαση στην Αταλάντη-Προσβολή των Νώτων του εχθρού. Κωλέττης Εύβοια-Γάτσος Αταλάντη-Μουστάμπεης-Τζιάμης Καρατάσος.-Καρατάσος-Μακεδόνες αρχηγοί-Τρίκκερι-Αποθήκες εφοδιασμού-Ταχήρ Κονίτσα-Νούρκα Σερβάνη-Σφαγή-νεκρός ο Σερβάνη-Αποκλεισμός Ευρίπου- Πελοπόννησος-Χαλκίδα-Καρατάσος Ναύ πακτο. Μακεδόνες-Κριεζώτης- Ανυφορήτης-Ομέρ- Μήτρος Λιακόπουλος-Γεροκαρατά- σος-Χιλίαρχος-Ναύπακτο-Ηθική αμοιβή-Γάτσος-Καρατάσος.Διαμαντής και Καρατάσος Στρατηγοί-Ανδρούτσος.

 

ΜΕΡΟΣ Β': ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ

NΙΚΟΛΑΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ

ΓΕΝΕΤΕΙΡΑ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ

ΔΙΑΘΗΚΗ ΚΑΡΤΑΛΙΑ-ΔΕΛΙΑΛΗ

Η ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ ΠΛΑΚΑ-ΣΗΜΕΡΑ.Η ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ

ΠΛΑΚΑ (1871- 1961)

Σ’ αυτό γράφει και τα εξής: «Παραδίδοντας εις την δημοσιότητα την ανωτέρω διαθήκην...ελπίζομεν ότι παρέχομεν εις τους ιστορικούς της νεωτέρας Ελλάδος έν εξόχως ενδιαφέρoν κείμενον, απο καθιστώμεν δ’ εν ταυτώ και την αλήθειαν περί της χρονολογίας και του τόπου της γεννήσεως, καθ’ όσον εν τη αρχή της διαθήκης καθαρώς διακρίνεται ως γενέτειρά του η Κοζάνη».
Τη φαεινή, περίεργη και ευρηματική αυτή ανακάλυψη του Δελιαλή αναιρούν και απορρίπτουν δύο έγγραφα του φακέλου Ν.Κ.Κασομούλη, της προσωπικής συλλογής Βλαχογιάννη επιμελώς εμφω λιασμένα και εγκιβωτισμένα· (ΓΑΚ Αθηνών). Η επιστολή του Κ.Ανδρέου από τη Στυλίδα και η έ ρευνα Βλαχογιάννη και συνεργατών για το επίμαχο θέμα. Eις αυτά αναγράφεται και αναδεικνύεται ως γενέτειρα και πατρίδα του Συνταγματάρχου Ν. Κ. Κασομούλη η Σιάτιστα της Δ.Μακεδονίας. Εκτί θενται των εγγράφων συμπαρομαρτούντα απoσπάσματα: «διεβίβασαν ως μοι έγραψαν εις τον ιστο ριοδίφη κ. Ι. Βλαχογιάννην Διευθυντήν των γενικών Αρχείων του Κράτους, και επαναλαμβάνω, ήλθεν εκ Μακεδονίας και εκ της ιδιαιτέρας του πατρίδος Σιατίστης εις τον ιερόν αγώνα το 1821, όπου και ηγωνίσθη, κατόπιν εν τω Στρατώ ως αξιωματικός εχρημάτισεν των επιτελών»। «Ο θάνατος του γιου του Κωνσταντίνου βύθισε το σπίτι του και τη δική μας οικογένεια σε μεγάλη θλίψη και βαθύ πένθος। Έζησε έξι χρόνια μετά το θάνατο του γιου του και πέθανε το 1871 σε ηλικία 80 ετών». Αυτά φαίνεται να αναφέρει στον πανίσχυρο Διευθυντή των (ΓΑΚ Αθηνών) ο ανεψιός του ζεύγους Ν.Κασομούλη, Κ. Ανδρέου.
Aλλά και η υπό τον Βλαχογιάννη διερευνητική ομάδα σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε: ότι Γενέτει ρα του Ν.Κ.Κασομούλη είναι η Σιάτιστα, αλλά όμως ο Βλαχογιάννης δεν το δημοσιοποίησε ποτέ.
«Ο μακαρίτης Κασομούλης κατήγετο εκ της Σιατίστης της Μακεδονίας κατήλθεν εις τον αγώνα μετ’ άλλων συμπολιτών του και του πλουσίου τότε Τοσίτσα. Διετέλεσεν Φρούραρχος Λαμίας, Ναυπλίου και Αθηνών και υπασπιστής του Όθωνος. Απεστρατεύθη ως Συνταγματάρχης και απεβίωσεν το 1871 εις ηλικίαν 80 ετών».
Εξάλλου και η αίτηση του Γιάννη Κασομούλη με τα συνημμένα της και το Φύλλον Μητρώου του Αξιωματικού Νικολάου Κωνσταντίνου Κασομούλη δείχνουν πατρίδα και γενέτειρα του Ενθυμημα τογράφου τη Σιάτιστα. Τα προμνημονευθέντα έγγραφα (Επιστολή Κ.Ανδρέου και έρευνα Βλαχο γιάννη) αναφέρουν ότι ο Ν. Κασομούλης απεβίωσε στη Στυλίδα σε ηλικία 80 ετών το 1871.
ΕΚ ΠΑΝΤΩΝ ΤΟΥΤΩΝ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΟΝΤΑΙ ΑΒΙΑΣΤΑ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΤΟ 1791 ΩΣ ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΥ, ΚΑΙ ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΠΑΤΡΙΔΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΕΙΡΑ Η ΣΙΑΤΙΣΤΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ.
Στην έρευνα απομένει η ηθική αμοιβή και η χαρά της δημιουργίας για την ανάδειξη της αλήθειας. Στους νεότερους και ανθεκτικότερους ερευνητές κληροδοτείται ως αντικείμενο έρευνας η εξο νυχιστική διερεύνηση της Διαθήκης Δελιαλή σε αντιστοίχηση με τη φιλοξενία της στα σπουδαιότερα πνευματικά κέντρα του τόπου· αλλά και η ανεύρεση και αποκάλυψη των αιτίων απόκρυψης του περιεχομένου των δύο προαναφερθέντων εγγράφων, κρισίμων για την έρευνα, από τον Βλαχογιάννη.
Την ερευνητική προσπάθεια ιδιαίτερα απασχόλησε, η έμφαση που έδοσαν οι Δελιαλής-Καρταλιάς, στην Διαθήκη που εκδόθηκε το 1961, ότι ήταν «ΙΔΙΟΓΡΑΦΟΣ ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ Ν.ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ». Ήδη αναδείχθηκε το 1791 ως έτος γέννησης του ήρωα και Γενέτειρα η Σιάτιστα της Δυτικής Μα κεδονίας. Η ευθεία αντιπαραβολή και αντιστοίχιση αυτών με εκείνα του πονήματος ΔΕΛΙΑΛΗ-ΚΑΡ ΤΑΛΙΑ, επί του ασφαλούς θα οδηγήσει στην αλήθεια. Ως εκ τούτου κρίνεται αναγκαία η ασφαλής διακρίβωση των εγχαράκτων στοιχείων που παρέμειναν ανεξίτηλα με το πέρασμα του χρόνου, στην επιτύμβια πλάκα του ταφικού μνημείου του Συνταγματάρχου Ν.Κασομούλη, από το 1871 έως το 1961. Αλλά και της σημερινής επιτύμβιας στήλης τα στοιχεία ας καταγραφούν με τον ίδιο σεβασμό και τη δέουσα προσοχή.
Την ίδια μεθοδευμένη πρακτική τακτική ακολουθούμε και στην προσπέλαση των δύο τελευταίων σελίδων της φερόμενης ως ιδιόγραφης Διαθήκης του Ν.Κασομούλη. Αυτή εκδόθηκε με την επι μέλεια των Δελιαλή-Καρταλιά. Μετά θα ακολουθήσει η συγκριτική αντιπαραβολή των στοιχείων των επιταφίων πλακών του ταφικού μνημείου του ήρωα με τα αναδυόμενα από την εργασία των Δελιαλή-Καρταλιά προβαλλόμενα αυθεντικά ιδιόγραφα, ως ισχυρίζονται, του Ν.Κασομούλη στοιχεία. Στις επόμενες σελίδες εκδιπλώνεται η προαναφερθείσα διερευνητική εργασία με κυρίαρχο προσδιοριστικό στόχο την αναδειξη της αλήθειας.
Η εκ της συγκρίσεως αποκάλυψη είναι καταλυτική. Ρυμουλκεί στη δημοσιότητα το μέγα ανοσιούργημα που διαπράχθηκε μπροστά από μισό αιώνα. Το 1961. Ο κομιστής του χειρογράφου Καρταλιάς και ο εκ Κοζάνης έφορος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης εκδίδουν και κυκλοφορούν την «Ιδιόγραφον Διαθήκην του Ν. Κασομούλη», υπογραμμένην από τον ήρωα του 1821 έξη μήνες από την εξόδια αναχώρησή του από τη Στυλίδα την 10ην Ιανουαρίου του 1871. Έφυγε πλήρης ημερών για τον ουράνιο χώρο των ηρώων. Οι άλλοι δύο περίσεψαν· έμειναν· για να υπογράψουν «αντ’ αυτού», την 18ην ΙΟΥΛΙΟΥ 1871, και να εκδώσουν το 1961 αυτό το πλαστογραφικό υποπροϊόν.
Εικάζουμε ότι τα κίνητρα, η πρόθεση και ο στόχος αυτής της ενέργειας είναι μεγέθη ισοϋψή με την ποιότητα της πράξης και του προσδοκώμενου αποτελέσματος ως υπηρετούντα αντίστοιχες σκοπιμότες.
Παρ’όλα αυτά η Διαθήκη θα εξακολουθήσει να φιλοξενείται στα πνευματικά κέντρα της χώ ρας.΄Έμφορτη τίτλων και ευσήμων προσφερόμενη στους καλόπιστους ερευνητές θα συνεχίσει να εμπλουτίζει τη σχετική με αυτά τα θέματα βιβλιογραφία, διαιωνίζοντας το μέγα επιστημονικό των συντακτών της, Δελιαλή και Καρταλιά, πλαστογραφικό επίτευγμα από το 1961 και τις μεθοδικά και με επιστημονική καθαρότητα τεκμηριωμένες προτάσεις του! Εύλογα τώρα θεωρούμε ότι αναδύεται το ερώτημα: Μήπως οι Δελιαλής και Καρταλιάς αποτελούν την αιχμή του δόρατος ενός επιτελικού κέντρου που οργάνωσε άριστα και κατηύθυνε το όλο εγχείρημα; Να είχε άραγε και ο Γιάννης Βλαχο γιάννης, με τις τόσες παραποιήσεις, στρεβλώσεις, καρατομήσεις-διαγραφές, κάποια «αφιλοκερδή» σχέση, με το προαναφερθέν κέντρο; ποιοι το αποτελού σαν και σε τι στόχευαν; Δυσεπίλυτα ανα φυόμενα προβλήματα αναμένοντα μελλοντική απάντηση। Ως εκ τούτου θεωρούμε αναγκαία όσο και επίκαιρη την επαναδιατύπωση του ρηθέντος, που συνάδει με τα διαπραχθέντα από Βλαχογιάννη και τους εκδότες της διαθήκης. «Ουδέν ψεύδος έρπει εις γήρατος φώς ο χρόνος»
Η Επίπονη ερευνητική προσπάθεια έφερε σε αίσιο πέρας το δύσκολο εγχείρημα που στόχευε εξ αρχής στο τρίπτυχο: Πότε και που γεννήθηκε ο ήρωας αγωνιστής του 1821 Νικόλαος Κώνστα Κασομούλης; Είναι έγκυρη η Διαθήκη; Τα ευρεθέντα στοιχεία και τεκμήρια, αξιολογημένα δείχνουν για τον ήρωα: Γενέτειρα πόλη τη Σιάτιστα και έτος γέννησης το 1791. Για τη Διαθήκη: ότι είναι πλαστή. Η «ΙΔΙΟΓΡΑΦΟΣ ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗ», υπήρξε εκδοτικό αποτέλεσμα της «εν αγαστή συμπνοία» συνεργασίας των Καρταλιά Δελιαλή. Το περιεχόμενό της όμως είναι πλαστό. Δεν υπογράφτηκε ποτέ από τον Ν.Κ.Κασομούλη γιατί είχε κοιμηθεί 6 μήνες νωρίτερα, την 10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1871, ενώ η «ΙΔΙΟΓΡΑΦΟΣ ΔΙΑΘΗΚΗ» φέρεται υπογραμμένη τον ΙΟΥΛΙΟ ΤΟΥ 1871.
Η όλη δέ προσπάθεια συλλογής και αξιολόγησης τεκμηρίων και ντοκουμέντων σε μία και μόνη κα ταλήγει επιγραφή. Την ακόλουθη:

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Κ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΠΕΖΙΚΟΥ
(ΣΙΑΤΙΣΤΑ 1791- ΣΤΥΛΙΔΑ 1871)

ΜΕΡΟΣ Α':NΙΚΟΛΑΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ

NΙΚΟΛΑΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ-
ΓΕΝΕΤΕΙΡΑ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ
Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΚΑΡΤΑΛΙΑ-ΔΕΛΙΑΛΗΗ ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ ΠΛΑΚΑ-ΣΗΜΕΡΑ - Η ΕΠΙΤΥΜΒΙΑ ΠΛΑΚΑ (1871- 1961)
Η Παρούσα μελέτη είναι καρπός μιας επίσκεψης στο ταφικό μνημείο του Νικολάου Κωνσταντίνου Κασο μούλη, στη Στυλίδα। Ο συντάκτης της έχει πολλά χρόνια ασχοληθεί με τον Κασομούλη και συγκέντρωσε πλούσιο υλικό για μια συνολική θεώρηση της προσφοράς του αγωνιστή, με βάση τα παλιά αλλά και τα καινούργια αποκαλυπτικά στοιχεία। Θεώρησε όμως σκόπιμο να διερευνήσει, προπαντός άλλου, ΤΗΝ ΙΔΙΟΓΡΑΦΗ ΔΙΑΘΗΚΗ, που αφορά τον Ν।Κ.ΚΑΣΟΜΟΎΛΗ. Στόχος η εγκυρότητά της. O πηγαιμός μας στη στυλίδα άνοιξε το δρόμο της συγκριτικής αντιπαραβολής των τεκμηρίων όχι μόνον των χρονολογιών. Αλλά επέβαλλε και εκείνον της αντιπαραβολής των ημερομηνιών.Το 1959 ο εξ Αθηνών Καρταλιάς, κο μίζει ως μακρινός συγγενής του Γιάννη Κασομούλη, στην Κοζάνη ΤΗ ΔΙΑΘΗΚΗ। Ο κομιστής επιτρέπει στον εκδότη, με άδεια του Δημάρχου της πόλης να φωτοτυπήσει για τις εκδοτικές του ανάγκες ενάμισο ημίφυλλοαπό τα 54 και τα άλλα να αντιγράψει। Ύστερα από αυτά ο μεν κομιστής παίρνει το υπό έλεγχο κομισθέν περιεχόμενο της διαθήκης και φεύγει, ο δε συγγραφέας οργανώνει το υπό έκδοση έργο του· κι εμείς επιστρέφουμε στη διερευνητική προσπάθεια και τη συγκριτική εξέταση των όσων τεκμηρίων κομίζει, αποτυπώνει και προσφέρει η συνεργασία τους στην Ιδιόγραφη Διαθήκη· πρωτίστως εκείνα των ημερομηνιών της υπογραφής του Διαθέτης Eπιτύμβια πλάκα που σκεπάζει τον ήρωα, την οικογένειά του, και την οικογένεια Ανδρέου, στη φιλόξενη γη της Στυλίδας χαρίζει στον επισκέπτη προσκυνητή τα ονόματα προσφιλών ανθρώπων, την ημερομηνία και το έτος της κοίμησης ως εξής:
«ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ/ Ο ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ /Ν. ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ ΕΚ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ/ ΑΠΕΒΙΩΣΕΝ ΤΗΝ १० ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1871/ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΑΥΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΥ ΓΕΝΝΗΘΕΝΤΟΣ ΤΗΝ 7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1841/ ΚΑΙ ΑΠΟ ΒΙΩΣΑΝΤΟΣ ΤΗΝ 2 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1865».
Έτσι προκύπτει ως ημέρα κοιμήσεως του Συνταγματάρχου Νικολάου Κωνσταντίνου Κασομούλη, η 10ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1871। Η σχετική με τον ήρωα βιβλιογραφία δεν αναφέρει την ημερομηνία της θανής του αλλά μόνον το έτος της εκδημίας του· το 1871. Το τεκμήριο της ημερομηνίας που παρέχει η σημερινή επιτύμβια πλάκα καλύπτει τα αναγραφόμενα μόνον, του ταφικού μνημείου. Η προσβαση σ΄αυτά είναι αδύνατη.Η 140 ετών (1871-1961) επιτύμβια πλάκα του ταφικού μνημείου, κρίνεται αναγκαίο κομβικό σημείο της έρευνας, να απεικονισθεί। Πως όμως; Και με ποιόν τρόπο; Τη λύση πρόσφεραν τα σύγχρο να μέσα της Τεχνολογίας. Το εκδοτικό αποτέλεσμα της συνεργασίας κομιστή και εκδότη, ήταν η Διαθήκη Κασομούλη που δημοσιεύθηκε το 1960 στο Δελτίο της Ιστορικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας της Ελλά δος με χορηγία του Παγκείου Ιδρύματος. Από ανάτυπο δε αυτής,που δημοσιεύθηκε στο δέκατο τέταρτο τόμο της ΔΙΕΕ, φωτογραφήσαμε το ταφικό μνημείο του Συνταγματάρχου Κασομούλη από εικόνα που έχει συνοδό υπότιτλο τα εξής: «Η επιτυμβία πλάξ και ο τάφος του Νικολάου Κασομούλη εν Στυλίδι της Φθιώτιδος, εις το νεκροταφείον των Αγίων Θεοδώρων, κατά σημερινήν φωτογραφίαν»। Δηλαδή το 1961। Η μεγέθυνση στη συνέχεια του φωτογραφη θέντος αντικειμένου, στη φωτογραφική μηχανή και αργότερα στον υπολογιστή, αποκαλύπτει, σε εγχάρακτη σμιλευμένη γραφή, την ανεξίτηλη στο πέρασμα του χρόνου επιγραφή:«ΕΝΘΑΔΕ ΚΕΙΤΑΙ/ Ο ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΤΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ /Ν. ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ ΕΚ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ/ ΑΠΕΒΙ ΩΣΕΝ ΤΗΝ 10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1871/ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΑΥΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΥ/ΓΕΝΝΗΘΕΝΤΟΣ ΤΗΝ 7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1841/ ΚΑΙ ΑΠΟΒΙΩΣΑΝΤΟΣ ΤΗΝ 2 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1865».
ΤΟ 1930 ο Διευθυντής των ΓΑΚ Αθηνών λαμβάνει, μια αποκαλυπτική για την έρευνα επιστολή,
από τη Στυλίδα। Την υπογράφει ο Κ.Ανδρέου, ανεψιός του ζεύγους Νικολάου Κασομούλη.
Αξιότιμε κ। Τράκα! «Τη παρακλήσει του κ। Αθαν। Μπαρούτη πέμψαντός μοι την επιστολή σας, έρχομαι δια της παρούσης να σας δόσω πληροφορίας και λεπτoμερείας τινάς περί της βιογραφίας του αειμνή στου θείου μου Ν। Κασομούλη καίτοι ήμουν πολύ μικρός την ηλικίαν κατ’ εκείνην την εποχήν που έζει, αλλ’ εκ της παρα δόσεως εκ της θείας μου Κασομούλη και του πατρός μου, τον μήνα Απρίλιον ε।ε। έδοσα λεπτομερείας περί της Βιογραφίας του θείου και τας οποία δια του ανεψιού μου Ευαγγέλου Παν. Ανδρέου διαμένοντος εν Θεσσαλονίκη μετά της μητρός του ελθούσης εις δεύτερον γάμον μετά του Φιλίππου Βώκου Συν ταγματάρχουτου Πεζκού, και Αρχηγού πεζικού ΧΙ। Μεραρχίας, διεβίβασα ως μοι έγραψαν εις τον ιστοριοδίφην κ।Ι.Βλαχογιάννην Διευθυντήν των γενικών Αρχείων του Κράτους, και επα ναλαμβάνω, ήλθεν εκ Μακεδονίας και εκ της ιδιαιτέρας του πατρίδος Σιατίστης εις τον ιερόν αγώνα το 1821, όπου και ηγωνίσθη, κατόπιν εν τω Στρατώ ως αξιωματικός εχρημάτισεν των επιτελών…»Ύστερα από την έρευνα που διεξήγαγε ο Γ.Βλαχογιάννης και οι συνεργάτες του κατάληξαν σε ένα συμπέρασμα που σαςεκθέτουμε παρακάτω:
«Ο μακαρίτης Κασομούλης κατήγετο εκ της Σιατίστης της Μακεδονίας κατήλθεν εις τον αγώνα μετ’ άλ λων συμπολιτών του και του πλουσίου τότε Τοσίτσα। Διετέλεσεν Φρούραρχος Λαμίας, Ναυπλίου και Αθηνών και υπασπιστής του Όθωνος। Απεστρατεύθη ως Συνταγματάρχης και απεβίωσεν το 1871 εις ηλικίαν 80 ετών। Είχεν ένα μόνον υιόν καταταγέντα εις το Σχολείον των Ευελπίδων και αποθανόντα ως μαθητήν του Σχολείου। Είχε τιμηθή δια του παρασήμου του αγώνος και του Σταυρού του Σωτήρος। Κατά τους πολέμους ετραυματίσθη δις। Αυτά γνωρίζουν οι συγγενείς του»। Δεν τα γνωρίσαμε όμως εμείς। Γιατί απεκρύβησαν। Επιμελώς το φρόντισαν οι υψηλόβαθμοι κρατικοδίαιτοι φύλακες της πολιτιστικής μας κληρονομιά. Περνάμε τώρα στην Κοζανιτοποίηση της οικογένειας Κασομούλη। Ο Δελιαλής τον κάθε βαπτισθέντα Κασούμη ή Κασσίμη τον μετονομάζει Κασομούλη।
Ο Έφορος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κοζάνης αξιοποιεί χρηστικά και τον Κώδικα γεννήσεων και βαπτίσεων της Μητροπόλεως। Όμως ο βαπτισθείς στην Κοζάνη το 1795 το μήνα Αύγουστο ονομάζε ται: «νικόλαος του κωνσταντίνου κασούμη /ανάδοχος ο θεόδωρος του γερασίμου βλάχος». Και είναι η τέταρτη κατά σειρά αναγραφή.
Ο Έφορος διολισθαίνει προς την πλαστογραφία, την οποία μεθοδικά προετοιμάζει (Κώδικας Μητρο πόλεως) «Εις ένίσχυσιν του γεγονότος τούτου έρχεται καί ό παρά τη Δημο­τική Βιβλιοθήκη Κοζάνης φυλασσόμενος Κώδιξ γεννήσεων καί βαπτίσεων της Ιεράς Μητροπόλεως Σερβίων καί Κοζάνης των ετών 1795-1851,έν σελίδι 1 του οποίου (βλ।φωτοτυπίαν έν σελ। 6)αναφέρεται ώς μήν γεννήσεως του Νικολάου Κ। Κασομούλη ό Αύγουστος το 1795। Εις τον αυτόν Κώδικα της Κοζάνης υπάρχουν και άλλαι ληξιαρχικαί πράξεις γεννήσεων καί βαπτίσεων μελών της οικογενείας Κασούμη ή Κασίμη। Ουδεμία αμφιβολία υπάρχει νομίζομεν ότι πρόκειται περί τουαύτού οίκογενειακού κλάδου»। Όλοι οι Κασούμηδες και Κασίμηδες του κώδικα βαπτίσεων της Κοζάνης με το νομάζονται Κασομούληδες । Ανάδοχος της νέας βαπτίσεως ο Έφορος Ν।Π। Δελιαλής। Το αδιαμφισβητήτου κύρους κυρίαρχο και μονάκριβο επι χείρημα του Δελιαλή «Ουδεμία αμφιβολία υπάρχει νομίζομεν…»!!! θρυμματίζεται πέφτει στο κενό । Γιατί ο βαπτισθείς στην Κοζάνη το 1795 το μήνα Αύγουστο ονομάζεται: «νικόλαος του κωνσταντίνου κασούμη /ανάδοχος ο θεόδωρος του γερασίμου βλάχος»। Και είναι η τέταρτη κατά σειρά αναγραφή (στ।7)। Επο μένως τον Αύγουστο του 1795 στην Κοζάνη δεν βαπτίστηκε ο εκ Σιατίστης της Δυτικής Μακεδονίας Ν। Κ. Κασομούλης, Συνταγματάρχης Πεζικού. «Oυδέν ψεύδος άγει εις φως γήρατος ο χρόνος».
Στην έμφορτη ευσήμων και διακρίσεων Διαθήκη, από τα πλέον διακεκριμενα Ιδρύματα και Περιοδικά της χώρας που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη-ερευνητή, τη φιλοξενουμένη σε κορυφαίες βιβλιοθήκεςκαι κοινόχρηστα αρχεία της, ο Δελιαλής έχει προσωπική συμμετοχή συγγραφής με ένα δισέλιδο μόνο।

Η θυσία της οικογένειας του Αναστασίου Γεωργίου Σιατιστέως στον αγώνα της Παλιγγενεσίας

Σας εκθέτω τώρα την αίτηση προς το Βασιλιά, ενός άλλου αγωνιστή.
Του Αναστασίου Γεωργίου Σιατιστέως.
«Αναστάσιος Γεωργίου Σιατιστεύς εκ Μακεδονίας πάροικος εις λαμίαν εξαιτείται ταπεινώς το αργυρούν αριστείον και ένα ανήκοντα βαθμόν απέναντι των προς την πατρίδα στρατιωτικών εκδουλεύσεων και υπερόγκων θυσιών, τοις πάσι γνωστών»..Μεγαλειότατε Βασιλεύ«Ο ευσεβάστως υποφαινόμενος τολμώ με σέβας πολύ να καθυποβάλω υπό τας βαθμίδας του υψηλού και θεοστηρίκτου θρόνου Σου δι’ ακόλουθα δίκαια και απερί φραστα παράπονά μου, επικαλούμενος, Βασιλεύ φιλοδίκαιε, την Βασιλικήν Σου επι είκειαν και προστασίαν.Μεγαλειότατε! Η διακεκριμένη θέση την οποία κατείχον παρά τω διαβοήτω Αλήπασιά, η υπόληψις και η δόξα τας οποίας απελάμβανον ανεξαρτήτως υφ’ όλων των εις εκείνα τα μέρη ήτο γνωστά τοις πάσι και δεν επιθυμώ να απασχολήσω τας πολυτίμους Β στιγμάς Σας με την εξιστόρησιν τούτων, αλλ’ εν συντόμω θέλω εκθέσει τας απ’ αρχής του ιερού αγώνος στρα τιωτικάς εκδουλεύσεις μου και θυσίας εφ’ ων ενθέρμως επικαλούμαι την Βασιλικήν Σου δικαιοσύνην και επιείκειαν, και τας ο ποίας επρόσφερα ενθουσιών προς αυτήν την ελευθέραν μας γην και πατρίδα। Βασιλεύ! Άμα εξερράγη η κατά των Τουρκών Ελληνική επανάστασις δεν έλειψα στιγμήν αλλ’ αφθωρεί έτρεξα και ηνώθηκα μετά των λοιπών συναγωνιστών μου, αγωνισθείς ως Μπουλουξής καθ’ όλην την διάρκειαν του αιματηρού αγώνος μας και καταπατήσας όχι μόνον τιμάς πλούτη και δόξαν, αλλά και αυτήν την ήδη πεινώσαν και γυμνητεύουσαν οικογένειάν μου εγκατέλειψα εις την διάθεσιν των οθωμανών καθώς και άπασαν την λαμπράν περιουσίαν μου συγκειμένην εκ πολυτίμων πραγμάτων και εξ υποστατικών ολοκλήρων χωρίων και την μεν οικογένειά μου δεν απελευθέρωσα από τας χείρας των οθωμανών, ειμή ύστερα από πολλά έτη καθώς και μέρος της κινητής περιουσίας μου το πολυτιμώτερον, όπερ εμπιστευθείς ως παρακαταθήκην ιεράν και απαραβίαστον εις τον Τουρκολάτρην (υποθέσας αυτόν ειλικρινή φίλον μου) και άπιστον Νάσιο Μάνδαλον, τα έχασα δια πάντα καθότι ο ρηθείς και παμμίαρος Νάσιο Μάνδαλος μοι ηρνήθη την απόδοσίν του. Την δε λοιπήν περιουσίαν μου στερούμαι και ήδη, μη δυνάμενος να απέλθω εις την κατά παραχώρησιν δεν εσώθη υπό τον βαρύν ζυγόν των Τουρκών κειμένην και στενάζου σαν πατρίδα μου.Μεγαλειότατε Βασιλεύ μου! αλλ’ ύστερα από τοσαύτας και τοιαύτας δεινοπαθίας μου και αιματηράς εκδουλεύσεις μου και θυσίας, έτυχα την ελαχίστην ανταμοιβήν παρά της πατρίδος ουδεμίαν, Βασιλεύ, μολονότι προανεφέρθην εις τας εξεταστικάς στρατιωτικάς επιτροπάς εξαποστείλας και τα ενδεικτικά έγγραφα και διπλώματά μου μη δυνηθείς να έλθω μόνος ως ευρισκόμενος κατ’ αυτήν εκείνην την εποχήν εκτός του κράτους, όπου εκαταγινόμην και επροσπαθούσα ν’ απελευθερώσω την υ πό τας χείρας των τυράννων ούσαν υποχείριον λαμπράν περιουσίαν μου και πολύτιμα κτήματα.Όθεν, βασιλεύ φιλοδίκαιε, μ’ όλην την φρικτήν και ανομολόγητην δυστυχίαν μου: απεφάσισα να έλθω ενταύθα εις την καθέδραν του Βασιλείου Σου, και ελθών αναφέρομαι ήδη ταπεινώς και προς την ημετέραν Β. Μεγαλειότητα, θερμοπαρακαλώ Αυτήν ίνα, αναλογιζομένη την οποίαν απώλεσα λαμπρά κατάστασίν μου θυσιάσας αυτήν χάριν αυτής της πατρίδος, την θέσιν και υπόληψιν τας οποίας απελάμβανον και κατείχα εις την κοινωνίαν και το δυσμοιρώτερον την απώλειαν όλων των τέκνων μου, θάψας τα μεν εις Μεσσολόγγι τα δε εις Ναύπακτον και μείνας έρημος ελπίδων γηροκομήσεως, όλα ταύτα λέγω εις την φρικτήν και εσχάτην δυστυχίαν, εν η διατελών, λαμβάνουσα υπ’ όψιν Της, ρίψη ίλεων και συμπαθητικόν όμμα και ευδοκούσα εν τη ακροτάτη Αυτής δικαιοσύνη να διατάξη να δικαιωθώ και εγώ, ως εδικαιώθησαν άπαντες οι αγωνιστές με τον ανήκοντά μοι βαθμόν και αργυρούν αριστείον τουλάχιστον, αν όχι και με τας αποδοχάς του βαθμού μου, αμοιβή ήτις όσω ελάσσων των προς την πατρίδα στρατιωτικών μου εκδουλεύσεων και θυσιών, τόσω πλέον θέλει μ’ ευχαριστήσει, δεικνύουσα ότι δεν απέβησαν … όλες οι θυσίες μου αυτές, και το μεγαλύτερον ίσως παραμυθήσει και την στηθοβόρον λύπην: ένεκεν των απωλεσθέντων τέκνων μου υφ’ η καταδιώκομαι। Εύελπις εις την Βασιλικήν επιείκειαν και δικαιοσύνην, υποσημειούμενος με βαθύτατον σέβας και εδαφιαίαν υπόκλισιν και ταπεινότατος και ευπειθέστατος δούλος και πιστός υπήκοος। Αναστάσιος Γεωργίου Σιατιστεύς.
Εν Αθήναις 6: Μαϊου 1843».
Πιστοποιητικόν«Πιστοποιούμε οι υποφαινόμενοι εν καθαρώ συνειδότι ότι ο κ. Αναστάσιος Γεωρ γίου Σιατιστεύς από Σιάτιστα της Μακεδονίας γνωστός τοις πάσι ως εκ της διακεκριμένης θέσεως ήν κατείχε παρά τω Διαβοήτω Αλή-πασά, άμα εξερράγη η κατά των τυράννων Ελληνική επανάστασις κατά τας αρχάς αυτής περί το 1821, καταφρο νήσας και εγκαταλείψας δόξα, πλούτη, κατάστασιν σημαντικήν και το τρομερώ τερον, άπασαν την οικογένειάν του εις τας χείρας και την διάκρισιν των Οθωμα νών, ηνώθη μετά των λοιπών Ελλήνων ανδρείως μα χουμένου υπέρ πίστεως και πατρίδος και έλαβε μέρος εις τον υπέρ ανεξαρτησίας της πατρίδος ιερόν αγώνα ευρεθείς ως μπουλουχτζής εις πολλάς μάχας και πολιορκίας, καθώς και εις την κατά του Σκόδρα διεξαχθείσαν μάχην επισυμβάσαν εις Πέτρα Κούτζιανα, εις την τρομεράν πολιορκίαν του Μεσολογγίου και εις άλλους πολλάς, τας οποίας παραλείπομεν χάριν συντομίας, διεξαχθείσης υπό τας οδηγίας του αειμνήστου Καραϊσκάκη, Ν Στορνάρη, Κώστα Μπότσαρη και άλλων διαφόρων οπλαρχηγών, αγωνισθείς ανδρείως κατά των τυράννων και συμπεριφερόμενος με την ανήκουσαν βοήθειαν και ευπείθειαν προς τους ανωτέρους του। Αι στρατιωτικαί εκδουλεύσεις του ρηθέντος Αναστασίου Σιατιστέως καθώς και αι χρηματικαί θυσίαι τας οποίας ένθους και αυθορμήτως επρόσφερεν ολοκαύτωμα εις τον υπέρ απελευθερώσεως της πατρίδος ιερόν βωμόν είναι σημαντικαί και πασιφα νέσταται। Βλέποντες δε ότι ουδεμίαν αμοιβήν και περίθαλψιν έτυχε παρά της πατρίδος και θεωρούντες αυ τόν πάντη ηδικημένον και παραμελημένον, δίδομεν το παρόν πιστοποιητικόν εις χρήσιν όπως του χρησιμεύσει όπου ανήκει προς υπόληψιν των στρατιωτικών εκδουλεύσεων και θυσιών του και υποφαινόμεθα.Αθήναι τη 15 Μαρτίου 1843
Αθανάσιος λιδωρίκης
Ευάγγελος Μ. Κοντογιάννης
Δημ. Καρατάσιος
Οι υπογράφοντες
Κήτσος Τζαβέλλας
Χριστόδουλος Χατζηπέτρου
Ιωάννης Στράτου
Γιάννης Κώστα.»

«Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος
Το υπουργείον των εσωτερικών
Προς τον Κύριον Αναστάσιον Σιατιστινόν
Η Διοίκησις σ’ εδιώρισεν έπαρχον της επαρχίας Καρπενησίου με διαταγή της υπ’ αρ. 5168 της οποίας αντίγραφον σ’ εσωκλείει ενταύθα.Το υπουργείον αναγγέλει σοι τούτο σε συγχαίρει και εύχεται να φανής άξιος του υπουργήματός σου και της υπολήψεως, την οποίαν η Διοίκησις έχει δια το υποκείμε νόν σου.Εν Ναυπλίω τη 21 Μαρτίου 1825Ο υπουργός των Εξωτερικών
Γρηγόριος Δικαίος(Τ.Σ.) Ο Γενικός Γραμματεύς
Γεώργιος Γλαράκης
Ό,τι το πρωτοτύπω
Εν Αθήναις τη 5 Μαϊου 1825
Ο Δήμαρχος αθηνών Τ.Υ. Τ. Σ.»
«Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος
Η Διευθύνουσα τα της Δυτικής Ελλάδος προσωρινή επιτροπή:
Προς τον Κύριον-Αναστάσιον-Σιατιστινόν
Επειδή δια διαταγής υπ’ αριθ. 5168 και ημερομηνία 20 Μαρτίου του Σεβαστού εκτελεστικού σώματος διωρίσθητε έπαρχος του Καρπενησίου, θέλετε μεταβή
εκείσε δια να αρχίσετε με την ενέργειαν των χρεών σας κατά τας οδηγίας του υπουργείου των Στρατιωτικών υπ’ αρ। 1029 της 21 Μαρτίου. Έρρωσθε

16 Μαρτίου 1825 Μεσολόγγιον (Τ.Σ.)Ιω. Παπαδιαμαντόπουλος
Δ. θέμελης
Γεώργιος Καναβός
Ο Γενικός Γραμματεύς
Β. ΠλατήςΊσα τω πρωτοτύπω Τη 5 Μαϊου 1843
Ο Δήμαρχος αθηνών Τ.Σ. Τ.Υ.».
«Προσωρινή Διοίκησις της Ελλάδος».
Το Εκτελεστικόν Σώμα
Δυνάμει του παραγράφου κστ. του Νόμου της Επιδαύρου
Διατάττει
Αον Ο Κύριος Αναστάσιος Σιατιστινός διορίζεται
Έπαρχος Καρπενησίου.Βον Το υπουργείο των Εσωτερικών να ενεργήση την διαταγήν ταύτην
Εν Ναυπλίω την 20 Μαρτίου 1825
Ο Αντιπρόεδρος
(Τ.Σ.) Γκίκας Μπότασης
Α. Σπηλιωτάκης
Ιωάννης Κωλέττης
Ο προσωρινός Γενικός Γραμματεύς
Ίσον απαραλλάκτω τω πρωτοτύπω (Τ.Υ.) Εν Ναυπλίω τη 21 Μαρτίου/ 1825
Ο Γενικός Γραμματεύς των Εσωτερικών
(Τ.Σ.) Γεώργιος Γλαράκης
Δια απαράλλακτον τω πρωτοτύπω
Τη 5 Μαϊου 1843 Τ.Σ. Ο Δήμαρχος αθηνών Τ.Υ.».
Στην κατάσταση των αξιωματικών που προτάθηκαν για το «Αργυρούν Αριστείον Αγώνος γράφονται για τον Α. Γεωργίου τα εξής:
Ονόματα και Επώνυμον: Αναστάσιος Γεωργίου Σιατιστεύς
Πατρίς: Μακεδονία
Διαμονή: Λαμία
Παρατηρήσεις: Πρόκριτος της επαρχίας του, έλαβεν ενεργητικότατον μέρος εις τον υπέρ ανεξαρτησίας της πατρίδος πόλεμον διακρινόμενος ως Αξιωματικός εις το στρατόπεδον, καθέξας διαφόρους διοικητικάς θέσεις.ΠΗΓΕΣ

ΓΑΚ ΑΘΗΝΩΝ
ΓΡΙΒΑΣ ΑΡΓΥΡΟΣ ΒΟΚΑΤΟΣ

Η θυσία της οικογένειας, Κώστα Κασομούλη, στον αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας

Στο Αρχείο Ηρώων και Αγωνιστών του 1821, αναζητήθηκαν πηγές, έγ­γραφα, αναφορές, επιστολές και οτιδήποτε εκεί φιλοξενείται και φυλάγεται ως ιερό κειμήλιο, τεκμήριο του Αγώνα. Με ιερή συγκίνηση και επιβε­βλημένη αυτοσυγκράτηση, ο γράφων, κρατούσε στα χέρια του, και μελε­τούσε «Την αναφορά παραπόνων του Ιωάννου Κασομούλη, υιού Κωνσταντί­νου Κασομούλη του εκ Σιατίστης της Μακεδονίας, κατοίκου της περιοχής Κύμης»।
Αυτή η αναφορά παραπόνων, απευθύνεται από τον Αγωνιστή του Ιερού Αγώνα, Ιωάννη Κασομούλη, «Προς τον Κύριoν Πρόεδρον και τα Μέλη της Επί των Αγώνων και Θυσιών Επιτροπής».Υποβλήθηκε στην ανωτέρω επι­τροπή την 21ην Ι ουνίου 1865.
Το κείμενο της αναφοράς έχει ως εξής: «Ο ευσεβάστως υποφαινόμενος μέλος ευκαταστάτου οικογενείας υιός του εκ Σιατίστης Kωνσταvτίνoυ Κασομούλη εταιριστού της Φιλικής Εται­ρίας της Επαναστάσεως. Από του 1821 αειμνήστου αυτού πατρός μου, των τριών αδελφών μου, του Νικολάου, Γεωργίου, Δημητρίου, συναγωνισθέντες κατά τον ιερό αγώνα πρώτος ο πατήρ μου απέθανεν ενδόξως εν Να­ούση της Μακεδονίας, πληγωθείς τρις εν τω πολέμω εις το Στήθoς, τον δεξιόν βραχίονα και κατά τον δεξιόν μαστόν παρά των εχθρών। Μετά τον θάνατόν του αιχμαλωτισθείς εγώ, η Μήτηρ μου, και δύο αδελφές μου, μό­λις των συγγενικών αδρών λύτρων η αι χμάλωτος οικογένεια απελευθερώ­θη, εκτός εμού δραπετεύσαντος από τας χείρας των Τούρκων και μεταβάντος εις την Σερβίαv, εκείθεv δε εις Ελλάδα, όπου συvηγωvίσθηv μετά τωv αδελφώv μου। Πασίγvωστος είvαι η μεγάλη θυσία της οικογεvείας μου, και εκ τωv αδελφώv μου είς έπεσε θύμα εις τηv έξοδοv της Φρουράς Μεσολογγίου, ο Δημήτριος। Ο δε Γεώργιος αδελφός μου, το 1838 Αξιωματικός ωv εδολοφοvήθη παρ’ άλλωv.
Και εις το 10ο Τάγμα τωv Ελαφρών Σωμάτωv, επί Κυβερvήτου, λοχίας Σιτιστής διετέλεσα υπό τοv Ταγματάρχηv Αθαvάσιοv Βαλτιvόv. Ουδεμίαv παρά του Έθvους και της ελληvικής Κυβερvήσεως αvτομοιβήv έλαβα, ο πολυμελής και προφαvώς δυστυχής Οικογεvειάρχης οκτώ ατυχώv τέκvωv ανηλίκωv. Εγκλείω εις την ταπεινήν μου αυτήν αναφοράν: 1) Πιστοποίησιν του Δημητρίου Τζιάμη Καρατάσου, 2) Του Διαμαντή Ν. Ολυμπίου, 3) Του Νότη Βότζαρη και Κίτζου Τζαβέλα, Μήτζου Κοντογιάννη, Ανδρέα Ίσκου, του Γρη­γορίου Λιακατά, 4) Καλλινίκου Τζιάρα, Τόλια Λαζόπουλου, Ν. Στορνάρη, 5) Ν. Στουρνάρα και Γ. Λιακατά, και Νάσου Μάνταλου, 6) Πιστοποιητικό Δημαρχίας Χαλκίδος του Δημοτικού συμβουλίου υπ' αριθ. 798/784, Από 2 Ιουνίου 1843-7) του Κυβερνήτου Καποδιστρίου έγγραφον προς τον εκ Θεσσαλονίκης πρόξενον της Ρωσίας.
Παρακαλώ ευσεβάστως την Σ. Επιτροπήν όπως ευαρεστουμένη με δι­καιώση.
Ευπειθέστατος
Ιωάννης Κ. Κασομούλης».
Πόσο λειψή και ανεπαρκής θα ήταν η γνώση μας για τους Κασομούλη­δες, χωρίς αυτήν την Αναφορά Παραπόνων του Γιάννη Κασομούλη, που απηύθυνε στον Πρόεδρο και τα Μέλη της Επί των Αγώνων και Θυσιών Επι­τροπής, την 21η lουνίου 1865. Από ό,τι γνωρίζω για πρώτη φορά γίνεται σα­φές ότι ο Κωνσταντίνος Κασομούλης, ευκατάστατος έμπορος, κατάγεται από τη Σιάτιστα της Μακεδονίας.
Ο Γιάννης Κασομούλης διατρανώνει ότι είναι γιος του εκ Σιατίστης Κωνσταντίνου Κασομούλη, ευκαταστάτου εμπόρου. Για τη δράση ή τα παθή­ματα των άλ λων μελών της οικογένειας, που ήταν γνωστά, τα τονίζει και ο Γιάννης.
Έρχονται όμως οι πολέμαρχοι Μακεδόνες, να πιστοποιήσουν και να κάνουν ευρύτερα γνωστή και του ίδιου την πολεμική συμμετοχή σε σπου­δαίες μάχες στη Μακεδονική γη κατά του Τούρκου κατακτητή, όπου έδει­ξε γενναιότητα και ανδρεία περισσή.
1. Πιστοποίησις του Δημ. Τζιάμη Καρατάσου
«αυτόπτης ο υποφαινόμενος της κατά το 1821 τρομεράς αιχμαλωσίας και καταστροφής της πόλεως Ναούσης ομολογώ εν καθαρά συνειδήσει ότι ο εκ Σιατίστης ευκατάστατος Κωνσταντίνος Κασομούλης στρατιωτικός ήλθεν εντός της πόλεως ταύτης ως συνεργός του πατρός μου, δια την επα­νάστασιν των μερών εκείνων। Επί δε της εισβολής των οθομανών εις την αυτήν πόλιν Νάουσαν, κλησθείς εντός μιάς οικίας μετά της οικογενείας του και άλλοι απέθανεν ενδόξως αντικρούων έσωθεν τους πολιορκήσαντας αυ­τήν Τούρκους. Μετά δε τον θάνατον αυτού, ευθύς αιχμαλωτίσθη άπασα η οικογένειά του, ήτις μετά καιρόν απελευθερώθη δια συνδρομής αδρών λύ­τρων των συγγενών του.
Όθεν δίδομεν το παρόν μου εις τον παρευρεθέντα τότε και συναιχμα­λωτισθέντα κ. Ιωάννην Κασομούλην, δια να τω χρησιμεύση εις ότι δει».
Αθήναι τη 24 Μαΐου 1843
Δημ. Τζιάμη Καρατάσου
Δια την αντιγραφήv
Αθήvαι τη 19 Ιουvίου 1843
Ο Δήμαρχος Αθηvαίωv
Ε. Κουτζικούρης.
Και ο πολέμαρχος, Δημ. Τζιάμη Καρατάσος, βεβαιώνει ότι ο Κώστας Τζιάμη
Κασομούλης, που πολέμησε στη Νάουσα, ήταν πολύ ευκατάστατος και κατήγετο από τη Σιάτιστα. Αναφέρεται και στην αιχμαλωσία μελών της οικο­γένειας του Κ. Κασομούλη, στο ολοκαύτωμα της Νάουσας.
Εξάλλου παραθέτουμε άλλο ένα έγγραφο, του ιερού αγώνα των Ελλή­νων, έγγραφο ηρώων και αγωνιστών του 1821, που υπογράφεται από τους οπλαρχηγούς, Δημ. Τζιάμη Καρατάσο και Διαμαντή Ν. Ολύμπιο. Σ’ αυτό πι­στοποιείται, ότι ο Γιάννης Κασομούλης μαζί με τον πατέρα του βρέθηκε πα­ρών στις μάχες Ντουβρά Μονή, Γάστρας και Ναούσης. Ο Κώστας Κασομούλης τραυματίζε­ται βαριά και λίγο αργότερα πεθαίνει. Ο Γιάννης εξέρχεται από τον οικίσκο και πολεμά γενναία στους δρόμους της Νάουσας. Συλλαμβάνεται αιχμάλω­τος, όταν τραυματίζεται. Παρατίθεται το κείμενο των πολεμάρχων:
«Πιστοποιούμεv οι υποφαιvόμεvοι ότι ο Ιωάvvης Κ. Κασομούλης ευρε­θείς μετά του πατρός του εις τας μάχας vτουβράς Μοvή, Γάστρας και Να­ούσης της Μακεδοvίας κατά στρατιάς μετά τοv θάvατοv του πατρός του πληγωθείς μαχόμεvος εντός της πό λεως Αντρείως και αιχμαλωτισθείς με­τά της Μητρός του ομού με τας δύο του αδελφάς από τους Οθωμαvούς φυ­γώv δε μετέβη εκείθεv εις Σερβίαv και από την Σερβίαv ενταύθα αγονιζόμενος με ζήλοv υπέρ της αvεξαρτησίας της πατρίδος όπου και αν ευρέθη έως ότου εvωθείς και με τους εις την Ελλάδα αγωvιζομέvους τρεις αδελ­φούς του υπερέτησεv με ζήλοv και μέχρι της διαλύσεως τωv Στρατευμάτωv ως υπαξιωματικός.
Όθεv γvωρίζοντες τας θυσίας Μεγάλας της οικογεvείας ταύτης και εκδουλεύσεις του πατρός και τωv τεσσάρωv αδελφώv εκ τωv οποίωv ο μεv εις έπεσεv θύμα εις την έξοδοv της φρουράς του Μεσολογγίου. ο δε δο­λοφοvηθείς κατά το 1838 ως Αξιωματικός εις Βασιλικήv υπερεσίαν και ατο­μικώς τοv ζήλοv του ειρημέvου Ιωάvvου Κασομούλη δίδομεv το παρόv μας δια vα τω χρησιμεύση όπου ανήκει».
Αθήvαι τη 5 Φεβρουαρίου 1841. Διαμαντής Ν. Ολύμπιος
Δη. Τζιάμη Καρατάσος
Δια την αντιγραφήν
Αθήναι τη 19Ιουvίου 1865
Ο Δήμαρχος Αθηναίων
Ε. Κουτζικούρης. Τ.Σ.Τ.Υ.
Ο Ν. Κασομούλης μετά την αποτυχία του Μακεδονικού αγώνα του Ολύ­μπου έρχεται στον Ασπροπόταμο, στον Αρματολό Ν. Στορνάρη και προ­σλαμβάνεται ως γραμματικός. Για λογαριασμό της οικογένειας Κασομούλη και των παθών και δεινών της πέντε οπλαρχηγοί, πρωτοστατούντων των ηρώων της εξόδου του Με σολογγίου Ν. Στορνάρη και Γληγόρη Λιακατά υπέγραψαν και έστειλαν την κάτω θι αναφορά:

Προς την Υπέρτατη Σεβαστή Βουλή το 1823

«Εμφαvιζόμεθα δια της παρούσης μας vα αvαφέρωμεv τον πατριοτισμόv του Μακα ρίτου Κώvστα Κασομούλη και τωv υιώv του κυρίου Νικολάου και λοιπώv Αυταδέλφωv, ο οποίος είvαι γvωστός και βεβαιωμέvος εις όλους ημάς και εις πολλούς Πελοποvvησίους και άλλους πατριώτας, οίτιvες ευ­ρίσκονται αυτόθι ο μεv πατήρ του vυχθημερώς πολεμώv εις Νιάουσαv κλει­σμέvος εις οικίσκοv αφαvίζωv πολλούς του εχθρού με Μεγάληv γεvvαιότη­τα και ηρωωϊσμόv έγιvεv ευπρόσδεκτος θυσία δια τηv αγάπηv της πατρίδος, οι δε υιοί του κύριος Νικόλαος Κασσομούλης, Γεώργιος και Δημήτριος εφάvησαv εις όλους τους ολυμπιακούς αγώvας και πολέμους έργω τε και λόγω και δια χρημάτωv. Η φαμελιά των έπειτα μετά τον θάvατοv του πα­τρός των εσκλαβώθη εις Nιoύσσαv, η Μητέρα των, δύο Μικραίς αδελφαίς των και ο συμπολε μώv μικρότερος αδελφός των Ιωάvvης η μεv φαμελιά των συvευρισκομέvη με όλους εις Nιαούσαν αιχμαλωτίσθη ως εκείθεv τα δε υπάρχοντά των και όλη η ευκατά στατος περιουσία τωv ευρέθη εις Σιάτισταν και ελεηλατίσθη μέχρι ατόμου από του Χουρσίτ Πασάv και έμειvαv εις μίαv αθλίαv κατάστασιv τόσοv οπού αλλού η ελπίς των δεv μέvει παρά με­τά Θεόv εις τα συμπαθητικά και πατρώα σπλάχvα της κοιvής ημώv Μητρός την οποίαv θερμοπαρακαλούμεv και ημάς ως πολυεύσπλαχvος μήτηρ vα αvοίξη τας αγκάλας της vα δεχθή αυτούς, να φροvτίση την απελευθέρωσίv τωv, να επιμεληθή υπερασπιζομέvη αυτούς ή δια χρηματικής βοηθείας ή δι' άλλου καvε vός ετοίμου αιχμαλώτου οποιωδήποτε τρόπω εθέλει το κρίvη εύλογοv. Δια να εκτε λεσθή εμμέσως η ευσπλαχvία της και vα πληροφορη­θή πέμπεται παρ' ημώv και παρά του Αυταδέλφου του Κυρίου Νικολάου ο Γεώργιος Αυτάδελφός του συvοδευόμεvος παρά των παρακάτω μας, κυρί­ου Νικολάου Καλλίvικου Αvτωvίου Κραvιδιώτου και με την αvά χείρας ιδιό­χειρον επιστολήv της Μητρός και Αδελφού τωv, με το vα αvαγκασθή εδώ. Ο Νικόλαος μέvει εις ημάς συvαγωvιζόμεvος και ότι η κοιvή Μήτηρ μας φροντίση δι’ αυτούς θέλει εvθαρρύvη ημάς τε και άλλους πατριώτας, ότι τα τέκvα των υπέρ αυτής θυσιαζομέvωv δεv θέλουσι μείνη άπορα και ορφαvά εις χείρας των τυράvvωv αvαδεόμεvοι την φιλόστοργοv και σεβασμίαv ημώv κοιvήv Μητέ ρα vα εισακούση τα της δεήσεώς μας και βλέμματι ιλα­ρώ λάβη συμπάθειαv εις αυτά΄ μέvομεv με όλοv το προσήκοv σέβας προ­σκυvούvτες και περιμέvοvτες τηv ταχείαv της περίθαλψιv. 1823 Απριλίου 19».

Εξ ασπροποτάμου πρόθυμοι των εντολώv της και γvήσια τέκvα της.
Νικολός Στορνάρης Γληγόρης Λιακατάς Νάσσος Μάνταλος Καλλίνικος τζάρας Τολιας Λαζόπουλος. Οι σφραγίδες.
Με αυτήν την αναφορά, οι υπογράφοντες αγωνιστές κάνουν γνωστά στη Σεβάσμια Βουλή τις θυσίες στον αγώνα, την πλήρη οικονομική κατα­στροφή της οικογένειας Κασομούλη, τον ηρωϊκό θάνατο του Κώνστα Κασο­μούλη και την αιχμαλωσία της μισής οικογένειας στη Νάουσα. Ζητούν την απελεuθέρωση και τη χρη ματική της ενίσχυση. Πρέπει ιδιαιτέρως να τονι­σθεί και ο ύστερα από σκληρή πάλη τραυματισμός του Γιάννη, στον Αγώνα της Νάουσας.
Είναι η ίδια Αναφορά που επανυποβάλλεται από το Γιάννη Κασομούλη στην Ειδική Επιτροπή του Αγώνα του 1865.
Ό,τι δεν έπραξε η ελεύθερη Ελλάδα για την απελευθέρωση της αιχ­μάλωτης μητέρας Αλεξάνδρας και των παιδιών της Κατερίνας, Σουλτάνας και Γιάννη, το πέτυχαν σuγγενείς της οικογένειας, καταβάλλοντας αδρά λύτρα στον Τουρκαλβανό Διβόλη. Η οικογένεια μένει ελεύθερη.
Το 1829 ο Βεζήρ Μεχμέτ Ρεσίτ Πασιάς εκδίδει την απολυτήριο διατα­γή:
«Ημείς Βεζήρ Μεχμέτ Ρεσίτ Πασσιάς:
Δίδομεν το παρόν αζάτ μπουγιουρντί μας της Κώσταινας τζιάμηνας με­τά του παιδιού της και θυγατέρων της, ότι εις τον καιρόν της Νάουστας εί­χεν υποπέσει εις σκλαβίαν και εξαγοράστη παρά των σύγγενών της, μ’όλον οπού κατά το φετφάϊ σερί υπόκειτο εις πoινήν παντοτινής σκλαβίας. Ημείς όμως μερχαμετέν της χαρίζομεν την ελευθερίαν μαζί με τα παιδιά της και εις το εξής θέλει μείνει ελευθέρα της ποινής ταύτης αυτή τε το παιδί και η θυγατέρες της έχουσα εξουσίαν εις το σπίτι της απείρακτη χω­ρίς να της γένη πλέον κανένας μανές εξ αποφάσεως».
1829 26 Φεβρουαρίου εν Ιωάννινα
ότι ίσον απαράλλακτον του παρουσιασθέντος πρωτοτύπω
Χαλκίς την 1 Ιουνίου 1843
Ο Δήμαρχος Χαλκιδέων Σ. Καλογερόπουλος.
Η οικογένεια είναι ελεύθερη. Η μητέρα Αλεξάνδρα και οι κόρες της Κατερίνα και Σουλτάνα και ο Γιάννης, που δραπέτευσε στη Σερβία. Η πα­νώρια κόρη, άλλωστε, με τη ρομφαία, η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, θα αργήσει αρκετά να πετάξει στου Μεγαλέξαντρου τη χώρα, το 1912.
Την οικονομική κατάσταση του Γιάννη Κασομούλη, ήρωα του 1821, που πο λέμησε γενναία τον εχθρό, τον Οθωμανό, από μικρή ηλικία, τραυματί­στηκε, πέ ρασε τα δεινά της αιχμαλωσίας, την περιγράφει και τη χρωματίζει ο Δήμαρχος Χαλκιδέων τη 2η loυνίoυ 1841:
«Ο Ιωάννης Κασομούλης γέννημα της πόλεως Σιάτιστα και Δημότης και κάτοικος Χαλκίδας δεν έχει, ούτε κινητή, ούτε ακίνητον περιουσίαν, δεν γνωρίζει καμμία τέ χνην ούτε δύναται να μετέλθη καμμίαν βιομηχανίαν και ζη δε μέχρι τούδε ποριζόμενος τα προς το ζην από ενοικιάσεις των δημο­σίων προσόδων.
Εκδίδεται όθεν το παρόν πιστοποιητικόν κατ’ αίτησίν του γνωρίζοντες ότι είναι εις την κατηγορίαν των προταθέντων από την Στρατιωτικήv Εξε­ταστικήν Επιτροπήν προς κατάταξιν εις την φάλαγγαν και μη βαθμολογηθέ­ντων σύμφωνα με τον προτελευταίον παράγραφοv την από 20 Μαΐου 1η Ιουνίου 1838 του Β. Διατάγματος».
Την 2 Ιουνίου 1841 Χαλκίς
Ο Δήμαρχος Χαλκιδέων
Σ. Καλογερόπουλος
Επιβεβαιούντες
Το Δημ. Συμβούλιο
Υπογραφές (δυσαvάγνωστες).
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Διοικητής του τάγματος, που υπηρέτησε ο Γιάννης Κασομούλης, του χορηγεί τεκμήριο-απόδειξη της στρατιωτικής του δράσης, τις υπηρεσίες που πρόσφερε, αλλά εκθέτει και τους λόγους απο­στρατείας του:
«Πιστοποιώ ο υποφαινόμεvος ότι ο Κύριος Ιωάννης Κ. Κασομούλης υπηρετήσας ευπειθώς και αντρείως εις το δέκατον ελαφρόν τάγμα ως υπαξιωματικός μέχρι της διαλύσεως του αυτού τάγματος των στρατευμά­των..
Εις έvδειξιν όθεν δίδεται το παρόν να το παρουσιάση όπου ανήκει.
Την 3 Φεβρουαρίου 1846 Εv Αθήvαις Ο Ταγματάρχης Α.Ι. Βαλτινός»..
Ο Γιάννης Κασομούλης, υπηρέτησε λοχίας σιτιστής, στο 10ο ελαφρό τάγμα με διοικητή το Βαλτινό (όπου υπηρέτησε και ο αδελφός του Γιώργης), ως τη διάλυση του στρατού (Φλεβ. 1833).
Καταθέτω ακόμη ένα έγγραφο-επιστολή, απάντηση του προξένου της Ρωσίας στη Θεσσαλονίκη, Α. Μουστοξύδη, στο Νικόλαο Κασομούλη:
«Ευγενέστατε Κύριε Νικόλα Κασομούλη
Το από 18 Ιουνίου ένγγραφόν σας έλαβον και τα εις αυτό Γεγραμμένα σας εγίνει. Είδον ενταύθα να μας ομιλείτε τα περί του αυταδελφού σας ο οποίος αμέσως οπού μας επαρρησιάσθη, του εδώσαμεν την πρέπουσαν υπεράσπισιν κατά το Γραφέν σας και αμέσως επάϊσεν δια Σιάτισταν δια τας αυταδελφάς σας αι οποίαι προ καιρού εις τους εδώ αριβάροντας ευρίσκο­νται.
Περί δε της ιδικής σας υποθέσεως οπού μας λέγετε αμέσως οπού ήλ­θεν ο αυταδελ φός σας τον επρόβαλλα ότι να τον στείλω εις τον Σιατραζά­μην με Γραμματικόν ή και με δραγομάνον μου, αν του κάμη ανάγκη, ο οποί­ος βλέποντας την ανωμαλίαν του τόπου εκείνου και τας επ’ αλλήλους ταραχάς και ανησυχίας του Σιαταραζάμη και Μετά του σκούδρα πασιά απε­φάσισε να λάβη υπομονήν έως ου να λάβη ο τόπος εκείνος ησυχίαν, όσον και ο Σαvταρατζάμης από φροντίδες. Όταν αυτή η υπόθεσις στέκεται εις τας χείρας του αυταδελφού σας και όποτε αποφασίση δια να πηγαίνη θέλω εκτός του δώση την πρέπουσαν υπεράσπισιν, τόσον δια γράμματός μου, όσον και δια δραγομάνου μου, αν λάβη χρείαν.
Προς τούτοις κατά το γράφειν του Εξοχοτάτου και Κυβερνήτου εμέτρησα γρόσια χίλλια εκατό 1.100:
Μένω δε με άκρον σέβας
Εν Θεσσαλονίκη την 26ην Αυγούστου 1831
Αγγ. Μουστοξύδης»
Δια την αvτιγραφήν Αθήναι 1865.
Ο Δήμαρχος
Τ.Υ.Τ.Σ.
Αυτός που επάησεν στη Σιάτιστα, για τις αδελφές και τη μητέρα του, είναι ο Γιώργης Κασομούλης. Αυτόν έστειλε ο Ν. Κασομούλης, κι αυτός πήρε από τον Πρόξενο 1.100 γρόσια. Καταδείξαμε την Αναφορά του Γιάννη Κασομούλη και τα ιδιαίτερης αξίας έγγραφα που συνόδευαν αυτήν. Από την ενδελεχή μελέτη αυτής, συ­νάγονται σπουδαία συμπεράσματα. Οι κλεισμένοι στη Νάουσα για την υπερά σπισή της το 1822, Κώνστας Κασομούλης, Γιάννης Κασομούλης, Αλεξάνδρα, Κα τερίνα και Σουλτάνα, είναι μέλη πλούσιας οικογένειας, από τη Σιάτι­στα.
Οι Καπεταναίοι ή έπρεπε να στείλουν τα γυναικόπαιδα στα νησιά ή να αγωνι στούν στην εκ φύσεως οχυρή, λόγω θέσης, πόλη της Νάουσας। Είχαν το προηγού μενο εγχείρημα του Ζαφειράκη οδηγό, όταν επί 6 μήνες απέ­κρουε και τελικά έ καμψε την ορμή και την πολιορκία των Οθωμανών। Έσω­σε τη Νάουσα। Γι' αυτό επιλέχτηκε ως τόπος αντίστασης και συγκεντρώ­θηκαν σ’αυτήν, μαχητές και γυ ναικόπαιδα. Το ερώτημα όμως που προβάλλει τώρα και χρήζει απάντησης είναι: Πού κατοικοέδρευαν τα άλλα μέλη της οικογένειας του Κώστα Κασομούλη, Νι κόλαος, Γιώργης και Μήτρος; Την απάντηση παίρνουμε από τα «Στρα­τιωτικά Ενθυμήματα» (Τόμος Α' σελ। 190):
«ο αυτάδελφός μου Μήτρος προκαιρού είχεν μεταβεί από Νάουσαν με το άλογόν του εκεί, και περιτριγύριζεν με τον Nτίτζιαν εις τα χωριά.
Ο Ντίτζιας είχεν το κατάλυμά του εις του ευκαταστάτου προεστού Λιάκου αφοσιωμένου».
«Ο Nτίτζιας διώρισεν τον αδελφόν μου Μήτρον αρχιφύλακα εις εν ύψωμα να παρα τηρή προς τον Κολινδρόν».
Από μια επιστολή που παίρνει ο Νικόλαος Κασομούλης από τον πατέρα του, θα ενημε­ρωθούμε για το πού βρίσκεται ο Γιώργης «Ενθυμήματα Στρατιωτικά» τομ. Ά σ. 201-202:
«Παιδί μου Νικόλα, -Εις τας '19 Φεβρουαρίου 1822' επαvαστατήσαμεv και ημείς εδώ, και εσκοτώσαμεv τον αγάv της Νάουσας και έως 15 Τούρ­κους, οπού έφερvαv κούσπα, (Σαρηγκιολίτες). Έπειτα κιvήθημεv δια Βέροι­αν».
«Εγώ ήλθα έως το ποτάμι να έλθω να σε ιδώ και επειδή εvτουφηκή­σθημεv με τους Τούρκους, δια να μηv αργοπορώ επίστρεψα οπίσω και έστειλα τον Γιώργην. Έγνοια παιδί μου, και συ και ο Γιώργης και ο Μήτρος, διότι δεv ηξεύρετε από πολέμους, vα μη χαθήτε άδικα χωρίς χάκι, και πε­θάvω κι'εγώ από τον καϋμό σας.
Ευρίσκομαι μπερδευμέvος και με τηv μάvα σας και αδελφαίς σας, και με τον Γιάνvηv μικρόv, και ο θεός vα μας ανταμώση ογλήγορα και καλά, με τηv Ελευθερία μας.
-Τη... Μαρτ. Νάουσα-Κώνστας Κασομούλης»..Ο Γιώργης λοιπόν είναι κι αυτός κοντά στο Ν. Κασομούλη.
Ο Συντάκτης αυτού του σημειώματος, πρέπει να τονίσει ότι μέσα από τις πηγές, τα έγγραφα του αγώνα, τα Στρατιωτικά Ενθυμήματα και την Ανα­φορά του Γιάννη Κασομούλη, προσπάθησε να δείξει τη δράση της οικογέ­νειας του Κωνσταντίνου Κασομούλη. Επίσης να προβεί στην αποκάλυψη με πειστήρια ακαταμάχητα και αδιάβλητα, ότι ο Γιάννης Κασομούλης, και ο πα­τέρας Κώστας Κασομούλης, Εθνικός ήρωας του 1821, είναι Σιατιστινοί.
Για το Ν. Κασομούλη, ο γράφων αρκείται προς το παρόν να πει, εξαι­τίας της οικονομίας του σημειώματος και του χώρου που παραχωρεί η εφη­μερίδα τα εξής:
Δυο φορές ο Ν। Κασομούλης, πράγμα που προαναφέρθηκε, παρακι­νείται από τον πατέρα του να φύγει στην πατρίδα। Πηγαίνει στη Σιάτιστα, στους πατριώτες, συμμαθητές, δασκάλους του, στη μητέρα του, στις αδελ­φές του। Είχαν όλοι τους, δε κα χρόνια να τον δουν। Είναι γύρω στα 25।

Για τη μεταγραφή των Χειρογράφων:

Γρίβας Αργυρός Βοκάτος

ΠΗΓΕΣ
ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΛΛΑΔΟΣ-ΤΜΗΜΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΟΜΟΙΟΤΥΠΩΝ ΕBΕ-[Τ.Χ.Ο.]

1. Αναφορά παραπόνων Ι.Κ. Κασομούλη.
2. Πιστοποίηση Δημ. Τζιάμη Καρατάσου.
3. Πιστοποίηση Διαμαντή Ν. Ολύμπιου-Δημήτ.Τζιάμη Καρατάσου.
4. Προς την Υπερτάτη Σεβαστή Βουλή το 1823.
5. Απολυτήρια Διαταγή.
6. Πιστοποιητικό Δήμου Χαλκιδέων.
7. Έγγραφο του Προξενείου της Ρωσίας (Θεσ/νίκη)

Η θυσία της οικογένειας του Παπά στον Αγώνα της Παλιγγενεσίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι΄
Αποτυχία και θάνατος του Εμμανουήλ Παπά
Ο Εμμανουήλ Παπάς, δεν ήταν δυνατόν να αναλάβει οποιαδήποτε πρωτοβουλία δράσεως στη Χαλκιδική, κάτω από τις συνθήκες που επικράτησαν. Άρχισαν να παραλύουν τον αγώνα και να τον μετατρέπουν σε αμυντικό πόλεμο, η αδιαφορία των Ολυμπίων και των Μοναχών του Αγίου Όρους, η απομάκρυνση από τα παράλια της Χαλκιδικής του στόλου που στάλθηκε, γιατί ήταν αδύνατη η συντήρησή του από τον Παπά και την έλλειψη κάθε είδους συνδρομής, από τις αρχές της Πελοπ/σου και Ύδρας.
Εν τω μεταξύ ο Μπεϊράν Πασσιάς εκστρατεύει κατά της Α. Ελλάδας και Πελοποννήσου, διέρχεται από Χαλκιδική κι απωθεί τις στρατοπεδευμένες επαναστατικές δυνάμεις στο Στρυμονικό κόλπο προς τα ορεινότερα μέρη. Εξάλλου οι Τούρκοι της Θεσσαλονίκης, αφού πήραν θάρρος, φθάνουν μέχρι τα Βασιλικά, καίουν και δηώνουν τη χώρα.
Στις πολλές δυσχέρειες προστίθεται η ανάγκη περίθαλψης 5.000 χιλ. γυναικοπαίδων, που από την περιοχή Σερρών-Θεσσαλονίκης, ζητούν σωτηρία στη Χαλκιδική. Τρομερή επιδημία θερίζει τους πρόσφυγες στους καταυλισμούς, που μόλις γλίτωσαν από το σπαθί του Τούρκου. Τρόφιμα δεν υπάρχουν, ούτε χρήματα, ούτε πλοία για την αγορά και μεταφορά τροφίμων από άλλα μέρη. Διότι κι αυτός ακό μη ο Μαργαρίτης που οικειοθελώς απ’ αρχής του αγώνα υπηρέτησε τον Παπά, αποχώρησε και επιδόθηκε σε άλλες πιο προσοδοφόρες ασχολίες. Όλες επιπλέον οι εκκλήσεις και προσπάθειες του Παπά, για να πείσει τους μοναχούς του Αγίου Όρους να ενισχύσουν οικονομικά τουλάχιστον τον αγώνα και να ανακουφίσουν τα γυναικόπαιδα που πεινούν, αποβαίνουν άκαρπες.
Η από 19 Ιουνίου 1821 επιστολή, του Ρήγα Μάνθου προς τον Παπά, περιγράφει τη στάση και το φρόνημα των Αγιορειτών απέναντι στην κατάσταση, που θα μείνει αιώνιο δείγμα της ευθύνης τους για την αποτυχία της ωραίας προσπάθειας του Παπά, στη Χαλκιδική.
«…Κατά την παραίνεσίν της εξακολουθώ, γράφει ο Μάνθος προς τον Παπά, φυλάττων τον στρατό εντός των οχυρωμάτων και μεταχειριζόμενος τινά στρατηγήματα, αποστέλλων στρατιώτας εις τα βουνά, το οποίον ωφέλησε και ωφελεί. Μα τι να κάμη κανείς την μικρολογίαν των αγίων πατέρων; Αυτή η στυγερά ανελευθερι ότης και μικροπρέπεια αυτών μας εμπόδισεν από πολλά ωφέλιμα και πολλά αναγκαία. Άμποτες να μεταβάλη ο αναλλοίωτος θεός την διάθεσίν των, να τους αναδείξη ευσπλάχνους, κριτικούς, γενναίους και ελευθερίους, και με δόκιμον νουν, δια να ευδοκιμήσουν και του πολέμου τα πράγματα, τα οποία χρειάζονται απαραιτήτως και δια την σύστασιν των και δια ευόδωσίν των αυτά τα αγαθά προτερήματα και πλεο νεκτήματα. Εγώ επορεύθην εις Άγιον Όρος μετά και του Λογιωτάτου Δημητρίου κατά πρόσκλησιν της αγιωσύνης των΄πλην κανένα γενναίον δεν εύρον εις αυτούς παρά μίαν επίπλαστον πολίτικαν. Επάσχισα να τους διαθέσω διαφορετικά με τον λόγον όμως από τον σκοπόν των δεν ευγαίνουν. Έχουν τα φρονήματά των τα οποία μόνα εγκρίνουν δια καλά, και τα προσκυνούν και τα λατρεύουν, και φροντίζουν μόνον δια την συντήρησιν των ιδίων των υποκειμένων και μόνον δια την ασφάλειάν των. Τα ιερά μοναστήρια και τον λαόν του θεού δεν τους εμψυχώνουν καθ’όσον δύνα νται προβλέπουσι δε μόνον και προεικάζονται αλλεοτρόπως την ιδίαν των ασφάλειαν, από το οποίον προέρχεται, Αυθέντα μου, η μεγίστη αδυναμία εις τα στρατεύματά μας και η ανάλογος ακαταστασία».
Η επιτυχής όμως απόκρουση από την Κασσάνδρα, κατά το μήνα Ιούλιο, των τουρκικών στρατευμάτων και κατασυντριβή τους, από το σώμα του Διαμαντή Νικολάου, αναπτέρωσε για λίγο τις ελπίδες των επαναστατών. Αλλά η επιτυχία αυτή ή ταν μια μικρή μόνο αναλαμπή, απλά ενδεικτική του τι θα μπορούσε να κατορθωθεί σε περίπτωση καλύτερης οργάνωσης. Τότε και οι μοναχοί του Αγίου Όρους συναι σθανόμενοι τη σοβαρότητα της περίστασης κινήθηκαν για την ενίσχυση του αγώνα. Αλλά η ληφθείσα απόφαση για συνεισφορά εξήκοντα χιλιάδων γροσίων υπό τύπον δανείου από τις μονές συνάντησε αντιρρήσεις και αντιδράσεις και ΜΑΤΑΙΩΘΗΚΕ!
Όταν ο Εμμανουήλ Παπάς δαπανώντας από δικά του χρήματα εξάντλησε τις πεντακόσιες χιλιάδες γρόσια, τις οποίες έφερε μαζί του από την Κωνσταντινούπολη εκθέτει την όλη κατάσταση και τους κινδύνους του επαναστατικού κινήματος στη Μακεδονία και γράφει προς τον Υψηλάντη σχετικά με τις δαπάνες: «…το ιδιαίτερόν μου ταμείον εξηντλήθη. Πόρους άλλους δεν έχω και αν δεν εφοδιασθή ο στρατός τοιουτοτρόπως και εμψυχωθή διαλύεται».
Αντί όμως άλλης βοήθειας, ο Υψηλάντης από το στρατόπεδο της Τριπολιτσάς του απέστειλε δίπλωμα με το οποίο τον ανακήρυσσε πληρεξούσιο Αρχηγό και Διοι κητή του Αγίου Όρους της Κασσάνδρας και της Θεσσαλονίκης, ωσάν η έλλειψις του διπλώματος τούτου να εκώλυε την επιτυχία της επανάστασης ή να ήταν αυτό ανα γκαίο για την επαύξηση του γοήτρου του ήρωα. Τοιουτοτρόπως λοιπόν, ο Παπάς έ μεινε και πάλι χωρίς βοήθεια. Επί πλέον εγκαταλείφθηκε και από το Λιάκο τον ο ποίο τον είχε αποστείλει ο Διαμαντής Νικολάου. Η μόνη ελπίδα που του απέμεινε ήταν η υπόσχεση των Ολυμπίων ότι θα κινηθούν, αφού πρώτα ενισχυθούν από τους εφόρους των νησιών και τους αρχηγούς της Πελοποννήσου. Εκείνο που χρειάζονταν η Κασσάνδρα και ο Όλυμπος ήταν ο εφοδιασμός προπαντός με πο λεμικό υλικό. Άνδρες υπήρχαν.
Οι Ολύμπιοι πρέσβεις περί τα τέλη Σεπτεμβρίου συναντούν τον Υψηλάντη στο Άργος. Και οι μεν Ψαριανοί και Υδραίοι προς τους οποίους επίσης προσέφυγαν, ως όρο για την ενίσχυση των παραλίων της Μακεδονίας έθεσαν και πάλι την καταβολή των δαπανών του στόλου, ο δε Υψηλάντης, αφού εκράτησε πλησίον του τον Κασομούλη, απέστειλε με τον Κώστα Νικολάου στους Ολυμπίους μερικά πολε μοφόδια εις δε τον Εμμανουήλ Παπά μια σημαία και μια επιστολή।»

ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΑΠΑ
Όταν οι Ολύμπιοι αποφάσισαν να κινηθούν οριστικά, διορίζεται από το Σουλτάνο ως διοικητής της Θεσσαλονίκης ο Μεχμέτ Αβδούλ Αμπούδ. Ήταν άνθρωπος καταπληκτικής στρατιωτικής σταδιοδρομίας, επέφερε ή καλύτερα επιτάχυνε το τέλος του κινήματος. Η άμεση γενική επίθεση κατά των επαναστατών με μεγάλη στρατιωτική δύναμη επέφερε την πτώση της Κασσάνδρας και την υποταγή της Χερσονήσου του Λόγγου και ολοκλήρου της Χαλκιδικής. Υπολειπόταν ακόμη ο Άθως.
Η είδηση της πτώσης της Κασσάνδρας κατατάραξε όσους βρίσκονταν εκεί. Αντί όμως να λάβουν όλοι οι μοναχοί τα όπλα και να ενισχύσουν τον Παπά στις τελευταίες του προσπάθειες, άρχισαν να δυσφορούν κατ’ αυτού και να τον καταριούνται ως υποκινητή της Επανάστασης και υπεύθυνο του κακού. Ο Αβδούλ Αμπούδ δεν εκστράτευε αμέσως κατά του Αγίου Όρους. Έντεχνα και σκόπιμα διέδιδε την είδηση για την επιείκεια που θα έδειχνε στους Αγιορείτες και ταυτόχρο να φθάνουν οι απεσταλμένοι του κομίζοντας προτάσεις υποταγής των μονών. Ήταν αυτές, η παράδοση όλων των όπλων, των πυροβόλων, η πληρωμή τριών εκατομ. γροσίων και η παράδοση του Εμμανουήλ Παπά. Μόνον επί του ποσού της αποζημίωσης εζήτησαν μείωση. Αυτοί, λοιπόν, που με τις ευλογίες των ανακή ρυτταν πριν λίγο τον Παπά ως «θεόπεμπτον σωτήρα και προστάτην», μετά της με γαλυτέρας ευκολίας δέχθηκαν να προβούν στην άτιμη πράξη της παράδοσης του Εμ. Παπά, αντί να προσπαθήσουν να τον φυγαδεύσουν. Αυτοί, που προ ολίγου αρνούνταν να «ΠΡΟΣΦΕΡΟΥΝ ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΘΗΣΑΥΡΟΥΣ ΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ, ΠΡΟΘΥΜΑ ΣΥΖΗΤΟΥΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΤΗΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗΣ».
Απελευθέρωσαν λοιπόν το Ζαμπίτη που κρατούσαν φυλακισμένο και τον απο κατέστησαν στη Διοίκησή του. Η διαταγή του Χασεκή που μόλις απελευθερώθη κε προς τη Μονή Εσφιγμένου και το έγγραφο της Ιεράς Σύναξης που απευθύνεται στους μοναχούς της αυτής Μονής, είναι απτά δείγματα της διαγωγής των Αγιορειτών που θα μένουν αιώνιο στίγμα και η μόνη ευτυχώς «παραφωνία «εν τη διαγωγή» του όλοκλήρου που αγωνίσθηκε σκληρά στην πρώτη γραμμή με τους λοιπούς Έλληνες». Έγραφε λοιπόν ο Χασεκή Χαλήλ Μπέης:
Χθες ο ενδοξώτατος ημών Χασεκή αγάς μας σας έγραψε μουρασελέν, δια να πιάση τε ενέχειρον τον Άρχοντα και τους λοιπούς, καθώς και ο ίδιος σας έγραψε. Λοιπόν σας γράφομε και ημείς οι των είκοσι ιερών μοναστηρίων προϊστάμενοι, οι εν τη ιε ρά συνάξει, να κάμητε το «Προς τους πατέρας της Μονής Εσφιγμένου, διαταγή. (Τ.Σ.)
Εν είδει μουρασελέ σας γράφεται το παρόν εμού του Χασεκή Χαλήλ Βέη, Ζαπίτου του Αγίου Όρους. Προς εσάς άπαντας καλογήρους του μοναστηρίου εσφιγμένου γνωστόν έστιν υμίν, ότι σήμερον απ’ εδώ ταις Καριαίς έφυγεν ο λεγόμενος Άρχοντας μετά του επαράτου και οπαδού του Νικηφόρου, και ήλθον αυτού τους οποίους να τους πιάσητε να μας τους στείλετε, ύστερον θέλετε μείνει αναπολόγητοι και εις το Δουβλέτι και εις εμένα. Προσέξατε καλώς να μη προφασισθήτε ακαίρως προφάσεις και ματαιολογίας, διότι εγώ κάνω το χρέος μου ως καλοθελητής του τόπου και του μοναστηρίου σας όθεν και σεις δεν πρέπει να θελήσητε τον αφανισμόν σας. Ούτω ποιήσατε εξ αποφάσεως και να μοι αποκριθήτε εις τα γραφόμενά μου με τον ίδιον κομιστήν.
1821 νοεμβρίου 9, ημέρα τετάρτη».
Της κοινότητος του Αγίου Όρους: (Τ.Σ.)
«Εις την πανοσιότητά σας άγιοι πατέρες του ιερού κοινοβίου Εσφιγμένου.
Χθές ο ενδοξότατος ημών Χασεκή αγάς μας σας έγραφε μουρασελέ, διά να πιάσητε ενέχειρον τον άρχοντα και τους λοιπούς, καθώς και ο ίδιος σας έγραψε। Λοιπόν σας γράφομε και ημείς οι τον είκοσι ιερών μοναστηρίων προϊστάμενοι,οι εν τη ιερά συν άξει να κάμετε το ίδιον, ομοφώνως δηλαδή, να μας τους φέρητε ενταύθα αναμφι βόλως, και τους ζητούμεν από εσάς αφεύκτως΄και ιδού οπού στέλλομεν επίτηδες αν θρώπους, δια να τους πάρουν। Και όσοι ακολουθούν τον Άρχοντα από τους εντοπί ους Πατέρες, να αφήσουν τον Άρχοντα και επιστρέψουν εις τα κελλία των ειδέ και φανούν παρήκοοι, θέλουν υποπέσει εις οργήν μεγάλην, και θέλει χάσει και τα οσπή τιά των. Ομοίως και όσοι κοσμικοί ευρίσκονται με αυτόν, όλοι να τον αφήσουν, διότι και αυτοί και όσοι άλλοι πιασθούν, έχουν να παιδεύωνται. Ταύτα προς είδησίν σας και μένομεν αωκά Νοεμβρίου ιά. Άπαντες οι τη Κοινή Συνάξει των δεκαεννέα ιερών μοναστηρίων του Αγίου Όρους Προϊστάμενοι».
Στην αισχρή ανανδρία και μικρότητα, τίμια εξαίρεση αποτέλεσε μόνο ο Ηγούμενος της Μονής Εσφιγμένου και από τη Μονή Ιβήρων ο αρχιμανδρίτης Κύριλλος, ο Νικηφόρος Χαρτoφύλακας και ο Διδάσκαλος Ονούφριος.
Ο Εμ. Παπάς βρίσκεται στο Άγιο Όρος προ της εκστρατείας του Αβδούλ Α μπούδ. Βλέπει ότι εξασθενεί η άμυνα και αποφασίζει ο ίδιος να μεταβεί στην Ύ δρα να ζητήσει ενισχύσεις. Διορίζει στην αρχηγία το Χατζηπέτρο και αναχωρεί α πό την Κασσάνδρα την 24η Οκτωβρίου με έγγραφη υπόσχεση των Κασσανδρέων, των Καλαμαριωτών και άλλων ότι θα μείνουν πιστοί στις διαταγές του και θα κρατήσουν τις θέσεις τους μέχρι της επανόδου του. Διήλθε και από το Άγιο Όρος για να τακτοποιήσει και τα εκεί πράγματα, αλλά η εκστρατεία του Αβδούλ Αμπούδ, η καταστροφή της Κασσάνδρας, η υποταγή των Αγιορειτών και η κατά δίωξή του επήλθε τόσο ραγδαία, ώστε αναγκάσθηκε να καταφύγει με το Χατζηπέτρο στη Μονή Εσφιγμένου. Από εκεί ζητούσε την παράδοσή του, τόσο ο Ζαμπίτης, όσο και η Ιερά Σύναξη. Καταδιωκόμενος από Τούρκους και Έλληνες, μόλις κατορθώνει να επιβιβασθεί με το γιο του Ιωάννη και μερικούς άλλους συντρόφους του, πάνω στο πλοίο του Χατζηβισβίκη και αναχωρεί για την Ύδρα, για να σώσει τον εαυτό του από την άτιμη και προδοτική καταδίωξη. Δεν πρόκειται να φθάσει ποτέ στην Ύδρα. Εξαντλημένος από τις κακουχίες και προπαντός από τις συγκινήσεις της απρό οπτης και τραγικής περιπέτειας, πεθαίνει από συγκοπή μέσα στο πλοίο κατά τη στι γμή που τούτο περιέπλεε τον Καφηρέα. Ο νεκρός του ήρωα μεταφέρεται στην Ύδρα και κηδεύεται με τιμές στρατηγού. Μετά δε τη μεταβολή του 1843 αναρτάται στο Ελληνικό Βουλευτήριο το όνομά του ως ενός των πρωταγωνιστών του 1821.
Ως αποτελέσματα των δύο διαταγών που προαναφέρθηκαν εκτοξεύονται από τις Ιστορικές πηγές της μετεπαναστατικής περιόδου και γράφονται τα εξής:
«Ουδεμίαν ήδη ο Τούρκος στρατάρχης (Απ-Λουβούτ-Πασσάς) ανάγκην είχεν όπλων και βίας, ότε οι εν τω Άθω προς βεβαίωσιν της πιστής υποταγής εαυτών, ου μόνον αφωπλίσθησαν και ομήρους προσήνεγκον, αλλά και δύο ήμισυ εκατομμύρια γροσίων απηρίθμησαν και την 15 Δεκεμβρίου φρουράν τουρκικήν παρά τα νενομισμένα εδέχθησαν και την τροφήν αυτής εκ τρισχιλίων συγκειμένης, υπεσχέθησαν και εν συνόλω πάν είδος ύβρεων, καταθλίψεων και βιαιοπραγιών επί πολύν χρόνον υπέμειναν. Διέμεινεν εν τω όρει η φρουρά αύτη, εφόσον διήρκεσεν ο Ελληνικός α γών χρόνον, ήτοι επί εννέα έτη.
Δια τοσούτων εξηγόρασαν ούτοι θυσιών την αβελτηρίαν εαυτών πικρώς μεν, αλλ’ ανωφελώς μεταμεληθέντες ύστερον. Εάν εκουσίως εθυσίαζον μέρος, όσων εδα πάνησαν ακουσίως, βεβαίως εσώζοντο και έσωζον τον τόπον υπό την ιεράν του σταυρού σημαίαν. Ούτε οχυρότητος και τηλεβόλων τινών, ούτε όπλων ψιλών και πο λεμοφοδίων ικανών εστερούντο τα μοναστήρια. Και τίνος άλλου στερείται τις έχων λησιν και χρηματικά μέσα; Δεκασχίλιοι μοναχοί, ισαρίθμους άλλους λαϊκούς οπλο φόρους έχοντες και οχυρούμενοι επι του ισθμού, δύο μιλίων έχοντος πλάτος ηδύνα ντο ου μόνον κατά των εν τη Μακεδονία βαρβάρων, αλλά και κατά πολυαριθμοτέ ρου εξωτερικού στρατού. Κατά θάλασσαν δε ως η Σάμος εσώθη υπερασπισθείσα κατά γην και δια του στόλου, ούτω και ο Άθως εσώζετο ευκολώτερον ως μη χορηγών τοις εχθροίς θέσεις ειδικώς δεξιάς προς αποβάσεις. Σωζόμενος τοιουτοτρόπως ο Άθως και αποκαθιστάμενος το επαναστατικόν έναυσμα της Μακεδονίας, το πρόχειρον καταφύγιον των αδυνάτων και ισχυρόν ορμητήριον των ενόπλων εσώζετο και έσωζε, καθ’ όσον μετ’ ου πολύ ηγέρθησαν εις τα όπλα και η Νιάουσα και πολύ του Ολύμπου μέρος. Αλλά προς τούτο απητούντο Βρεσθένεις, Γερμανοί, Δικαίοι, Έ λους Άνθιμοι, Ησαΐαι Σαλώνων και οι τοιούτοι».
Σας παρουσιάζω τώρα τη συμμετοχή στον αγώνα του 1821 της 12μελούς οικογένειας του Εμμανουήλ Παπά και τις θυσίες της:
«Προς την εν Αθήναις Σεβαστήν Επιτροπήν του Αγώνος
Αθήναι την 8 Ιουν. 1865
Ελ. 11 7βρίου 1865 Αριθ. 5529
Αι προς τον ιερόν αγώνα εξ αρχής της Επαναστάσεως θυσίαι της οικογενείας ημών είναι γνωσταί εις άπαν το πανελλήνιον, διότι ο Μακαρίτης πατήρ ημών Εμμα νουήλ Παππά μέλος ών της φιλικής εταιρείας και διατρίβων εν Κωνσταντινουπόλει άμα κηρυχθείσης της Επαναστάσεως αυτός πρώτος εφοπλίσας έν πλοίον δι’ ιδίας του δαπάνης εξέπλευσεν εκείθεν επ’ αυτού και υψώσας την Ελληνικήν Σημαίαν της Ελευθερίας προσωρμίσθη προς το Άγιον Όρος του Άθωνος, όπου μετενεγκών και άπασαν την χρηματικήν του περιουσίαν και συλλέξας και ολίγους Στρατιώτας κατέλαβε την Χερσόνησον της Κασσάνδρας και ήρξατο τον κατά του Τυράννου πόλεμον, υπερασπίζων παντού δια μεγάλου θριάμβου το Ελληνικόν Έθνος. εις όλας τας εκεί γενομένας Μάχας, ως και εκ των σωζομένων εγγράφων κατάδηλον γίνεται Μετ’ ου πολύ θα αναδειχθή παρά του Γενικού Επιτρόπου του Αοιδήμου Δ. Υψηλάντη δι’ επισήμου εγγράφου Αρχιστράτηγος της Μακεδονίας, ηγωνίζετο υπέρ της κοινής ελευθερίας και κρατήσας τον πόλεμον επί εννέα μήνας περίπου από Μάρτιο 1821 Μέχρι Νοεμβρίου εφονεύθησαν άνω των τεσσαράκοντα χιλιάδων εχθρών των εξελεγχθέντων εις την Επιτροπήν της Παλιγγενεσίας κατά το 1858, εκ των οποίων ελήφθησαν αντίγραφα και εκλιπόντων αυτώ των πολεμοφοδίων αναχώρησε δια την Ύδραν ίνα προμηθευθή εκείθεν τοιαύτα, και επανέλθη πάλιν προς εξακολούθησιν του πολέμου. Αλλ’ εν τω πλοίω ατυχώς υπό αποπληξίας αποβιώσας και μετακομισθείς εις Ύδραν ετάφη με τον βαθμόν Αρχιστρατήγου υπό των φιλογενών Υδραίων εις την Μονήν της Ύδρας και την εν Σέρραις οικογένειάν του συλλαβούσα η Οθωμανική Κυβέρνησις κατέκλεισε εν τη ειρκτή τα δε κτήματα και άπασα η περιουσία εδημεύθησαν παρά του Σουλτάνου, μόλις διεσώθημεν εκ της μαχαίρας του τυράν νου, εν τη φυλακή διεμείναμεν μέχρι του 1826.
Μαθόντες δε οι επίλοιποι αδελφοί εις Βιέννη τον θάνατον του πατρός μας και παραλαβόντες και εκ του εκεί καταστήματος την λοιπήν περιουσίαν έσπευσαν ενταύ θα και αρπάσαντες τα όπλα εμάχοντο παντού υπέρ της κοινής ελευθερίας, μέχρις ότου ο μεν ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ πολεμών εις Αταλάντην μετά των Στρατιωτών του και συλ ληφθείς παρά των εχθρών απήχθη εις Χαλκίδα όπου απεκεφαλίσθη, ο δε ΙΩΑΝΝΗΣ εις Νεόκαστρον μαχόμενος και ούτος θύμα του Αγώνος έπεσεν, επίσης και ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ κατατροπόνων ανδρείως τους εχθρούς εις Καματερόν απωλέσθη. Τα κόκαλα τριών Μαχίμων υιών του Εμμανουήλ Παππά διεσκορπισμένα ένθα ηρωϊκώς έπεσαν μαχόμενοι μετεκομίσθησαν εντός του Μαυσωλείου του ενδόξου και αειμνήστου Καραϊσκάκη, όπου κατεγράφη και το όνομά των. Εκ των λοιπών διασωθέντων έζων δεινώς και πολυπαθώς μέχρι του 1858, οπότε απέθανον επί της ψάθας, ο μεν ΓΕΩ ΡΓΙΟΣ εις ΒΟΝΙΤΖΑΝ, ο δε ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ εις Πάτρας, ο δε ΜΙΧΑΗΛ εις Χαλκίδα। Επί σης δε και οι επιζώντες δύο αδελφοί Κωνσταντίνος και Αλέξανδρος οί εις μικράν ανάγκην και δυστυχίαν ευρίσκονται, ωσαύτως και η επιζώσα αδελφή των Ελένη και ετέρα ανεψιά εκ της μακαριτίσης αδελφής μου Νεράντζως Σοφία…μενη άγαμος ορφανή και δυστυχούσα εις Βραΐλα της Μολδοβλαχίας και ο Κωνσταντίνος κατα διωκόμενος (ως κάτοικος Μακεδονίας) παρά της Οθωμανικής κυβερνήσεως δήθεν υιός πρωταγωνιστού και διαμένων και αυτός εν Ελλάδι ευρίσκεται εις την δεινοτάτην θέσιν περί της μελλούσης συντηρήσεώς του।Όθεν επανα λαμβάνω…Κύριοι! Αφού η σημαντική περιουσία του Εμμανουήλ Παπά ως και άπασα αυτή οικογένειά του εθυσιάσθη υπέρ αυτής της ελευθέρας Ελλάδος από το 1821 μέχρι το 1829(ας μαρτυρήσωσι δε ενσυνειδήτως) δια τα οποία σας εξεθέσαμεν απ’ αρχής μέχρι τέλους οι πλησιέστεροι του Μακαρίτη πατρός μου Εμμ. Παππά, ότε οι κύριοι Ιωάννης Χατζηπέτρου, ο Γραμματεύς αυτού Θεοφάνης, νυν Μητροπολίτης Μαντινείας, ο Αγαθάγγελος Τριανταφύλλου Σερραίος και ο Ταγματάρχης κος Νικόλαος Κασουμούλης συμφώνως μετά του εκ Σερρών επισήμου Μαρτυρικού μας.
Είναι άρα δίκαιον ουδεμία περίθαλψις να μη δοθή εκ μέρους του έθνους δι’ ό λας αυτάς τας θυσίας εις την οικογένειαν ημών. Επομένως δικαίως λέγομεν ότι αδικούμεθα και δικαίως προκαλούμεν την επίβλεψιν των διεπόντων τα πράγματα του έθνους με συνείδησιν ειλικρινούς διανοίας. Όθεν προστρέχοντες εις την Σεβαστήν επιτροπήν του Αγώνος παρακαλούμεν όπως ευαρεστηθή να λάβη υπ’ όψιν την πα ρούσαν έκθεσιν της αναφοράς ημών και ανταμείψη επ’ αξίως της σημαντικής ταύ της θυσίας της οικογενείας μας απαλλάξη δε και ημάς εκ της δυστυχίας και αθλιότητος εις ήν ειρημένοι εσμέν
Μένομεν με το ανήκον Σέβας ευπειθέστατος
Κων. Εμμ. Παππά.
Αποδεικτικό Αγώνος του Εμ. Παππά, μεταγγραμμένο από το πρωτότυπο
Ο φιλογενέστατος Μανωλάκης Παπά στρατολογήσας υπέρ της ελευθερίας του Γένους επολέμει γενναίως τους τυράννους εις τα μέρη της θεσσαλονίκης και της Κασσάνδρας διό και Αρχιστράτηγος των μερών τούτων εψηφίσθη παρ’ ημών. Επει δή δε κακή τύχη απέθανεν εξ αποπληξίας, εις απόδειξιν των υπέρ του Γένους αγώνων και ευεργεσιών του εδόθη εις τους υιούς αυτού το παρόν ημέτερον ενυπόγραφον και ενσφράγιστον μαρτυρικόν.
Δημήτρης Υψηλάντης Εν Κορίνθω τη 25 Δεκεμβρίου 1821.
Αριθ. Προξ. 249 Βεβαίωση του υποπρόξενου της Ελλάδος στις Σέρρες για τους πολίτες που υπογράφουν και πιστοποιούν το Μαρτυρικό (μεταγραφή από το πρωτότυπο).
λαβόντες υπ’ όψιν την παρούσαν αίτησιν εξετάσαντες περί των ενδιαλαμβανομένων προσώπων εξαγάγαμεν τας εξής βασίμους πληροφορίας.
Ο Χρήστος Σκάρδη, Κωνσταντίνος Χατζημανώλη, Ιωάννης Κουκουρείδας, Χατζη κωνσταντής, Χατζηιωάννου, Ιωάννης παπά Δημητρίου και Αποστόλης Κωνσταντί νου, εισίν άπαντες υπήκοοι Έλληνες, ο μεν πρώτος ετών εβδομήκοντα δύο, ο δεύτερος εβδομήκοντα, ο τρίτος ετών εβδομήκοντα τριών, ο τέταρτος εβδομήκοντα οκτώ, ο πέμπτος εξήκοντα εξ και ο έκτος εβδομήκοντα πέντε ως εξάγετε εκ του Μη τρώου του Β। τούτου υ/ποπροξενείου, ο δε Δημήτριος Ν। Σκόρδα, υπήκοος Ρώσος εί ναι ετών ογδοήκοντα ως εβεβαιώθη παρά του ιδίου। Συνάμα δε τα ανωτέρω πρό σωπα είναι εκ των ευϋπολεπτοτέρων εν τη πόλει ταύτη, και δη και εκ των ευποροτέ ρων. Ταύτα κατ’ αίτησιν του αναφερομένου.
Εν Σέρραις τη 20 Μαϊου 1865
Ο Υ/πρόξενος της Ελλάδος
Γ.Α. λαγκαδιάς
Ότι ακριβές αντίγραφο – Εν Σέρραις τη 25 Μαϊου 1865
Τ.Σ. ο Υποπρόξενος Γ.Α. λαγκαδιάς.
Αίτηση του Κων. Εμ. Παπά στον Υποπρόξενο της Ελλάδος στις Σέρρες (μεταγραφή)
Κύριε υ/πρόξενε!
Επειδή το ενταύθα συνημμένον μαρτυρικόν πραγματευόμενον περί των χρηματικών θυσιών του πατρός μου Εμ. Παππά και φέρον τας υπογραφάς του κ.κ. Χρήστου Σκάρδη, Κωνσταντίνου Μανόλη, Ιωάννου Κουκουρείδα, Χατζηκωνσταντίνου, Χατζιωάννου, Δημητρίου και Αποστόλου Κωνσταντίνου, πρόκειται να παρουσιασθεί εις την επί του Αγώνος Επιτροπήν παρακαλώ, όπως ευαρεστηθέντες, γνωστοποιήσετε … γράφων υμών προς την ρηθείσαν Επιτροπήν οποία είναι η ηλικία και τα λοιπά προσόντα των προμνησθέντων προσώπων καθόσον οι με…. υπήκουοι Έλληνες οι δ’ άλλοι… εν τη πόλει ταύτη, και επομένως δύνασθε να πληροφορήσετε κατά πόσον τα πρόσωπα ταύτα είναι αρμόδια να βεβαιώσουν τας δια του Μαρτυρικού αναφερομένας πληροφορίας,
Μένω με το ανήκον σέβας
Ευπειθέστατος Κων. Εμμ. Παππά – Σέρραις τη 19 Μαϊου 1865
Προς τον Κύριον Γ.Α. Λαγκαδιά, Υ/πρόξενον της Ελλάδος εις Σέρρας.
Μαρτυρικόν (μεταγραμμένο από το πρωτότυπο)
Δι ου δηλοποιούμεν και μαρτυρούμεν ευσυνειδήτως οι υποφαινόμενοι ότι ο Αοίμος Εμμανουήλ Παππά, κάτοικος και μεγαλέμπορος της πόλεως ταύτης και έχων δύο άλλα εμπορικά καταστήματα εν Βιέννη και Κωνσταντινουπόλει εκέκτητο σημαντικήν περιουσίαν κινητήν και ακίνητον, αναβαίνουσαν εις τριακοσίας και επέ κεινα χιλιάδας ταλλήρων, Διστήλων.-
Εις μόνον δε τον τότε Διοικητήν Σερρών Ισούφ Πασσά έχων έν δάνειον εκ τεσσαρά κοντα χιλιάδων Μαχμουτιέδων και πωλών ήτοι περί το έν εκατομμύριον Δραχμών απήλθε κατά το 1821 εις Κωνσταντινούπολιν και δια της τοπικής αρχής εισέπραξε το δάνειόν του τούτο, όπερ άμα παραλαβών μετέβη εις Άγιον Όρος εις τον Ισθμόν της Κασσάνδρας και εις τα άλλα μέρη του τόπου εκείνου. Συλλέξας δε όχι ολίγους στρατιώτας ιδίοις αυτού αναλώμασιν απεκατεστάθη παρά του Έθνους Αρχιστράτηγος της Μακεδονίας και εξηκολούθησε τον πόλεμον κατά των τυράννων επί μηνας εννέα, καθ’ ους και την περιουσίαν του όλην εδαπάνησε τα δε κτήματά του και άπα σα η λοιπή εν Τουρκία περιουσία του εδημεύθησαν και η οικογένειά του εσύρετο εις τας φυλακάς μόλις διαφυγούσα την μάχαιραν των τυράννων.
ΠΗΓΕΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΦΙΛΗΜΟΝΟΣ
ΕΒΕ-ΤΜΗΜΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΤΥΠΩΝ